Rozwinięta konceptualizacja „kapitalizmu patchworkowego”. W odpowiedzi dyskutantom
Main Article Content
Abstract
Niniejszy artykuł poświęcony jest „Rozwiniętej Konceptualizacji” kapitalizmu patchworkowego (dalej będziemy używali także skrótu KP). Stanowi ona trzeci krok w pracach nad metodologicznym aspektem KP. Pierwszym krokiem było opracowanie konceptualizacji, na podstawie której przeprowadzono badania opublikowane w książce pod redakcją Ryszarda Rapackiego [Rapacki (red.) 2019a]. Jest ona określana terminem „Konceptualizacja I”. Jakościowo nowym krokiem było opracowanie drugiej konceptualizacji przez Juliusza Gardawskiego i Ryszarda Rapackiego [2021], którą będziemy określać terminem „Konceptualizacja II”. Podczas gdy „Konceptualizacja I” była ugruntowana głównie w Nowej Ekonomii Instytucjonalnej, porównawczej ekonomii politycznej i naukach pokrewnych, to Konceptualizacja II, zawierając nadal perspektywę ekonomiczną i instytucjonalną, była częściowo ugruntowana w dorobku Nowej Socjologii Ekonomicznej i podejść związanych z nurtem kulturologicznym w naukach społecznych. Konceptualizacja II została poddana ocenie ekonomistów i socjologów. Ich uwagi miały wpływ na opracowanie kolejnej konceptualizacji, podobnie jak wyniki nowych analiz Juliusza Gardawskiego, przeprowadzonych przy współpracy Ryszarda Rapackiego. Prace te stały się podstawą trzeciej wersji konceptualizacji,którą określamy terminem „Konceptualizacja Rozszerzona”. Podkreślenia wymaga, że nie jest ona nowa w znaczeniu jakościowym w stosunku do Konceptualizacji II, jednak rozszerza ją istotnie.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal. All authors agree for publishing their email adresses, affiliations and short bio statements with their articles during the submission process.
References
Acemoglu, D., Robinson, J. (2022). Wąski korytarz. Państwo, społeczeństwo i losy wolności, Poznań: Zysk i S-ka.
Adamczyk, S. (2018). ‘Dialog sektorowy w Polsce’, w: Przewodnik po dialogu społecznym, S. Adamczyk, B. Surdykowska, M. Szymański, Warszawa: Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog” im. Andrzeja Bączkowskiego.
Albert, M. (1991). Capitalisme contre Capitalisme, Paris: Seuil.
Alves de Moura Junior, A., Vartanian, P. R., Racy, J. C. (2021). ‘Foreign Direct Investment Flows: An Analysis for Argentina, Brazil, Chile and Mexico Based on the Grubel-Lloyd Index’, CEPAL Review, 134.
Amable, B. (2003). The Diversity of Modern Capitalism, Oxford: Oxford University Press.
Åslund, A. (2013). Jak budowano kapitalizm: Transformacja Europy Środkowej i Wschodniej, Rosji i Azji Środkowej, Warszawa: Książka i Wiedza & Forum Obywatelskiego Rozwoju.
Avlijaš, S., Gartzou-Katsouyanni, K. (2024). ‘Firm-Centered Approaches to Overcoming Semi-Peripheral Constrains Studies’, Comparative International Development, 59.
Balcerowicz, L. (1989). Systemy gospodarcze: elementy analizy porównawczej, Warszawa: Szkoła Główna Planowania i Statystyki.
Becker, U. (2009). Open Varieties of Capitalism. Continuity, Change and Performances, London: Palgrave Macmillan.
Blazyca, G., Rapacki, R. (red.) (1991). Poland Into the 1990s. Economy and Society in Transition, London: Pinter Publishers.
Bohle, D., Greskovits, B. (2012). Capitalist Diversity on European Periphery, Ithaca and London: Cornell University Press.
Bohle, D., Eihmanis, E. (2022). ‘East Central Europe in the COVID-19 crisis’, East Central European Politics, 38 (4), https://doi.org/10.1080/21599165.2022.2122051.
Braudel, F. (2006). Gramatyka cywilizacji, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Crouch, C., Streeck, W. (1997). Political Economy of Modern Capitalism: Mapping Convergence and Diversity, Thousand Oaks: Sage.
Czarzasty, J., Kliszko, Cz. (2018). Świat (bez) pracy. Od fordyzmu do czwartej rewolucji przemysłowej. Księga pamiątkowa wydana z okazji 70. urodzin prof. Juliusza Gardawskiego, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Domańska, E. (1997). ‘From the Manor-House to the World (The Role of Manor-House in Creating the Vision of The World of the Polish Middle Nobility in the 16th and 187th Century’, Studia Historiae Oeconomicae UAM, 22.
