Historyczne uwarunkowania sytuacji kobiet w Turcji

Abstrakt

W historii Turcji dostrzec można ogromny wysiłek modernizacyjny i determinację w dorównaniu państwom zachodnioeuropejskim w zakresie respektowania praw człowieka. Przeprowadzony za czasów Mustafy Kemala Paszy proces sekularyzacji sprawił, że Turcja jest jedynym krajem muzułmańskim, w którym panuje (przynajmniej formalnie) zasada oddzielenia religii od państwa. Ostatni przewrót militarny (z 1980 r.), działania organizacji pozarządowych oraz wpływ Unii Europejskiej w związku z procesem akcesyjnym spowodowały, że sytuacja kobiet w Turcji ulega stopniowej poprawie. Unia Europejska wspierała dyplomatycznie (i niebezpośrednio) opozycyjny ruch feministyczny tworzący się w nowej rzeczywistości politycznej. Niemniej jednak na ulicach Stambułu i w miejscu pracy wciąż widoczna jest segregacja płciowa - kobiety zatrudnia się w mniej eksponowanych na kontakty społeczne miejscach, za niższą pensję, często w sposób nieuregulowany prawnie. Na koniec warto zwrócić uwagę na pewne podobieństwa łączące Polskę z Turcją. Na początku XX wieku na terytorium obu krajów dominowało rolnictwo oraz religia monoteistyczna. Oba państwa, choć z innych powodów, uzyskały samodzielność państwową dopiero po pierwszej wojnie światowej. W obu pojawili się silni przywódcy reformujący i modernizujący kraj. Zarówno Józef Piłsudski, jak i Mustafa Kemal przychylili się do postulatów organizacji kobiecych dotyczących prawa do głosowania w wyborach oraz dostępu do edukacji35. W obu krajach przez długie lata dominował wzór kobiety matki (także matki narodu) i kobiety dziewicy. W obu, jednak w związku z innymi ideologiami, promowano równouprawnione zawodowe kobiet. Tak w Polsce, jak i w Turcji nie zwalczano nierówności między małżonkami i milczeniem pomij ano zjawisko przemocy domowej. Ponadto w latach 80. i 90. XX wieku, zarówno w Turcji, jak i w Polsce miały miejsce liberalizacyjne przemiany polityczne. Kobiety stały się ich benefi cjentami, ale też same przyczyniły się do ich zaistnienia. Liczne organizacje feministyczne głośno wypowiadały się w kwestiach istotnych dla kobiet.