2(2)2014
Agnieszka
Kłos
Nowe źródła
zasobów własnych Unii Europejskiej
Streszczenie
Wspólnoty
Europejskie, a później Unia Europejska, miały podejmować wszelkie działania
prowadzące do zmniejszenia różnic w rozwoju gospodarczym poszczególnych państw
członkowskich oraz w ich regionach. Te cele były osiągane m.in. poprzez
utworzenie unii celnej, jednolitego rynku europejskiego, utworzenie docelowo
unii gospodarczej i walutowej oraz wprowadzanie i realizację polityki:
handlowej, rolnej, spójności, konkurencji itp. Nierozłącznie z funkcjonowaniem
Unii Europejskiej i urzeczywistnianiem jej celów wiąże się problem pozyskania
środków finansowych, które pozwoliłyby na wywiązywanie się z zadań nałożonych
na nią traktatami i innymi aktami prawnymi. A to oznacza konieczność
pozyskiwania nowych zasobów własnych Unii Europejskiej. W ostatnich latach pojawiły
się propozycje wprowadzania nowych zasobów własnych w postaci jednolitego
podatku VAT, który
obowiązywałby w jednakowym stopniu wszystkie państwa członkowskie oraz w
postaci podatku od transakcji finansowych. Wadą nowej metodologii wyliczania
zasobu własnego opartego na podatku VAT od dostaw
towarów i usług, nabycia oraz importu podlegających podstawowej stawce VAT w każdym państwie członkowskim jest złożoność metodologii
wyliczeń. Mimo poczynionych starań ww. podatki nadal nie będą typowym środkiem
własnym, który wpływa bezpośrednio do budżetu Unii Europejskiej. Będą one
przekazywane za pośrednictwem organów państwowych lub podmiotów gospodarczych w
wypadku podatku od transakcji finansowych i nadal będą zależne od systemów oraz
stawek podatkowych każdego państwa członkowskiego.
Słowa kluczowe: dochody budżetu UE, nowe kategorie zasobów własnych, wspólny
podatek od transakcji finansowych, unijny podatek VAT
New sources of European Union’s own resources
Abstract
The mission of the
European Community and later the European Union was to take all actions that
reduce disparities in economic development among Member States and their
regions. These objectives were achieved through creating a customs union, a
single European market and economic and monetary union, and the introduction
and implementation of trade, agricultural, cohesion, competition policies. The
problem of obtaining financial resources that would allow the EU to fulfill the
tasks assigned to it by treaties and other legal acts is inseparable from the
functioning of the European Union. The EU needs to raise new own resources. In
recent years there have been proposals for the introduction of new own
resources in the form of a uniform VAT which would apply equally to all Member
States and in the form of a tax on financial transactions. The principal
disadvantage of the new methodology for calculating own resource based on VAT
on supplies of goods and services, acquisitions and imports subject to the
standard rate of VAT in each Member State is its complexity. Despite the
efforts made, the above- mentioned taxes still will not be typical own resource
that directly supplies the budget of the European Union. They will still be
transferred through state agencies or economic entities for tax on financial
transactions and they will continue to be dependent on the systems and tax
rates of each Member State.
Keywords: competences of the
European Union, EU tax law, sovereignty, taxes
Powołane do życia w latach 50. Wspólnoty
Europejskie, przekształcone później w Unię Europejską, miały podejmować
wszelkie działania prowadzące do zmniejszenia różnic w rozwoju gospodarczym
poszczególnych państw członkowskich oraz w ich regionach. Cele te były osiągane
m.in. przez realizację polityki: handlowej, rolnej, spójności, konkurencji itp.
Nierozłącznie z funkcjonowaniem Unii Europejskiej i urzeczywistnianiem jej
celów wiąże się konieczność pozyskania środków finansowych, które pozwoliłyby
na skuteczne wywiązywanie się z zadań nałożonych na nią traktatami i innymi
aktami prawnymi. Celem artykułu jest przedstawienie problemu pozyskiwania
nowych zasobów własnych Unii Europejskiej opartych na podatku VAT i podatku od transakcji finansowych. W artykule przedstawiono
źródła pozyskiwania zasobów własnych Unii Europejskiej, propozycje zmian w
naliczaniu podatku od wartości dodanej przez państwa członkowskie ujęte we
wnioskach Komisji Europejskiej, różnice w wyliczaniu należnego podatku VAT według stosowania metody obecnej oraz proponowanej we wnioskach
Komisji, a także wskazano obszary i działania z zakresu modernizacji
zarządzania systemem VAT w państwach
członkowskich.
Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa
Unia
Europejska do grudnia 2009 r. była kombinacją struktur ponadnarodowych oraz
międzyrządowych. Jako organizacja międzynarodowa, posiadająca podmiotowość
prawną, funkcjonuje od 1 grudnia 2009, tj. od czasu wejścia w życie traktatu
lizbońskiego. Nie stanowi on żadnej nowej konstytucji, ale opiera się na
Traktacie o Unii Europejskiej oraz Traktacie ustanawiającym Wspólnotę
Europejską (zwanym obecnie Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).
Traktat lizboński likwiduje dotychczasowy podział na Unię Europejską i
Wspólnoty Europejskie, czyniąc z Unii Europejskiej jedyny podmiot prawny. Wśród
ważnych zmian należy wymienić wzmocnienie działalności Unii na arenie
międzynarodowej. Służyć temu ma powołanie urzędu ministra spraw zagranicznych
UE, którego nazwano Wysokim Przedstawicielem do Spraw Zagranicznych i Polityki
Bezpieczeństwa. Dysponuje on własną służbą dyplomatyczną, tzw. Europejską
Służbą Działań Zewnętrznych[1].
Traktat wskazuje, które kompetencje przysługują Wspólnocie, tj.:
•
w art. 3 TUE, m.in.
wspieranie pokoju, wartości Unii i dobrobytu jej narodów, zagwarantowanie swoim
obywatelom przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic
wewnętrznych, zagwarantowanie swobody przepływu osób, azylu, imigracji,
zapobieganie i zwalczanie przestępczości, ustanowienie wspólnej waluty euro,
•
w art. 4 TFUE -
poszanowanie tożsamości narodów,
•
w art. 5 TUE -
stanowiącym o zasadzie pomocniczości i proporcjonalności w wykonywaniu
kompetencji Unii oraz w których Unia Europejska podejmuje działania
•
art. 3 TFUE - w
zakresie unii celnej, wspólnej polityki handlowej, polityki pieniężnej wobec
państw członkowskich, których walutą jest euro.
Ponadto w art. 2 ust. 5 TFUE wskazuje się na kompetencje wspierające i
koordynujące Unii. Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działań w celu
wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań państw członkowskich, nie
zastępując ich kompetencji w tych dziedzinach[2].
Integralną
część traktatów stanowią tabele ekwiwalencyjne,
protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma Karta
praw podstawowych. Prawem wiążącym są też umowy międzynarodowe z państwami
trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota
Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem dorobku prawnego Unii są akty prawa
wtórnego powstałe na podstawie traktatów i umowy międzynarodowe.
Wśród
teoretyków prawa, politologii i stosunków międzynarodowych trwa spór, jaką
formą dokładnie jest Unia. Federaliści doszukują się w niej państwa
federacyjnego lub konfederacji. Zwolennicy koncepcji Europy ojczyzn wykazują,
że jest to tylko współpraca między państwami, a więc bliższa jest ona
organizacji międzynarodowej.