Dörrenbächer, Ch. (2002). ‘National Business Systems and the International Transfer of Industrial Models in Multinational Corporations: Some Remarks on Heterogeneity’, Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung (WZB) Discussion Paper, FS I 02–102.
Drahokoupil, J. (2008). ‘Who Won the Contest for a New Property Class? Structural Transformation of Elites in the Visegrád Four Region’, Journal of East European Management Studies, 13 (4).
Eyal, G., Szelenyi, I., Townsley, E. (1998). Making Capitalism Without Capitalists. The New Ruling Elites in Eastern Europe, London: Verso.
Feldmann, M. (2019). ‘Global Varieties of Capitalism’, World Politics, 71 (1), January.
Farkas, B. (2019). ‘Quality of Governance and Varieties of Capitalism in the European Union: Core and Periphery Division?’, Post-Communist Economies, 3.
Fast, T. W. (2016). ‘Varieties of Capitalism: A Critique’, Relations Industrielles / Industrial Relations, 71 (1).
Federowicz, M. (2004). Różnorodność kapitalizmu. Instytucjonalizm i doświadczenie zmiany ustrojowej po komunizmie, Warszawa: IFiS PAN.
Fiedor, B. (2015). ‘Instytucje formalne i nieformalne w kształtowaniu trwałego rozwoju’, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, 40 (2).
Fioretos, O. (2001). ‘The Domestic Sources of Multilateral Preferences: Varieties of Capitalism in the European Community’ w: Variaties of Capitalism, P. A. Hall, D. Soskice (eds.), Oxford: Oxford University Press.
Fukuyama, F. (1997). Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, Warszawa: PWN.
Gardawski, J. (1992). Robotnicy 1991. Świadomość ekonomiczna w czasach przełomu, Warszawa: Fundacja im. F. Eberta.
Gardawski, J. (1996). Przyzwolenie ograniczone. Robotnicy o rynku i demokracji, Warszawa: PWN.
Gardawski, J. (2007). Korporacje transnarodowe a Europejskie Rady Zakładowe, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Gardawski, J. et al. (2013). Rzemieślnicy i biznesmeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Gardawski, J., Rapacki, R. (2019). ‘Badania porównawcze nad kapitalizmem – ramy koncepcyjne i podstawy teoretyczne’ w: Kapitalizm patchworkowy w Polsce i krajach Europy Środkowo-Wschodniej, R. Rapacki (red.), Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Gardawski, J., Towalski, R. (2019). ‘Modele kapitalizmu w Europie Środkowo-Wschodniej: stosunki przemysłowe i rynek pracy’ w: Kapitalizm patchworkowy w Polsce i w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, R. Rapacki (red.), Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Gardawski, J., Rapacki, R. (2021). ‘Kapitalizm Patchworkowy W Europie Środkowo-Wschodniej – Nowa Konceptualizacja’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 2 (24), Autumn.
Gerhardt, U. (1994). ‘The Use of Weberian Ideal-Type Methodology in Qualitative Data Interpretation: An Outline for Ideal-Type Analysis’, Bulletin de Methodologie Sociologique, 45.
Gilejko, L. (2005). ‘Przegrana większość’, w: Polska. Ale jaka?, M. Jarosz (red.), Warszawa: Oficyna Naukowa.
Gorazda, M., Hardt, Ł., Kwarciński, T. (2016). Metaekonomia. Zagadnienia z filozofii ekonomii, Kraków: Copernicus Center Press.
Gould, S. J. (1999). Niewczesny pogrzeb Darwina. Wybór esejów, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Górniak, J. (2014). ‘Podmiotowość i struktura. Uwagi o koncepcji podmiotowości, realizmie krytycznym, motywacji do osiągnięć i argumentach na rzecz metodologicznego indywidualizmu jako „ostatniej instancji”’, Zarządzanie publiczne, 3 (29).
Granovetter, M. (2017). Society and Economy. Framework and Principles, Cambridge, Massachusetts, and London, England: The Belknap Press of Harvard University Press.
Grosman, A., Kozarzewski, P., Okhmatovskiy, I. (2023). ‘Varieties of Capitalism in Central and Eastern Europe’, w: Oxford Handbook of Central and East European Management and Organizations, T. Steger, I. Rybnikova, R. Lang (eds.), Oxford, UK: Oxford University Press, forthcoming.
Grosse, J. T. (2021). Opowieści kresowe 1939–1941. Prekariat, Kraków: Austeria.
