Wykorzystanie teorii klas społecznych do analizy zachowań i postaw związanych z prokreacją i rolami płci

Abstract

Zmiana systemowa oraz instytucjonalna, która dokonała się w Polsce po 1989 roku, wywarła znaczący wpływ na wiele aspektów życia społecznego. Jednym z jej przejawów był gwałtowny spadek liczby rodzących się dzieci wynikający, między innymi, z opóźniania decyzji o założeniu rodziny a także co raz częstszego wyboru modelu rodziny 2+1. Niniejszy artykuł stawia sobie za cel wyjaśnienie niektórych aspektów tej zmiany demograficznej z wykorzystaniem teorii klas społecznych w ujęciu zaproponowanym przez francuskiego socjologa Pierre’a Bourdieu. Istotną cechą zaproponowanego ujęcia jest potraktowanie klasy społecznej jako czynnika różnicującego nastawienie Polaków do posiadania dzieci, ich wychowania, wykształcenia a także wartości przekazywanych młodszemu pokoleniu. Wykorzystanie teorii klas społecznych w demografii nabiera na znaczeniu ze względu na zjawisko tzw. ekspansji edukacyjnej, czyli, między innymi, wzrostem udziału osób z wykształceniem wyższym. Zacieranie się różnic w poziomie wykształcenia niekoniecznie musi prowadzić do ujednolicania się wzorców reprodukcji stąd wykorzystywanie klas społecznych jako dodatkowego miernika różnicującego jednostki ze względu na wartości, postawy i zachowania może nabierać na znaczeniu.Analizy zaprezentowane w artykule wykorzystują dane z badania GGS zarówno do analiz opisowych jak i do konstrukcji modeli statystycznych w których zmiennymi wynikowymi są liczba posiadanych dzieci, intencje prokreacyjne oraz normy i wartości. Wyniki sugerują, iż główne osie podziałów między klasowych przebiegają w sferze manifestowanych wartości mniej zaś w obszarze dzietności planowanej czy zrealizowanej.