System perspektyw finansowych jako procedura budżetowa
W związku z
zadaniami, które spoczywają na Unii Europejskiej jako organizacji
międzynarodowej, konieczne jest pozyskanie środków oraz opracowanie planu
finansowego (tzw. ram finansowych) na ich realizację. Prace nad ramami
finansowymi, tak samo jak nad rocznym budżetem UE, dotyczą zarówno wydatków,
jak i dochodów. Każde zaplanowane wydatki muszą mieć pokrycie w odpowiedniej
kwocie środków finansowych, pozwalającej na realizację przez Unię Europejską
celów, które są określane w perspektywie wieloletniej i realizowane za pomocą
wielu działań podejmowanych zarówno na poziomie państw członkowskich, jak i
przez UE[3].
W latach 80.
polityczna i instytucjonalna równowaga systemu finansowego Wspólnoty znalazła
się pod rosnącą presją. Atmosfera konfliktu w stosunkach między obydwoma
organami władzy budżetowej, tj. Parlamentem Europejskim i Radą, miała wpływ na
funkcjonowanie rocznej procedury budżetowej, której stosowanie stawało się
coraz trudniejsze i doprowadziło do nierównowagi budżetowej oraz coraz większej
rozbieżności między wspólnotowymi zasobami a potrzebami. Z tego powodu
Wspólnota ustanowiła system mający na celu usprawnienie funkcjonowania
procedury budżetowej. Zawierając porozumienie międzyinstytucjonalne, Parlament
Europejski, Rada i Komisja z góry uzgadniają główne priorytety budżetowe na
kilka lat. W ramach tych priorytetów ustanowione zostały ramy wydatków wspólnotowych
(tzw. wieloletnie ramy finansowe) w formie perspektywy finansowej. System
perspektyw finansowych usprawnia tym samym funkcjonowanie procedury budżetowej
i zapewnia przestrzeganie dyscypliny budżetowej. Wieloletnie ramy finansowe nie
są wymienione w traktatach. Określają one kwotę maksymalną oraz strukturę
prognozowanych wydatków Wspólnoty. Pierwsze porozumienie międzyinstytucjonalne
zostało zawarte w 1988 r., aby ułatwić wdrożenie perspektywy finansowej na lata
1988-1992 (pakiet Delors I) i służyło zapewnieniu środków na budżetową
realizację Jednolitego aktu europejskiego. Od tego czasu perspektywa finansowa
była uaktualniana: w 1992 r. na lata 1993-1999 (pakiet Delors II), w 1999 r. na
lata 2000-2006 (Agenda 2000), w 2006 na lata 2007-2013 i w 2013 na lata
2014-2020. System
perspektyw
finansowych ma na celu zwiększenie przestrzegania dyscypliny budżetowej,
kontrolowanie wzrostu wydatków i zapewnienie sprawnego funkcjonowania procedury
budżetowej. W ramach wieloletnich ram finansowych wprowadzone są dwa pułapy:
jeden dla wszystkich wydatków i jeden dla każdej kategorii wydatków. Dla
każdego okresu objętego programem określone są w ramach finansowych pułapy
(tzn. maksymalne kwoty na pokrycie zobowiązań i na pokrycie płatności) według
działów (kategorii wydatków) dla każdego roku. W rocznej procedurze budżetowej
określony jest natomiast dokładny poziom wydatków i ich podział między różne
pozycje budżetu dla danego roku. Podział wydatków według działów opiera się na
priorytetach politycznych Unii dla danego okresu. Odrębność poszczególnych
działów oznacza, że dana pozycja budżetu finansowana jest w ramach określonego
działu. Aby móc reagować w wypadku nieprzewidzianych wydatków, każdy dział musi
dysponować wystarczającymi środkami w celu umożliwienia, jeżeli zajdzie taka
potrzeba, ewentualnych przesunięć środków między działaniami w ramach tego
samego działu. Margines na nieprzewidziane wydatki między pułapem zasobów
własnych i pułapem środków na pokrycie płatności ma na celu:
•
umożliwienie przystąpienia do zmiany ram finansowych, aby móc
reagować w wypadku nieprzewidzianych przy określaniu perspektywy finansowej
wydatków,
•
złagodzenie skutków niższego niż przewidziano wzrostu
gospodarczego. Jeżeli faktyczny DNB jest niższy niż przewidziano, pułap środków
na płatności, który jest kwotą bezwzględną, może, przy wykorzystaniu marginesu,
być finansowany z pułapu zasobów własnych wyrażonego w procentach PNB i nie
może poza niego wykraczać.
Ogólny pułap
środków na pokrycie zobowiązań otrzymuje się przez dodanie różnych pułapów dla
poszczególnych działów. Aby sprawdzić zgodność perspektywy finansowej z pułapem
zasobów własnych, stanowiącym bezwzględną granicę zasobów, które państwo
członkowskie może udostępnić Unii, ustanowiony zostaje roczny pułap środków na
pokrycie płatności. Pułap ten jest ogólny i nie jest podzielony według działów.
Dodatkowo wyrażony jest jako procent szacowanego dochodu narodowego brutto
(DNB) Wspólnoty. Postanowienia wykonawcze dotyczące wieloletnich ram
finansowych określone są w porozumieniu międzyinstytucjonalnym, które zawiera
zasady i procedury dotyczące corocznego zarządzania wieloletnimi ramami
finansowymi (takie jak dostosowania techniczne, dostosowania związane z
wykonywaniem lub mające na celu przygotowanie do rozszerzenia Unii oraz
procedury zmiany ram finansowych). Pozwala to usprawnić funkcjonowanie rocznej
procedury budżetowej. Każdego roku Komisja dokonuje, na własną
odpowiedzialność, dopasowań technicznych ram
finansowych na nadchodzący rok. Dopasowania te dotyczą następujących działań:
•
ponieważ ramy finansowe wyrażone są w cenach stałych, niezbędne
jest każdego roku dopasowanie ich do inflacji, aby utrzymać pierwotną siłę
nabywczą na poziomie pułapu każdego działu. Dopasowanie techniczne ma zwykle
miejsce pod koniec roku n-2 dla danego roku n, na podstawie najnowszych danych
i dostępnych prognoz gospodarczych. Dla danego roku nie są dokonywane żadne
dalsze dostosowania techniczne,
•
pułap zasobów własnych wyrażony jest jako procent DNB.
Odzwierciedlenie tego pułapu jako wartości bezwzględnej oznacza, że dla celów
dostosowania technicznego należy się oprzeć na najnowszych danych dotyczących
DNB Unii. To w tych okolicznościach sprawdzana jest zgodność między całkowitymi
środkami na pokrycie płatności i dostępnymi zasobami własnymi.
Komisja może
również przedstawić obydwu organom władzy budżetowej wniosek dokonania
dostosowań finansowych w dwóch następujących wypadkach:
•
realokacji środków na pokrycie płatności dostępnych na rzecz
działań strukturalnych w wypadku stwierdzonego opóźnienia w programowaniu
takich działań,
•
ponownego oszacowania potrzeb w ramach niektórych działów w
związku z przystąpieniem nowych państw członkowskich.
Na wniosek
Komisji obydwa organy władzy budżetowej mogą dokonać zmiany ram finansowych.