Grosse, T. G. (2021). ‘Wyjść z peryferii rozwoju’, Nowy Obywatel, 37 (88).
Gruszewska, E. (2013). ‘Instytucje nieformalne w Polsce. Krajobraz po transformacji’, Studia Ekonomiczne, 123.
Gumuła, W. (2008). Teoria osobliwości społecznych. Zaskakująca transformacja w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Gumuła, W. (2022). ‘Patchwork Capitalism (comments on the concept of Juliusz Gardawski and Ryszard Rapacki) ’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (25), Spring.
GUS (2022). Działalność gospodarcza przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym w 2021 roku 28.11.2022 r. (wiadomości sygnalne).
Hausner, J. (1987). ‘Branżowe grupy interesu w gospodarce socjalistycznej’, Zeszyty Naukowe. Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Seria Specjalna, 81.
Hausner, J. (1992). Populistyczne zagrożenie w procesie transformacji społeczeństwa socjalistycznego, Warszawa: Fundacja im. Friedricha Eberta.
Hall, P., Gingerich, D. W. (2004). ‘Varieties of Capitalism and Institutional Complementarities in the Macroeconomy: An Empirical Analysis’, MPIfG Discussion Paper, 04/5.
Hall, P. A., Soskice, D. (2001). ‘Introduction to “Varieties of Capitalism”’, w: The Institutional Foundation of Comparative Capitalism, P. A. Hall, D. Soskice (eds.), Oxford: Oxford University Press.
Hryniewicz, J. (2007). Stosunki pracy w polskich organizacjach, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Hunt, G. (2008). ‘Gradual or Pulsed Evolution: When Should Punctuational Explanations Be Preferred?’, Paleobiology, 34 (3).
Jasiecki, K. (2013). Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Warszawa, IFiS PAN.
Jasiecki, K. (2014). ‘Polska transformacja w perspektywie różnorodności kapitalizmu’, Przegląd Socjologiczny, 63/4.
Jasiecki, K. (2018). ‘The Strength and Weaknesses of the Varieties of Capitalism Approach: The case of Central and Eastern Europe’, International Journal of Management and Economics, 54 (4).
Jasiecki, K. (ed.) (2020). Central and Eastern Europe. 30 Years of Capitalism 1989–2019. Variations of Market Economy. Comparative Study of 16 Countries of The Region, Budapest: China-CEE Institute.
Jasiecki, K. (2022). ‘Cognitive Values of the “Patchwork Capitalism” Category: Advantages, Limitations and Research Challenges’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (25), Spring.
Jackson, G., Deeg, R. (2006).’How Many Varieties of Capitalism? Comparing the Comparative Institutional Analyses of Capitalist Diversity’, MPIfG Discussion Paper, 06/022.
Jeleński, E. (2017). ‘Symptomy relacji między społeczeństwem/narodem a państwem: próba spojrzenia retrospektywnego w warunkach polskich’, Przegląd Politologiczny, 22 (2).
Kaczmarek, K. M. (2013). Mechanizmy ewolucji religii, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
King, L. (2007). ‘Central European Capitalism in Comparative Perspective’, w: Beyond Varieties of Capitalism: Conflict, Contradictions, and Complementarities in the European Economy, B. Hancké, M. Rhodes, M. Thatcher (eds.), Oxford: Oxford Academic.
King, L. P., Szelenyi, I. (2005). ‘The New Capitalism in Eastern Europe: Towards a Comparative Political Economy of Post-communism’, w: Handbook of Economic Sociology, N. Smelser, R. Swedberg (eds.), Princeton: Princeton University Press.
Kolarska-Bobińska, L. (1986). ‘Pożądany ład społeczny i polityczny w gospodarce’, w: Raport z badania Polacy ’84. Dynamika konfliktu i konsensusu, W. Adamski, K. Jasiewicz, A. Rychard (red.), Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Kowalik, T. (2000). Współczesne systemy ekonomiczne. Powstawanie, ewolucja, kryzys, Warszawa: WSPiZ im. L. Koźmińskiego.
Kowalik, T. (2009). www.polska transformacja.pl, Warszawa: Muza.
Kozarzewski, P. (2016). ‘Zmiany w polityce własnościowej państwa polskiego’, Studia Ekonomiczne/Economic Studies, 4 (XCI).
Kozek, W. (2003). ‘Styl przywództwa związkowego w Polsce’, w: Globalizacja Gospodarka Praca Kultura. W 70. rocznicę urodzin prof. zw. dr hab. Leszka Gilejko, J. Gardawski, J. Polkowska-Kujawa (red.), Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
Kuroń, J. (1991). Moja zupa, Warszawa: BGW.
