Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1945-1955 - przejawy, fazy, uwarunkowania, konsekwencje. Przyczynek do badań nad inflacją w PRL
Main Article Content
Abstrakt
The subject of this paper is inflation in Poland in the first decade after the Second World War and its goals include identification of causes, examples, phases and consequences of inflation in People’s Poland in that period. In socialist economy inflation was only in small part expressed by increase in prices and in large part in different examples of “bad” market (shortages, queues, rationing etc.). Therefore the analysis concentrtes on inflation understood as consumer surplus demand. Subsequent parts of the text analyse: theories on inflation sources and mechanisms in socialist economies and inflation in Poland between 1945–1949 and from 1950–1955. Our research showed that consumer surplus demand was almost permanent which allowed to consider inflation (although not in open form) a permanent feature of socialist economy in Poland. The results of research also confirmed the hypothesis on surplus investments in industry as fundamen‑ tal and cyclically returning cause of inflation that existed also in the so called pro‑consumption phases of economic policy. During limited investment expansion periods inflation was limited through severe and consequently executed deflation measures (such as in 1948 and 1949). During conversion to market production similar effect was achieved by blocking wage increase (1954–1955). Sporadic use and ineffectiveness of anti ‑inflation policy instruments was caused primarily by limits set by political and doctrinal principles.
Downloads
Article Details
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Oficynę Wydawniczą SGH autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Oficyna Wydawnicza SGH posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.
Bibliografia
J. Kornai, Anti ‑Equilibrium. Teoria systemów gospodarczych. Kierunki badań, PWN, Warszawa 1977, s. 411
A. Aslund, Jak budowano kapitalizm. Transformacje Europy Środkowej i Wschodniej, Rosji i Azji Środkowej, KiW, Warszawa 2010, s. 25–26.
. J. Luszniewicz, Teoria ekonomii a problem równowagi w gospodarce socjalistycznej. O wcze‑ snych antycypacjach kornaiowskiej teorii niedoboru (przed 1945 r.), „Kwartalnik KES Studia i Prace” 2011, nr 3 (7), s. 32–33, 35–36.
R.J. Barro, H.J. Grosmann, Supressed Inflation and Supply Multiplier, „The Review of Eco‑ nomics Studies” 1974, Vol. 41, No. 1, s. 87–104
D.H. Howard, A Note on Hidden Inflation in the Soviet Union, „Soviet Studies” 1976, Vol. 28, No. 4, s. 599–608
D.M. Nuti, Hidden and Repressed Inflation in Soviet ‑Type Economies. Definitions, Measurements and Stabilization, „Contributions to Political Economy” 1986, Vol. 5, No. 1, s. 37–82
W. Brus, K. Łaski, Repressed Inflation and Second Economy under Central Planning, w: The Economics of the Shadow Economy. Proceedings, Bielefeld 1983 (Studies in Contemporary Economics, Vol. 15), red. W. Gaertner, A. Wenig, Springer ‑Verlag, Berlin 1985, s. 377–391
. J. Winiecki, Źródła inflacji w gospodarce rynkowej i w gospodarce planowej, PWN, Warszawa 1986, s. 217–218
D. Rosati, R. Michalski, Inflacja, KiW, Warszawa 1989, s. 9.
S. Kurowski, Polityka gospodarcza PRL. Ujęcie modelowe. Cele, zasady, metody. Analiza krytyczna, Editions Spotkania, Warszawa 1990, s. 101–102
G. Kołodko, Polska w świecie inflacji, KiW, War‑ szawa 1987, s. 94–95
J. Luszniewicz, Wahania koniunktury a geneza, rozwój i kryzys keynesizmu, w: Koniunktura gospodarcza a narodziny, wzrost i upadek wielkich doktryn ekonomicznych. Księga pamiątkowa w 50‑ lecie śmierci profesora Andrzeja Grodka, red. J. Łazor, W. Morawski, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011, s. 87–90, 92–93.