Pozwoli to Wspólnocie podejmować działania, zgodnie z pułapem zasobów własnych,
w wypadku wystąpienia okoliczności, których nie można było przewidzieć w
momencie określania perspektywy finansowej[4].
Źródła
pozyskiwania zasobów własnych Unii Europejskiej
Budżet ogólny
Unii Europejskiej jest, bez uszczerbku dla innych dochodów, finansowany w
całości z zasobów własnych Wspólnot. W decyzji Rady z dnia 7 czerwca 2007 r. w
sprawie systemu zasobów własnych Wspólnot Europejskich[5] wskazano
źródła zasobów własnych. System zasobów własnych Wspólnot musi zapewniać
odpowiednie środki na prowadzenie polityki w poszczególnych dziedzinach w
sposób uporządkowany, przy uwzględnieniu potrzeby ścisłej dyscypliny
budżetowej. Przy tym żadne państwo członkowskie nie może ponosić obciążenia
budżetowego, które byłoby nadmierne w stosunku do jego względnej zamożności. Do
celów ww. decyzji dochód narodowy brutto (DNB) definiuje się jako roczny DNB
według cen rynkowych, podany przez Komisję w ramach stosowania Europejskiego systemu
rachunków narodowych i regionalnych we Wspólnocie (tzw. „ESA”). W dniu 28
grudnia 2001 r. Komisja poinformowała Parlament Europejski i Radę o nowych
pułapach. Pułap zasobów własnych wyznaczono wówczas na poziomie 1,24% łącznych
DNB państw członkowskich według cen rynkowych, natomiast pułap środków na
pokrycie zobowiązań określono na poziomie 1,31% łącznych DNB państw
członkowskich[6].
Na zasoby
własne zapisane w budżecie ogólnym Unii Europejskiej składają się dochody
pochodzące z następujących źródeł:
a)
z opłat, premii, kwot dodatkowych lub wyrównawczych, kwot lub
czynników dodatkowych, ceł pobieranych na podstawie Wspólnej Taryfy Celnej i
innych ceł, które zostały lub zostaną ustanowione przez instytucje Wspólnot w
odniesieniu do handlu z państwami trzecimi, ceł na produkty objęte nieobowiązującym
już Traktatem ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a także
wkładów i innych opłat przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynków
cukru,
b)
z wszelkich nowych obciążeń wprowadzonych w ramach wspólnej
polityki, zgodnie z Traktatem WE lub Traktatem Euratom
(stanowią one również zasoby własne zapisywane w budżecie ogólnym Unii
Europejskiej[7]),
c)
z podatków i innych odliczeń od wynagrodzeń pracowników instytucji
UE, odsetek bankowych, składek wpłacanych przez państwa spoza UE na niektóre
programy, odsetek od zaległych płatności oraz grzywien[8],
stanowiących pozostałe dochody (ok. 1%),
d)
podatku VAT.
Państwa
członkowskie UE zatrzymują 25% pobranych kwot wymienionych w pkt a) tytułem
kosztów poboru, tj. na pokrycie kosztów funkcjonowania administracji celnej.
Zgodnie z decyzją Rady stosuje się stawkę jednolitą obowiązującą wszystkie
państwa członkowskie w odniesieniu do zharmonizowanych podstaw VAT określonych zgodnie z zasadami wspólnotowymi. Podstawa brana pod
uwagę w tym celu nie może przekraczać 50% DNB dla każdego państwa
członkowskiego. Wysokość stawki jednolitej ustalono na poziomie 0,30%. Wysokość
tej stawki pozostaje aktualna również dla perspektywy finansowej na lata
2014-2020[9].
W kwestii podatku VAT decyzja Rady
określa jednolitą stawkę poboru oraz wyjątki od niej przyjęte dla Austrii,
Niemiec, Holandii i Szwecji, jak również zapisy dotyczące rabatu brytyjskiego[10].
Rabat brytyjski to porozumienie z Fontainebleau zawarte w 1984 r., które
zapewniło Wielkiej Brytanii rabat związany z różnicą między udziałem tego
państwa w płatnościach opartych na podatku VAT oraz jego udziałem w wydatkach Wspólnoty. Oznaczało to obniżenie
brytyjskiej podstawy VAT, a koszty tego
rabatu miały być finansowane przez wszystkie państwa członkowskie
proporcjonalnie do ich wkładu z tytułu VAT, z wyjątkiem
Niemiec, którym zagwarantowano redukcję stawki o jedną trzecią wobec
brytyjskiej korekty. W rezultacie powstały trzy stawki procentowe VAT - obowiązujące odpowiednio dla Wielkiej Brytanii, Niemiec oraz
pozostałych państw członkowskich. Miały to być środki przejściowe, ale w
rzeczywistości zapisy te pozostają w mocy do dnia dzisiejszego[11].
Cła są
nakładane z tytułu przywozu towarów z państw trzecich (są pobierane jednolicie
na podstawie Wspólnej Taryfy Celnej), a opłaty cukrowe są nakładane na
producentów cukru i izoglukozy w ramach wspólnej
organizacji rynku cukru. Opłaty te są pobierane od podmiotów gospodarczych
(importerów) i zbierane przez państwa w imieniu UE, która jest unią celną.
Każde państwo członkowskie przekazuje obecnie do budżetu UE trzy czwarte swoich
dochodów z ceł oraz opłat rolnych[12].
Dla
wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2014-2020 rozporządzeniem Rady (UE, Euratom) nr 1311/2013 z dnia 2 grudnia 2013r. określającym
wieloletnie ramy finansowe na lata 2014-2020[13] utrzymano
pułap zasobów własnych w wysokości 1,24% DNB, określony w decyzji Rady
2007/436/WE, Euratom. W każdym roku, w okresie
objętym WRF, obowiązuje zasada, że wymagana łączna kwota środków na płatności,
po rocznym dostosowaniu i z uwzględnieniem wszelkich innych dostosowań oraz
rewizji, nie może skutkować taką stawką poboru zasobów własnych, która przekraczałaby
pułap zasobów własnych określony zgodnie z decyzją 2007/436/WE, Euratom[14].
W WRF na lata 2014-2020 przyjęto poziom 1% DNB na płatności i 1,05% na
zobowiązania.
Nowe zasady pozyskiwania zasobów własnych Unii Europejskiej
Zasoby własne
oparte na VAT zostały
wprowadzone w 1970 r. jako potencjalnie rzeczywiste zasoby własne przy
założeniu, iż ciągły proces harmonizacji prawa poszczególnych państw w zakresie
VAT doprowadzi do pełnego zharmonizowania krajowych podstaw podatku od
wartości dodanej. Jednakże 42 lata później, po przystąpieniu do UE kolejnych 21
państw członkowskich, obserwuje się tendencję odwrotną. Zasoby własne oparte na
VAT stają się coraz bardziej złożone, a sposób ich obliczania coraz
bardziej skomplikowany i coraz mniej zrozumiały. Jak wynika z obserwacji
Parlamentu Europejskiego, to, co początkowo postrzegane było jako rzeczywiste
zasoby własne oparte na VAT, obecnie
przekształciło się w czysto statystyczne narzędzie, które faktycznie stanowi
inną formę DNB i przekazywane jest z budżetów krajowych. Dnia 29 czerwca 2011
r. Komisja przedstawiła wnioski w sprawie nowych wieloletnich ram finansowych
na lata 2014-2020 wraz z wnioskami w sprawie reformy systemu zasobów własnych
Unii. Wnioski te obejmują również wniosek dotyczący decyzji w sprawie zasobów
własnych VII (DZW), który wzywa do zniesienia obecnie obowiązującego systemu
zasobów własnych opartych na VAT i zastąpienia
go nowymi zasobami opartymi na nowym unijnym zasobie VAT, opierającymi się na uproszczonych i bardziej przejrzystych
metodach obliczeniowych; nie zakłada jednak stworzenia nowego, paneuropejskiego
podatku VAT[15].