Lange, O. (1967). Ekonomia polityczna t. I (wydanie IV), Warszawa: PWN.
Luszniewicz, J., Morawski, W., Zawistowski, A. (red.) (2021). Dylematy. Intelektualne historia reform Leszka Balcerowicza, Warszawa: Biblioteka „Więzi” i Oficyna Wydawnicza SGH.
Madison, G. B. (1998). The Political Economy of Civil Society and Human Rights, London and New York: Routledge.
Magyar, B., Madlovits, B. (2023). Krótki przewodnik po systemach postkomunistycznych, Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM.
Mandes, S. (2012). Świat przeżywany w socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Marciniak, W. (2001). Rozgrabione imperium. Upadek Związki Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków: Arcana.
Marks, K. (1953). Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej, Warszawa: Książka i Wiedza.
Maszczyk, P., Próchniak, M. (2019). ‘Ramy metodologiczne’, w: Kapitalizm patchworkowy w Polsce i w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, R. Rapacki (red.), Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Matera, R. (2022). ‘Using Acemoglu and Robinson’s concept to assess Leviathans in CECCs in the long term’, Comparative Economic Research. Central and Eastern Europe, 25 (3), https://doi.org/10.18778/1508–2008.25.22.
Meardi, G. (2011). ‘Social Pacts: A Western Recipe for Central and Eastern Europe?’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (3), Spring.
Meardi, G. (2014). ‘Peripheral Convergence in the Crisis? Southern and Eastern European Labour Markets and Industrial Relations’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (9), Spring.
Meardi, G., Marginson, P., Fichter, M., Frybes, M., Stanojević, M., Toth, A. (2009), ‘Varieties of Multinationals: Adapting Employment Practices in Central Eastern Europe’, Industrial Relations. A Journal of Economy and Society, 48 (3).
Merton, R. K. (1982). Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PWN.
Mokrzycki, E. (2001). Bilans niesentymentalny, Warszawa: IFiS PAN.
Morawski, W. (2001). Socjologia Ekonomiczna, Warszawa: PWN.
Mrozowicki, A., Gardawski, J., Burski, J., Rapacki, R. (2025). ‘Patchwork Capitalism and the Management of Interlinked Crises by Essential Public Services in Poland’, International Labour Review, 64 (1).
Myrdal, G. (1958). Value in Social Theory: A Selection of Essays on Methodology, New York: Harper.
Najder, J. (2009/2010). ‘Teoria przerywanej równowagi’, Filozoficzne Aspekty Genezy, 6/7.
Naczyk, M. (2021). ‘Taking Back Control: Comprador Bankers and Managerial Developmentalism in Poland’, Review of International Political Economy, June.
Nölke, A., Vliegenthart, A. (2009). ‘Enlarging the Varieties of Capitalism: The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe’, World Politics, 61 (4).
North, D. C., Thomas, R. P. (1971). ‘The Rise and Fall of the Manorial System: A Theoretical Model’, The Journal of Economic History, 31 (4).
Nowak, S. (1979). ‘Systemy wartości społeczeństwa polskiego’, Studia Socjologiczne, 4 (75).
Ost, D. (2010). ‘Illusory Corporatism in Eastern Europe. Neoliberal Tripartism and Post-communist Class Identities’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (2).
Parsons, T. (1972). Szkice z teorii socjologicznej, Warszawa: PWN.
Pejovich, S. (1995). Economic Analysis of Institutions and Systems, Dordrecht: Kluver Academic Publishers.
Petrescu, D. (2014). ‘Path Dependence and the Inception of the Polish “Negotiated Revolution” of 1989’, Analele Universității Din Bucuresti, Științe Politice, XVI (2).
Pera, B. (2007). ‘Korporacje transnarodowe w Polsce u progu XXI wieku’, Zeszyty Naukowe, 751.
Popic, T. (2018). ‘The Role of Ideas in Welfere Reforms in Central-Eastern Europe’, Working Paper-LPF, 4.
Poznański, K. (2000). Wielki przekręt: klęska polskich reform, Warszawa: TWL.
Pontusson, J., Baccaro, L. (2020). Comparative Political Economy and Varieties of Macroeconomics, https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228637.013.161.
Prychitko, D. (1993). ‘After Davidson Who Needs the Austrians? Reply to Davidson’. Critical Review, 7 (2–3).
Putnam, D. (2000). Bowling Alone. Collapse and Revival of American Community, New York: Simon&Schuster.