A. Topiński, Inflacja a funkcjonowanie gospodarki polskiej, PWE, Warszawa 1989, s. 10. Zob. też ibi‑ dem, s. 49.
Z. Fedorowicz, Podstawy teorii pieniądza w gospodarce socjalistycznej, PWE, Warszawa 1975, s. 26
J. Pajestka, Kształtowanie procesu rozwoju. Racjonalność i manowce polityki, PWE, Warszawa 1983, s. 313–315
A. Wernik, Polityka antyinflacyjna w Polsce w latach 1945–1970, „Finanse” 1984, nr 5, s. 32–33
A. Welfe, Inflacja a rynek, PWE, Warszawa 1993, s. 7, 13–14
L. Podkaminer, Szacunki struktury i rozmiarów nierównowagi na rynkach konsumpcyjnych Polski w latach 1965–1986, PWN, Warszawa 1987, s. 13–15, 172
L. Beskid, System cen detalicznych w Pol‑ sce, PWE, Warszawa 1962, s. 54 (tabl. 19), 114 (tabl. 35), 116 (tabl. 36)
Zmiany cen i kosztów utrzymania w 1980 r., GUS, Warszawa 1980, s. 4 (tabl. 3), 11 (tabl. 10)
J. Maciaszek, Inflacje polskie – ich natura i prze‑ bieg, w: Finansowe mechanizmy nierównowagi, red. J. Maciaszek, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 1986, s. 16 (tabl. 1.1).
J. Bolesta, Przepisy o ustalaniu cen, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1966, s. 27
W. Herer, W. Sadowski, Nawis inflacyjny, Instytut Planowania, Warszawa 1981, passim
A. Wernik, Szacunek rozmiarów luki inflacyjnej oraz tzw. nawisu inflacyjnego w roku 1981, „Finanse” 1982, nr 1–2, s. 23–34
G. Kołodko, Nawis inflacyjny – istota i wielkość, „Finanse” 1983, nr 9, s. 7–19; idem, Nierównowaga – oszczędności wymuszone – nawis inflacyjny, „Finanse” 1985, nr 9, s. 12–20
M. Oleś, Nawis inflacyjny: próba alternatywnego sformułowania problema‑ tyki, „Finanse” 1986, nr 5, s. 1–10.
D. Rosati, R. Michalski, op.cit., s. 226. Szczegóły metodologiczne i wyniki obliczeń dla gospodarki polskiej z lat 1961–1986 zob. ibidem, s. 224–227.
D.S. Landes, Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy?, Muza SA, Warszawa 2000, s. 227
J. Beksiak, U. Libura, Równowaga gospodarcza w socjalizmie, wyd. 3, PWE, Warszawa 1974, s. 267–269.
J. Tomaszewski, Inflacja, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1, WP, War‑ szawa 1981, s. 271
E. Taylor, Inflacja polska, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1926; idem, Druga inflacja polska. Przyczyny – przebieg – środki zaradcze, Gebethner i Wollf, Poznań 1926
J. Zdziechowski, Finanse Polski w latach 1924 i 1925, Biblioteka Polska, Warszawa 1925
J. Zdziechowski, Skarb i pieniądz 1918–1939, Biblioteka Miesięcznika „Pod Prąd”, Londyn 1955;
Z. Landau, J. Tomaszewski, Gospodarka Polski międzywojennej 1918–1939, t. 1, W dobie inflacji. 1918–1923, KiW, Warszawa 1967
W. Morawski, Polityka gospodarcza rządu Aleksandra Skrzyńskiego, PWN, Warszawa 1990
M. Kucharski, Pieniądz, dochód, proporcje wzrostu, wyd. 3 zm., PWE, Warszawa 1972, s. 230–231
B. Minc, Systemy ekonomiczne, t. 2, PWE, Warszawa 1975, s. 104
K. Sokołowski, Inflacja, UMK, Toruń 1978, s. 6, 10, 113
A. Müller, Przyspieszony wzrost gospodarczy w latach 1971–1975 a proporcje wzrostu w trzydziestoleciu 1950–1980, w: U źródeł polskiego kryzysu. Społeczno‑ ‑ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Polski w latach osiemdziesiątych, red. A. Müller, PWN, Warszawa 1985, s. 133, 150–151
W. Morawski, Finanse, w: Historia gospodarcza Polski (1939–1989), red. J. Kaliński, Oficyna Wydawni‑ cza SGH, Warszawa 1996, s. 206–207
M. Kucharski, Możliwości oceny nasilenia procesów inflacyjnych, Instytut Planowania, Warszawa 1981, passim
M. Bałtowski, Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza. Rozwój. Upadek, Wydaw‑ nictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 238
M. Kucharski, Pieniądz, dochód, proporcje wzrostu, wyd. 1, PWE, Warszawa 1964, s. 6–7, 118–242
W. Hagemajer, W. Przelaskowski, Problemy siły nabywczej pienią‑ dza, PWN, Warszawa 1968, s. 15–19
J. Beksiak, Zjawiska inflacyjne w gospodarce socjalistycznej, „Ekono‑ mista” 1966, nr 1, s. 90–107
Teoria pieniądza w gospodarce socjalistycznej, pod kier. nauk. A. Wakara, cz. 1, PWN, Warszawa 1969, passim