Istniejące
ramy prawne regulujące kwestę podatku VAT jako zasobu
własnego budżetu Unii Europejskiej regulowały następujące akty prawne:
1.
Decyzja Rady w sprawie zasobów własnych nr 2007/436,
2.
Rozporządzenie Rady (EWG, Euratom) nr
1553/89 z dnia 29 maja 1989 r. w sprawie ostatecznych jednolitych warunków
poboru środków własnych pochodzących z podatku od wartości dodanej[16].
Rozporządzenie
Rady nr 1553/89 określa techniczne zasady ustalania podatku. Ponadto określa
zasady dotyczące informowania Komisji przez państwa członkowskie o stosowanych
przez nie procedurach rejestracji podatników, ustalania i poboru podatku VAT oraz o formach i wynikach systemów kontroli podatku VAT w państwach członkowskich. Na mocy tego rozporządzenia Komisja
wraz z danym państwem członkowskim może rozważać, czy procedury stosowane w
danym państwie członkowskim można ulepszyć z punktu widzenia poprawy ich skuteczności.
W tym celu Komisja sporządza co trzy lata raport w sprawie procedur stosowanych
w państwach członkowskich oraz rozważanych ulepszeń.
Traktat z
Lizbony znacząco zmienił strukturę prawną UE w odniesieniu do zasobów własnych.
Art. 311 TFUE stanowi, iż „bez uszczerbku dla innych dochodów budżet jest
finansowany całkowicie z zasobów własnych” oraz że Rada może „ustanawiać nowe
lub uchylać istniejące kategorie zasobów własnych”. Ponadto Traktat stanowi, iż
Rada może ustanowić środki wykonawcze w odniesieniu do systemu zasobów własnych
Unii w zakresie zgodnym ze specjalną procedurą ustawodawczą i po uzyskaniu
zgody Parlamentu Europejskiego. Natomiast Art. 322 ust. 2 TFUE zawiera przepisy
określające sposoby i procedurę, zgodnie z którymi dochody budżetowe
przewidziane w ramach systemu zasobów własnych Unii „są pozostawione do
dyspozycji” Komisji. Na tej podstawie, wnioski Komisji związane z zasobami
własnymi opartymi na VAT dotyczyły
(patrz także rysunek 1):
A.
Decyzji Rady w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej[17], w której
przewidywano zniesienie z dniem 31 grudnia 2013r. obecnie obowiązujących
zasobów własnych opartych na VAT oraz
stworzenie nowych zasobów opartych na unijnym VAT. Zaproponowano utrzymanie istniejących tradycyjnych zasobów
własnych, zastosowanie jednolitej stawki do sumy DNB wszystkich państw
członkowskich. Wprowadzenie dwóch nowych kategorii zasobów własnych:
-
o podatek od transakcji finansowych (PTF) - jego udział nie
przekracza stawek
minimalnych
określonych w dyrektywie PTF[18];
-
o nowe zasoby oparte na VAT - które nie
przekraczają 2% stawki podstawowej
VAT w każdym państwie członkowskim.
Część
podatków i stawki poboru zasobów własnych ustala się w rozporządzeniu Rady
określającym środki wykonawcze. W nowej decyzji ustalono koszty poboru w
wysokości 10% w odniesieniu do zasobów tradycyjnych (w porównaniu z 25%
obecnie). Zaproponowano także zmianę pułapu zasobów własnych z 1,24% na 1,23%
sumy DNB państw członkowskich według ceny rynkowej w wypadku płatności i 1,29%
sumy DNB państw członkowskich według ceny rynkowej w wypadku zobowiązań.
Wniosek dotyczący decyzji Rady przewidywał także zniesienie rabatu brytyjskiego
oraz innych istniejących rabatów oraz zastąpienie ich od stycznia 2014 r. nowym
systemem kwot ryczałtowych w formie obniżenia rocznych wkładów opartych na DNB
Niemcy (2500
min EUR), Holandia (1500 min EUR), Szwecja (350 min EUR) i Wielka Brytania
(3600 min EUR)[19].
B.
Rozporządzenia Rady określającego środki wykonawcze dotyczące
systemu zasobów własnych Unii Europejskiej, który określał udziały i stawki stosowane do zasobów własnych opartych
na PTF i VAT, a mianowicie:
-
VAT UE: 1,0%
wartości netto towarów lub usług podlegających podstawowej stawce VAT w każdym państwie członkowskim,
-
PTF: jako część zasobów własnych służy dwóm trzecim minimalnych
stawek określonych w dyrektywie PTF.
Rozporządzenie
określa również metodę obliczania referencyjnego DNB i salda budżetowego.
Zawiera wszystkie niezbędne przepisy dotyczące kontroli i nadzoru[20].
C.
Rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania
tradycyjnych zasobów własnych i zasobów własnych opartych na DNB oraz w sprawie
środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych, które jest
niezbędne do tego, aby określić metody, na podstawie których państwa
członkowskie powinny obliczać te nowe zasoby, jak również procedury
udostępniania ich budżetowi UE[21].
Wniosek miał na celu dopilnowanie, aby „potrzeby gotówkowe mogły być
zaspokojone w ramach nowej struktury finansowania UE, przewidzianej we wniosku
dotyczącym decyzji Rady w sprawie systemu zasobów własnych UE i w (odnośnych)
nowych wnioskach”. W związku z tym, tekst określał procedury udostępniania
przez państwa członkowskie VAT UE, tj.:
reguły praktyczne dotyczące zasad księgowania i rozwiązań administracyjnych,
terminów udostępniania zasobów własnych opartych na VAT (system miesięcznych sprawozdań), odsetek w razie opóźnień, jak
również wnioskowano o ustanowienie procedury komitetowej (komitetu doradczego
ds. zasobów własnych). Analiza obecnego systemu wskazuje, że w pierwszym
kwartale roku systematycznie przyspiesza się przekazanie nawet dwóch dwunastych
części zasobów własnych opartych na DNB i obecnych zasobów VAT, aby zaspokoić potrzeby gotówkowe, związane głównie z wydatkami z
Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG). Oczekuje się, że struktura
finansowania UE ulegnie znacznym zmianom wraz z końcem obecnego systemu zasobów
własnych opartych na VAT i
wprowadzeniem nowej kategorii zasobów własnych począwszy od 1 stycznia 2014 r.