Rapacki, R. (2018). ‘Czwarta rewolucja przemysłowa a kierunki ewolucji kapitalizmu patchworkowego w Polsce’, w: Świat (bez) pracy. Od fordyzmu do czwartej rewolucji przemysłowej. Księga pamiątkowa wydana z okazji 70. urodzin prof. Juliusza Gardawskiego, J. Czarzasty, Cz. Kliszko (red.), Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Rapacki, R. (ed.) (2019). Diversity of Patchwork Capitalism in Central and Eastern Europe, London and New York: Routledge.
Rapacki, R. (red.) (2019a). Kapitalizm patchworkowy w Polsce i w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Rapacki, R., Gardawski, J. (2019). ‘Istota i najważniejsze cechy kapitalizmu patchworkowego w Polsce i krajach EŚW’, Kapitalizm patchworkowy w Polsce i w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, R. Rapacki (red.), Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Schaff, A. (1955). Obiektywny charakter praw historii, Warszawa: PWN.
Skąpska, G. (2009). ‘Komunikacja o prawie a świadomość i kultura prawna – krótki komentarz socjologa’, w: Sprostać zmianom. Szkice o powinnościach współczesnej socjologii, K. Slany, Z. Seręga (red.), Kraków: Nomos.
Skąpska, G. (2016). ‘Rządy prawa a gospodarka: uwagi socjologa prawa’, Przegląd Socjologiczny, LXV/3.
Sroka, J. (2007). ‘Stosunki przemysłowe i dialog społeczny w warunkach globalizacji i europeizacji’, w: Model społeczny zintegrowanej Europy. Nowe wyzwania i perspektywy, J. Zarzeczny (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Sroka, J. (2022). ‘Tonality and Atonality: A Systemic Aspect of Patchwork Capitalism’, Warsaw Forum of Economic Sociology, 1 (25).
Staniszkis, J. (1991). ‘Political Capitalism in Poland’, East European Politics and Societies, 5 (1).
Staniek, Z., Kubiński, M. (2024), ‘Institutional Systems and Geopolitics’, European Research Studies Journal, 27 (S3).
Strange, S. (1997). ‘The Future of Global Capitalism; Or will Divergence Persist Forever’, w: Political Economy of Modern Capitalism: Mapping Convergence and Diversity, W. Crouch, W. Streeck (eds.), London: Sage.
Sulejewicz, A. (2019). Różnorodność kapitalizmu: krytyka i propozycja badań. Ekonomia Polityczna Bruno Amable’a (część I), maszynopis, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH, Kolegium Gospodarki Światowej.
Szawiel, T. (1982). ‘Struktura społeczna i postawy a grupy etosowe (O możliwościach ewolucji społecznej) ’, Studia Socjologiczne, 1–2.
Szelenyi, I. (2015). ‘Capitalisms after Communism’, New Left Review, 96 (XI/XII).
Szymański, W. (2004). Interesy i sprzeczności globalizacji. Wprowadzenie do ekonomii ery globalizacji, Warszawa: Diffin.
Tittenbrun, J. (2007). Z deszczu pod rynnę. Meandry polskiej prywatyzacji (4 tomy), Poznań: Zysk i S-ka.
Turner, J. H. (1985). Struktura teorii socjologicznej, Warszawa: PWN.
Understanding a State’s Model of Capitalism: Key Points Regarding the Varieties of Capitalism (VOC) Approach and Other Models of Capitalism to Understanding Capitalism and Its Types (2010). https://www.culturaldiplomacy.org/academy/content/pdf/participant-papers/2010www/.
‘Varieties of Capitalism« Roundtable’ (2010). The Business History Review, 84 (04).
Wasilewski, J. (2004). ‘Elistyczne wyjaśnienie wschodnioeuropejskich demokracji’, w: Populizm i demokracja, R. Markowski (red.), Warszawa: ISP PAN.
Weber, M. (2011/1904). ‘„Obiektywność” poznania społeczno-naukowego i społeczno-politycznego’, w: Racjonalność, władza, odczarowanie, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa: PWN.
Whitley, R. (1999). Divergent capitalisms – the social structuring and change of business systems, New York: Oxford University Press.
Whitley, R. (2008). ‘The Institutional Construction of Firms’. Manchester Business School Working Paper, 555.
Wolf, M. (2025). Kryzys demokratycznego kapitalizmu, Warszawa: Bilioteka Kultury Liberalnej.
Woolcock, M., (2001). ‘The Place of Social Capital in Understanding Social and Economic Outcome’, Isuma. Canadian Journal of Policy Research, 2:1.