J. Beksiak, U. Libura, Równowaga gospodarcza w socjalizmie, wyd. 1, War‑ szawa 1969, s. 192–237.
W. Balicki, Zarys teorii nierównowagi popytowej, Instytut Planowania, Warszawa 1979, passim; idem, Systemowe uwarunkowania nierównowagi popytowej na rynku dóbr konsumpcyjnych, PTE, Warszawa 1983, passim.
1 G.W. Kolodko, W.W. McMahon, Stagflation and Shortageinflation. A Comparatve Aproach, „Kyklos” 1987, Vol. 40, No. 2, s. 176–197
G.W. Kołodko, D. Gotz ‑Kozierkiewicz, E. Skrzeszewska ‑Paczek, Hiperin‑ flacja i stabilizacja w gospodarce postsocjalistycznej, Instytut Finansów, Warszawa 1991, s. 61–101
Z. Landau, Polityka finansowa PKWN. Lipiec–grudzień 1944, PWE, Warszawa 1965, s. 39–75.
Gospodarka Polski Ludowej 1944–1955, red. J. Kaliński, Z. Landau, KiW, Warszawa 1986, s. 115–141
Rocznik Statystyczny 1948, GUS, Warszawa 1949, s. 148 (tabl. 1), 149–151 (tabl. 2)
Cz. Bobrowski, Wspomnienia ze stulecia, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1985, s. 182–183, 184
J. Kofman, Płace, w: XX lat Polski Ludowej, red. K. Secomski, PWE, Warszawa1969, s. 174
Rocznik Statystyczny 1947, GUS, Warszawa 1947, s. 189 (tabl. 2)
J. Drewnowski, „Proces Centralnego Urzędu Pla‑ nowania” w 1948 roku, „Zeszyty Historyczne” 1974, nr 28, s. 39–60
T. Kowalik, Spory o ustrój społeczno‑ gospodarczy Polski 1944–1948, Nowa, Warszawa 1980, s. 81–95
J. Kaliński, Polityka gospodarcza Polski w latach 1948–1956, KiW, Warszawa 1987, s. 43–49
M. Kucharski, Obieg pieniężny, w: Finanse Polski Ludowej w trzydziestoleciu (1944–1973), PWE, Warszawa 1975, s. 73–74, 84–85, 89, 93–95
A. Jezierski, B. Petz, Historia gospodarcza Polski Ludowej, PWN, Warszawa 1988, s. 235
P. Jaroszewicz, Przerywam milczenie... 1939–1989, Fakt, Warszawa 1991, s. 117
D. Jarosz, Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, DIG, Warszawa 1988, passim
A. Jezierski, C. Leszczyńska, Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 1997, s. 491
Rocznik Statystyczny Finansów 1971, GUS, Warszawa 1971, s. 10 (tabl. 5)
I. Bolkowiak, Narodowa Pożyczka Rozwoju Sił Polski, „Studia Finansowe” 1979, z. 28, s. 195–208
T. Gruszecki, Pieniądz w dziejach gospodarczych Polski, KUL, Lublin 2003, s. 85.