Szacowany udział zasobów własnych opartych na DNB i obecnych zasobów VAT w dochodach budżetu UE na 2012 r. wynosi 85% (odpowiednio 74% i
11%). W 2020 r. obecny system zasobów własnych opartych na VAT przestanie istnieć, a udział zasobów własnych opartych na DNB
spadnie do 40%. To oznacza, że udział zasobów własnych opartych na regularnych
wpływach finansowych, zdefiniowanych uprzednio w kontekście procedury
budżetowej, zmniejszy się o połowę w porównaniu ze stanem obecnym. Podobnie
wpływy pieniężne do budżetu UE z tytułu płatności zaliczkowych dwunastych
części odnośnych zasobów własnych opartych na DNB odpowiadać będą połowie
obecnych kwot, przy pozostałych czynnikach niezmienionych. Możliwość wezwania z
wyprzedzeniem do przekazania innych zasobów własnych, w szczególności
proponowanych nowych zasobów własnych opartych na VAT i PTF, wydaje się mniej praktyczna. Zasoby te będą oparte na
faktycznych wpływach uzyskanych przez państwa członkowskie i wysokość kwot
udostępnianych na potrzeby budżetu UE będzie się odpowiednio wahać.
Zorganizowanie płatności dwunastych części wymagałoby mechanizmów przewidywania
i odpowiednich zmian lub bilansów, co niepotrzebnie skomplikowałoby system. Ponieważ
można założyć, że potrzeby gotówkowe przewyższać będą aktywa na rachunkach w
pierwszym kwartale każdego roku, nawet po wezwaniu z wyprzedzeniem do
przekazania dwóch dwunastych części opartych na DNB, proponuje się podwojenie
(z dwóch do czterech) liczby dwunastych części udostępnianych z wyprzedzeniem w
celu zrekompensowania zmniejszenia się udziału DNB w finansowaniu Unii[22].
D.
Dyrektywy Rady w sprawie wspólnego systemu podatku od transakcji
finansowych. Celem wniosku jest stworzenie na szczeblu UE podatku od transakcji
finansowych, który mógłby następnie w całości lub częściowo służyć jako zasoby
własne w budżecie UE. Wniosek określał minimalne stawki PTF: 0,1% w wypadku
transakcji innych niż związane z umowami dotyczącymi instrumentów pochodnych
oraz 0,01% w wypadku transakcji związanych z umowami dotyczącymi instrumentów
pochodnych[23].
Dyrektywa odnosi się do wszelkich transakcji finansowych, takich jak zakup i
sprzedaż instrumentów finansowych, np. akcje spółek, obligacje, instrumenty
rynku walutowego, jednostki uczestnictwa w przedsiębiorstwach zbiorowego
inwestowania, produkty strukturyzowane i pochodne oraz zawieranie lub zmiany
umów dotyczących instrumentów pochodnych, pod warunkiem że przynajmniej jedna
strona transakcji została ustanowiona w państwie członkowskim oraz stroną
transakcji jest instytucja finansowa (przedsiębiorstwa inwestycyjne, rynki
zorganizowane, instytucje kredytowe, zakłady ubezpieczeń i reasekuracji,
przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania oraz fundusze emerytalne i ich
zarządzający, inne przedsiębiorstwa, których istotną część działalności
finansowej stanowią transakcje) ustanowiona na terytorium państwa
członkowskiego, działająca na własny rachunek lub na rachunek innej osoby, albo
też działająca w imieniu strony transakcji. Z zakresu stosowania niniejszej
dyrektywy wyłączone są następujące podmioty:
•
Europejski Instrument Stabilności Finansowej,
•
międzynarodowe instytucje finansowe utworzone przez co najmniej
dwa państwa członkowskie, których celem jest mobilizacja środków i zapewnienie
pomocy finansowej na rzecz swoich członków, którzy doświadczają poważnych
problemów w zakresie finansowania lub są zagrożeni takimi problemami,
•
partner centralny, oznaczający podmiot prawny, który pośredniczy
pomiędzy kontrahentami w transakcji finansowej,
•
krajowe i międzynarodowe centralne depozyty papierów
wartościowych. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania w odniesieniu do
następujących
transakcji:
-
na rynku pierwotnym, w szczególności w zakresie emisji akcji
spółek oraz obligacji,
-
w niektórych wypadkach transakcji z Unią Europejską, Europejską
Wspólnotą Energii Atomowej, Europejskim Bankiem Centralnym, Europejskim Bankiem
Inwestycyjnym, a także instytucjami ustanowionymi przez Unię Europejską lub
Europejską Wspólnotę Energii Atomowej oraz innymi organizacjami lub
instytucjami międzynarodowymi,
- transakcji
z bankami centralnymi państw członkowskich.
PTF staje się
wymagalny w wypadku każdej transakcji finansowej w momencie jej zaistnienia.
Późniejsze anulowanie lub zmiana transakcji finansowej nie wpływają na
wymagalność podatku, wyjąwszy zaistnienie pomyłki. W wypadku pozostałych
transakcji, innych niż umowy dotyczące instrumentów pochodnych, podstawa
opodatkowania PTF obejmuje wszystko, co stanowi zapłatę za przekazanie
uiszczoną przez kontrahenta lub stronę trzecią czy należną od kontrahenta albo
strony trzeciej. W wypadku transakcji związanych z umowami dotyczącymi
instrumentów pochodnych podstawa opodatkowania dla celów PTF stanowi wartość
nominalną umowy dotyczącej instrumentów pochodnych w momencie transakcji
finansowej. Wartość nominalna jest bazową wartością nominalną zastosowaną do
wyliczenia płatności dokonywanych z tytułu danej umowy dotyczącej instrumentów
pochodnych. W wypadku kwoty wyrażonej w walucie obcej obowiązującym kursem
wymiany będzie ostatni kurs sprzedaży odnotowany w momencie, gdy PTF staje się
wymagalny na najbardziej reprezentatywnym rynku dewizowym danego państwa
członkowskiego lub kurs wymiany ustalony przez odniesienie do tego rynku[24].
E.
Rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania
zasobów własnych opartych na podatku od transakcji finansowych. Wniosek
określa metodę i procedury udostępniania przez państwa członkowskie zasobów
własnych opartych na PTF na potrzeby budżetu UE. Tym samym określa zasady
praktyczne dotyczące zasad księgowania i rozwiązań administracyjnych, terminów
udostępniania zasobów własnych opartych na PTF (system miesięcznych
sprawozdań), odsetek w razie opóźnień itp. Wnioskowano również o ustanowienie
procedury komitetowej (komitetu doradczego ds. zasobów własnych), a przy tym
przyznanie Komisji uprawnień wykonawczych, aby zapewnić jednolite warunki
wykonania rozporządzenia[25].
F.
Rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania
zasobów własnych opartych na VAT. Rozporządzenie jest niezbędne do
określenia metody, jaką państwa członkowskie powinny stosować do obliczania
nowych zasobów oraz procedur ich udostępniania na potrzeby budżetu UE. W
związku z tym określa nową metodę obliczeniową, a także - podobnie jak wniosek
dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania zasobów
własnych opartych na podatku od transakcji finansowych - tekst ten określa
procedury udostępniania przez państwa członkowskie VAT UE: zasady praktyczne dotyczące zasad księgowania i rozwiązań
administracyjnych, terminów udostępniania zasobów własnych opartych na VAT (system miesięcznych sprawozdań), odsetek w razie opóźnień, jak
również wnioskuje się o ustanowienie procedury komitetowej (komitetu doradczego
ds. zasobów własnych)[26].
G.
Nowe źródła zasobów własnych Unii Europejskiej
Rysunek 1. Pakiet wniosków Komisji Europejskiej w sprawie zasobów
własnych
Źródło:
Parlament Europejski, dokument roboczy nr 1 w sprawie systemu zasobów własnych
Unii Europejskiej, Komisja Budżetowa, 01.12.2011 r., PE478.360v01-00, s. 3.
Proponowane
zmiany miałyby zwiększyć wysokość zasobów własnych. Według szacunków
przedstawionych w tabeli 1 nastąpiłby wzrost dochodów budżetu UE ze 131,1 mld
euro uzyskanych według istniejącego systemu pozyskania środków własnych (dane z
roku 2012 r.) do 162,7 mld euro w roku 2020. Wzrost ten wynikałby z włączenia
do obecnego systemu pozyskiwania środków własnych podatku od transakcji
finansowych oraz zharmonizowanego dla państw UE podatku VAT (tabela 1).
Tabela 1. Zmiany w strukturze zasobów własnych
|
Szacowany wpływ na strukturę zasobów własnych |
2012 |
2020 |
||
|
Euro (mld) |
% zasobów własnych |
Euro (mld) |
% zasobów własnych |
|
|
Tradycyjne zasoby własne |
19,3 |
14,7 |
30,7 |
18,9 |
|
Istniejący wkład krajowy |
111,8 |
85,3 |
65,6 |
40,3 |
|
z czego: |
|
|
|
|
|
- zasoby własne oparte na VAT |
14,5 |
11,1 |
|
|
|
- zasoby własne oparte na DNB |
97,3 |
74,2 |
65,6 |
40,3 |
|
Nowe zasoby własne |
|
|
66,4 |
40,8 |
|
z czego: |
|
|
|
|
|
-VATUE |
|
|
29,4 |
18,1 |
|
- podatek od transakcji finansowych |
|
|
37,0 |
22,7 |
|
Zasoby własne ogółem |
131,1 |
100 |
162,7 |
100 |
Źródło:
Parlament Europejski, dokument roboczy nr 1 w sprawie systemu zasobów własnych
Unii Europejskiej, Komisja Budżetowa, 01.12.2011 r., PE478.360v01-00, s. 4.
Metody obliczania zasobu własnego opartego na VAT
Z uwagi na
złożoność problemu związanego z obliczaniem podatku VAT jako zasobu własnego przekazywanego przez państwo członkowskie do
budżetu ogólnego UE, poniżej zaprezentowano metody liczenia tegoż zasobu
własnego według metody obecnej oraz proponowanej w rozporządzeniu Rady w
sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na VAT (rozdział II). Obecnie obliczanie zasobu własnego opartego na
podatku VAT składa się
kilku etapów[27]:
a)
Obliczanie podstawy podatku:
|
Podatek
należny |
- Podatek
naliczony. |
=
Skorygowane wpływy |
|
od
podmiotów |
jaki
zostanie |
VAT |
|
zarejestrowanych
jako |
zadeklarowany
przez |
|
|
płatnicy VAT |
przedsiębiorstwa
od zakupów i wydatków |
|
|
Skorygowane
wpływy |
/ Średnia
ważona |
=
Podstawa pośrednia |
|
VAT |
stawka VAT oparta
na wszystkich stawkach VAT w danym
państwie |
obliczenia
podatku |
27 Parlament
Europejski, dokument roboczy w sprawie zasobów własnych..., op.cit.,
s. 7-8.
b)
Zharmonizowana podstawa opodatkowania
Podstawa
pośrednia - Zwroty/Korekty = Zharmonizowana podstawa podatku opodatkowania
Tu należy
mieć na uwadze to, że zharmonizowana podstawa VAT ograniczona jest w niektórych wypadkach pułapem na poziomie 50%
DNB każdego z państw członkowskich.
c)
Wkład państw członkowskich w zasoby własne oparte na VAT
Zharmonizowana x Podstawowa stawka poboru = Wpływy z tytułu
podstawa opodatkowania na poziomie VAT do budżetu
0,3%
(podlegająca wyjątkom) UE
Obecna metoda
obliczania zasobu własnego opartego na podatku VAT nie jest zrozumiała dla przeciętnego obywatela, poza tym cechuje
ją złożoność procesu obliczania wysokości składki w odniesieniu do podatku VAT uwzględniającego rabaty, których wysokości także podlegają
zmianom. Jak stwierdził Trybunał Obrachunkowy w komunikacie Komisji pt. Reformowanie
budżetu, zmienianie Europy, „nie jest możliwa pełna kontrola nad nim”[28]. Obecny
system stanowi duże obciążenie finansowe dla państw członkowskich ze względu na
utrzymanie administracji, która ma za zadanie zebranie odpowiednich danych, a
następnie wykonanie obliczeń w celu uiszczenia składki do budżetu UE.
Nowe zasoby
własne oparte na unijnym podatku VAT bazują na
udziale podatku VAT od dostaw
towarów i usług, nabycia i importu „podlegających podstawowej stawce VAT w każdym państwie członkowskim”. Przyjęcie tego systemu
oznaczałoby przejście z teoretycznej koncepcji obecnego VAT obliczanego na podstawie statystyk do faktycznej harmonizacji,
która już istnieje w UE w wypadku tych towarów i usług ze stawką podstawową. Co
więcej, nowy system przeniesie ciężar większości czynności obliczeniowych
obecnie wykonywanych przez państwa członkowskie na Komisję Europejską[29].
Podatek VAT obliczany byłby w następujących etapach:
a)
Obliczanie skorygowanych wpływów z podatku VAT
Rzeczywiste - Korekta w niektórych = Skorygowane
wpływy za dany państwach członkowskich wpływy
VAT
miesiąc
b)
Obliczanie średniego udziału wpływów z podatku VAT
Skorygowane x Jednolita stawka = Średni udział wpływów wpływy VAT procentowa z podatku VAT pochodzących
z objętych
stawką podstawową dostaw na rzecz spożycia[30] [31]
c)
Obliczanie stawki podstawowej opartej na VAT
|
Średni
udział wpływów |
x Wartość
stawki |
= Podstawa |
|
z podatku VAT |
podstawowej
VAT |
zasobów |
|
pochodzących
z objętych |
państwa
członkowskiego |
własnych |
|
stawką
podstawową |
(wyrażona
w %) |
opartych |
|
dostaw na
rzecz spożycia |
|
naVAT31 |
d)
Obliczanie miesięcznej składki zasobów własnych opartej na podatku
VAT
Podstawa zasobów x Stawka procentowa = Miesięczna składka własnych
opartych wg rozporządzenia państw członkowskich
na VAT wykonawczego
Rady oparta
na VAT
Stawka
procentowa przedstawiona w rozporządzeniu wykonawczym Rady w sprawie zasobów
własnych będzie stosowana do aktualnej wartości podstawy zasobów własnych
opartych na VAT (stawka
maksymalna 2% jest przedstawiona w decyzji Rady dotyczącej zasobów własnych, a
stawka operacyjna 1% w rozporządzeniu wykonawczym)[32].
Wśród
korzyści nowej metody liczenia zasobów własnych opartych na VAT wymienia się m.in.:
-
większą przejrzystość, gdyż podstawę obliczenia będą stanowiły
jedynie towary i usługi objęte podstawową stawką VAT we wszystkich państwach członkowskich oraz rzeczywiste dochody
uzyskane przez państwa,
-
mniej możliwości korekt podstawy VAT dla niektórych państw członkowskich (jedynie grzywny i kary,
zwroty podmiotom niepodlegającym obowiązkowi podatkowemu, wpływy z terytoriów
spoza UE, rozliczenie mnogich stawek podstawowych) w porównaniu z obecnie
istniejącymi 22 kompensatami,
-
Nowe źródła zasobów własnych Unii Europejskiej
-
fakt, że podstawę obliczenia będą stanowiły jedynie towary i
usługi objęte podstawową stawką VAT; jednakowe
traktowanie wszystkich państw członkowskich UE - będzie istniała jednolita
stawka procentowa mająca zastosowanie dla wszystkich państw członkowskich, w
przeciwieństwie do obecnie obowiązujących różnych stawek,
-
skupienie się na istotności - nowe zasoby będą opierały się na
faktycznych przychodach, a nie na statystykach,
-
niestosowanie żadnych pułapów,
-
większa elastyczność systemu i możliwość dostosowania go do
wszelkich przyszłych reform systemu podatkowego VAT bez konieczności wprowadzania zmian do obecnego wniosku w sprawie
zasobów własnych[33].
Do wad można
zaliczyć trudną metodologię wyliczeń. Nadal przebiegają one w kilku etapach, są
dość skomplikowane i wymagają przeprowadzenia złożonych obliczeń. Zwiększyło
się obciążenie Komisji czynnościami administracyjnymi. Nowy podatek VAT w dalszym ciągu nie będzie stanowił zasobów własnych wpływających
bezpośrednio do budżetu UE, będzie natomiast częścią dochodów uzyskanych z
tytułu podatku VAT przez państwo
członkowskie[34].
Obszary i działania z zakresu modernizacji zarządzania systemem VAT w państwach członkowskich
Rozporządzenie
1553/891 w sprawie ostatecznych jednolitych warunków poboru środków własnych
pochodzących z podatku od wartości dodanej nakłada na Komisję obowiązek
przedkładania co trzy lata Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania w
sprawie stosowanych w państwach członkowskich procedur dotyczących rejestracji
podatników oraz ustalania i poboru podatku VAT, jak również na temat zasad i rezultatów działania ich systemów
kontroli w zakresie VAT. Od roku 1989
r. przedłożono siedem sprawozdań, ostatnie - siódme w dniu 12.02.2014 r.
Sformułowano w nim wnioski z przeprowadzonych kontroli od 2011 r., w których
stwierdzono konieczność modernizacji zarządzania systemem VAT w państwach członkowskich. Od początku recesji i kryzysu
finansowego w 2008 r. rośnie ubytek dochodów z tytułu VAT, którego wysokość w 2011 r. szacowano na około 1,5% PKB UE-26.
Występują jednak znaczne różnice pod względem ubytku dochodów z tytułu VAT w poszczególnych państwach członkowskich. W szczególności państwa,
które dotkliwiej odczuły skutki kryzysu, zmagają się z większym ubytkiem
dochodów z tytułu VAT i nie zdołały
w znaczny sposób poprawić swojej sytuacji w dłuższym okresie. Ponieważ ubytek
dochodów z tytułu VAT jest jednym
ze wskaźników wydajności i skuteczności zarządzania systemem VAT, państwa członkowskie będą musiały zmodernizować zarządzanie tym
systemem w celu ograniczenia wspominanego ubytku dochodów. Rozwiązanie to jest
istotne nie tylko z punktu widzenia dochodów i zasobów własnych z tytułu VAT, lecz także z punktu widzenia przedsiębiorstw i rządów w zakresie
kosztów administracyjnych. Modernizacja zarządzania systemem VAT jest niezbędna i nieunikniona w wypadku tych państw członkowskich,
które najdotkliwiej odczuły kryzys finansowy i doświadczają trudności w
eliminacji deficytu budżetowego. Modernizacja może przynieść znaczne korzyści
takim państwom członkowskim, jeżeli będą one skłonne do zmiany utrwalonych
praktyk administracyjnych i udoskonalenia swoich postępowań administracyjnych[35].
Działania,
które mają podjąć państwa członkowskie zostały podsumowane poniżej według
obszarów tematycznych:
a)
Identyfikacji, rejestracji i wyrejestrowania podatnika VAT - państwa
członkowskie muszą poprawić jakość informacji dostępnych w językach obcych
dotyczących wymogów i procesu rejestracji podatnika VAT. Jednocześnie państwa członkowskie muszą również (dalej) opracować
kompleksowy proces rejestracji, szczególnie wdrażając programy monitorowania
przedsiębiorców obarczonych ryzykiem realizowane po rejestracji oraz
przyspieszone procesy wyrejestrowania „znikających podmiotów gospodarczych”.
Polski nie ma wśród państw, do których skierowano wnioski.
b)
Procedury celnej 42 - państwa członkowskie powinny dopilnować, aby systematycznie
sprawdzano numery identyfikacyjne VAT (zarówno
importerów, jak i klientów) oraz aby wszystkie informacje dotyczące transakcji
przekazywano krajowej administracji podatkowej. Niniejsze wnioski zostały
skierowane także do Polski. Ponadto, Polska oraz inne państwa członkowskie są
zobowiązane do uwzględnienia procedury celnej jako dodatkowego ryzyka w
krajowych systemach analizy ryzyka oraz zintensyfikowania wymiany informacji
dotyczących nielegalnych transakcji i nieuczciwych podmiotów gospodarczych,
m.in. aktywnie wymieniając informacje za pośrednictwem sieci Eurofisc. Także wskazano, że około połowa państw
członkowskich mogłaby rozważyć stosowanie licencji lub gwarancji wobec
przedsiębiorców obarczonych ryzykiem w celu zapobiegania nadużyciom.
c)
Składania deklaracji VAT i dokonywania
płatności VAT - większość
państw członkowskich (w tym Polska) nadal musi wdrożyć systematyczne podejście
do monitorowania opóźnień w składaniu deklaracji i dokonywaniu płatności VAT oraz przypadków niezłożenia deklaracji i niedokonania płatności VAT. Takie podejście obejmuje automatyczne procesy, np. automatyczne
przypomnienia i natychmiastowe oszacowanie w wypadku braku złożenia deklaracji.
Ponadto państwom członkowskim zdecydowanie zaleca się zbadanie wydajności ich
systemów odsetek i kar w odniesieniu do opóźnień w składaniu deklaracji oraz
dokonywaniu płatności VAT, a także
nieskładania deklaracji i niedokonywania płatności VAT.
d)
Poboru i odzyskiwania VAT - zasadniczo połowa państw członkowskich (bez Polski) musi wdrożyć
procedury dokonywania odpisów długów, w wypadku których dowiedziono, że nie są
ściągalne po rozsądnym koszcie. Bez programu bieżących odpisów administracja
podatkowa ryzykuje marnowanie cennych zasobów na windykację nieściągalnych
kwot. Ponadto państwa członkowskie - w tym także Polska - powinny opracować
niesekwencyjne zintegrowane procesy windykacji należności.
e)
Kontroli i dochodzenia w zakresie VAT - zalecenia obejmują z jednej strony zniesienie obowiązkowych
kontroli określonych podatników przez wszystkie lata, a z drugiej zastosowanie
systemu opartego na analizie ryzyka. Ten wniosek dotyczy także Polski.
f)
Systemu rozstrzygania sporów podatkowych - wiele
państw członkowskich powinno rozważyć wdrożenie obowiązkowej, niezależnej
administracyjnej procedury rozstrzygania sporów, w ramach której sporne kwoty
pozostają w pełni lub częściowo ściągalne podczas postępowania odwoławczego
(bez Polski).
g)
Przestrzegania przepisów dotyczących podatku VAT - państwa
członkowskie muszą (w dalszym stopniu) opracować i wdrożyć strategie
zarządzania ryzykiem braku zgodności oraz dokonywać oceny wyników wdrożonych
środków w celu określenia najlepszych strategii wpływających na zachowanie
podatników, tak aby dobrowolnie wywiązywali się oni ze swoich zobowiązań
podatkowych. Wniosek dotyczy także Polski[36].
* * *
W artykule
przedstawiono, w ostatnim czasie szeroko dyskutowany, problem pozyskiwania
nowych zasobów własnych Unii Europejskiej w postaci jednolitego podatku VAT, który obowiązywałby w jednakowym stopniu wszystkie państwa członkowskie
oraz w postaci podatku od transakcji finansowych. Mimo poczynionych starań,
podatki te nie będą typowym środkiem własnym, który wpływa bezpośrednio do
budżetu Unii Europejskiej, ponieważ będą one przekazywane za pośrednictwem
organów państwowych lub podmiotów gospodarczych w wypadku podatku od transakcji
finansowych i nadal będą one zależne od systemów i stawek podatkowych każdego
państwa członkowskiego. Wysokość podatku VAT wpłacanego do
budżetu ogólnego Unii Europejskiej jest zatem mocno uzależniona od systemu
podatkowego danego państwa członkowskiego oraz prowadzonej w nim polityki
fiskalnej i polityki budżetowej. I odwrotnie, systemy podatkowe państw
członkowskich są uzależnione od sytuacji budżetowej Unii Europejskiej. Komisja
bowiem co trzy lata dokonuje przeglądu efektywności tego systemu i formułuje
wnioski, które państwa członkowskie powinny realizować, właśnie w celu poprawy
sytuacji finansowej budżetu Unii Europejskiej oraz w celu umożliwienia
prowadzenia przez nią polityki publicznej. Niewątpliwie w obecnych realiach
społeczno-gospodarczych istnieje konieczność poszukiwania nowych źródeł
pozyskiwania środków do budżetu ogólnego Unii Europejskiej. Dla państw
członkowskich istotne jest także to, aby źródła ich pozyskiwania nie były
obciążeniem dla ich finansów publicznych. Dotyczy to zwłaszcza państw
członkowskich mających problemy ze stabilnością własnego systemu finansów
publicznych, które są objęte np. procedurami nadmiernego deficytu. System
pozyskiwania środków z VAT jest oparty
na dochodach budżetowych państwa członkowskiego, co oznacza, że część z wpływów
z tytułu podatku VAT jest przetransferowywana na rzecz budżetu ogólnego UE, bądź ma
pozostać do dyspozycji Komisji Europejskiej. To powoduje pewien uszczerbek w
dochodach budżetowych państwa, co z kolei wpływa na możliwość realizacji
bieżących zadań państwa wobec jego obywateli. Konieczność wygospodarowania
dodatkowych wpływów może w rzeczywistości powodować zacieśnienie fiskalne w
państwach członkowskich w celu zwiększenia bazy podatkowej i tym samym
zwiększenia dochodów budżetowych lub może prowadzić do zadłużenia państwa
członkowskiego, co bezpośrednio może wpłynąć na wysokość zadłużenia i stan
finansów publicznych. Jest to bardzo istotne z tego powodu, że należy pamiętać
o stosowaniu przez państwa członkowskie odpowiednich procedur budżetowych
(regulacje ustanowione w tzw. sześciopaku), stabilizujących finanse publiczne.
W rezultacie, w długim okresie, może dojść do pewnego paradoksu, zamiast
rozwoju gospodarczego państwa może pojawić się stagnacja, zamiast oczekiwanego
zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej - zastój, recesja.
Bibliografia
Barburska O.,
Milczarek D., Historia integracji europejskiej w zarysie, Centrum
Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013.
Barcz J., Poznaj
Traktat z Lizbony, UKIE, Warszawa 2008.
Decyzja Rady z dnia 7 czerwca 2007 r. w sprawie systemu zasobów
własnych Wspólnot Europejskich 2007/436/WE, Euratom,
Dz. U. UE z 23.06.2007 r. L 163/17.
http://europa.eu/legislation_summaries/budget/l34012_pl.htm, dostęp 24.08.2014.
http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/single_market_services/financial_se-
rvices_general_framework/mi0087_pl.htm,
dostęp 26.08.2014.
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-13-1004_pl.htm, dostęp 26.08.2014.
Kawecka-Wyrzykowska E., VAT jako źródło dochodu
budżetu europejskiego (VAT as an EU budget resource - a study
prepared at the request of the Office for European Integration in Poland in the
framework of consultations on the EU Budget Reform),
Warszawa styczeń 2008.
Komisja Europejska, zmieniony wniosek Decyzja Rady w sprawie
systemu zasobów własnych Unii Europejskiej, Bruksela, 9.11.2011, KOM(2011) 739 wersja ostateczna.
Komisja Europejska, zmieniony wniosek Rozporządzenie Rady
określające środki wykonawcze dotyczące systemu zasobów własnych Unii
Europejskiej, Bruksela, 9.11.2011, KOM(2011) 740
wersja ostateczna.
Komisja Europejska, zmieniony wniosek Rozporządzenie Rady w
sprawie metod i procedury udostępniania tradycyjnych zasobów własnych i zasobów
własnych opartych na DNB oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb
gotówkowych, Bruksela, 9.11.2011, KOM(2011) 742 wersja
ostateczna.
Komisja Europejska, zmieniony wniosek Rozporządzenie Rady w
sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na podatku od
transakcji finansowych, Bruksela, 9.11.2011, KOM(2011)
738 wersja ostateczna.
Komisja Europejska, zmieniony wniosek Rozporządzenie Rady w
sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na VAT, Bruksela, 9.11.2011, KOM (2011) 737 wersja ostateczna.
Komisja Europejska, Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu
Europejskiego Siódme sprawozdanie zgodne z art. 12 rozporządzenia (EWG, Euratom) nr
1553/89 o poborze podatku od wartości dodanej i procedurach kontrolnych,
12.02.2014 r., KOM(2014) 69 wersja ostateczna.
Matuszyńska E., Sapała M., Wieloletnie
ramy finansowe Unii Europejskiej na lata 2014-2020, „Studia Biura
Analiz Sejmowych” 2012, nr 3 (31).
Parlament Europejski, dokument roboczy nr 1 w sprawie systemu
zasobów własnych Unii Europejskiej, Komisja Budżetowa, 01.12.2011 r.,
PE478.360v01-00.
Parlament Europejski, dokument roboczy w sprawie zasobów własnych
opartych na podatku od wartości dodanej, Komisja Budżetowa, 19.06.2012 r.,
PE491.364v01-00.
Rozporządzenie
Rady (EWG, Euratom) nr 1553/89 z dnia 29 maja 1989 r.
w sprawie ostatecznych jednolitych warunków poboru środków własnych pochodzących
z podatku od wartości dodanej Dz. U. L 155 z 7.6.1989, str. 9; ostatnio
zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 807/2003 z dnia 14 kwietnia 2003 r.
Rozporządzenie
Rady (UE, Euratom) nr 1311/2013 z dnia 2 grudnia 2013
r. określającym wieloletnie ramy finansowe na lata 2014-2020, Dz. U. UE z
20.12.2013 r. L 347/884.