Aneks Od Redakcji (in Polish)

Abstract

Niniejsze wydanie „Warsaw Forum of Economic Sociology” (WFES) zawiera drugą część cyklu publikacji zapoczątkowanego w poprzednim numerze (25/2022) czasopisma. Podobnie jak w przypadku pierwszej części, wydanie to zostało w całości poświęcone wymianie poglądów wokół opracowanej przez Juliusza Gardawskiego i Ryszarda Rapackiego nowej konceptualizacji idei kapitalizmu patchworkowego, tj. typu idealnego, opisującego istotę i najważniejsze cechy powstałego po 1989 roku w Polsce i dziesięciu innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej porządku społeczno-gospodarczego, opublikowanej w WFES w nr. 12 (24) z 2021 r. W pierwszej części debaty nad nową konceptualizacją przedstawiliśmy głosy socjologów ekonomicznych – krytyczne refleksje i konstruktywne propozycje pewnego rozszerzenia, uzupełnienia i doprecyzowania niektórych aspektów tej konceptualizacji, autorstwa Krzysztofa Jasieckiego, Wiesława Gumuły i Jacka Sroki. Do tych uwag i propozycji (a także do inspiracji płynących z tekstów innych uczestników debaty, o czym mowa niżej) odniósł się Juliusz Gardawski, który – we współpracy z Ryszardem Rapackim – przedstawił w swej odpowiedzi propozycję rozszerzonej konceptualizacji kapitalizmu patchworkowego i bardziej zaawansowanej operacjonalizacji typu idealnego patchworku. Przedstawiany Czytelnikowi obecny numer WFES zawiera z kolei – ujęte w formę artykułów – wypowiedzi ekonomistów w dyskusji nad nową konceptualizacją porządku patchworkowego. Wypowiedzi te zostały uporządkowane w pewien ciąg logiczny, który rozpoczynają artykuły zawierające konstruktywne propozycje dalszej rozbudowy i pogłębienia ujęcia typu idealnego patchworkowego porządku społeczno-gospodarczego, stanowiące inspirację dla powstania rozszerzonej konceptualizacji patchworku.

Pierwszy z tych artykułów, napisany przez Adama Czerniaka, zawiera rozbudowaną propozycję szerszego uwzględnienia w rozszerzonej koncepcji kapitalizmu patchworkowego współistniejących w tym modelu kapitalizmu mechanizmów koordynacji decyzji i działań aktorów gospodarczych i społecznych. Jak wskazuje w swej wypowiedzi autor, we wcześniejszej konceptualizacji ten wymiar typu idealnego patchworku został tylko zasygnalizowany. Na podstawie przeprowadzonej w artykule pogłębionej analizy teoretycznej i empirycznej (na przykładzie obszaru instytucjonalnego mieszkalnictwa) Adam Czerniak formułuje wniosek, iż uwzględnienie w rozszerzonej konceptualizacji kapitalizmu patchworkowego współistnienia bardzo różnych (niekiedy rozbieżnych pod względem logiki funkcjonowania) mechanizmów koordynacji bardzo wzbogaciłoby obraz patchworku i dodałoby jego konceptualizacji analitycznej głębi. W drugim, zamieszczonym w tym wydaniu artykule Piotr Maszczyk dzieli się swoimi refleksjami dotyczącymi – ogólniej – idei kategoryzowania modeli kapitalizmu oraz – w bezpośrednim nawiązaniu do artykułu Gardawskiego i Rapackiego z 2021 roku – użyteczności w badaniach naukowych przedstawionej przez nich nowej konceptualizacji kapitalizmu patchworkowego.
Kolejny tekst, autorstwa Marka Garbicza, jest explicite recenzją zaproponowanego przez Gardawskiego i Rapackiego nowego ujęcia natury i najważniejszych cech szczególnych powstałego po 1989 r. w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej porządku społeczno-gospodarczego. Autor recenzji zastanawia się w niej, czy koncepcja kapitalizmu patchworkowego pasuje do polskiego przypadku. Jego odpowiedź na tak postawione pytanie jest negatywna – dostrzegając w nowej konceptualizacji pewne walory nowości i oryginalności, Garbicz odrzuca jednak samą ideę kapitalizmu patchworkowego. Główną przesłanką jego krytycznej oceny nowej konceptualizacji jest przekonanie, że kompletny obraz powstałego w Polsce i krajach EŚW kapitalizmu zawiera wprowadzona do obiegu naukowego przez Andreasa Nölkego i Ariana Vliegentharta w 2009 r. kategoria „zależnej gospodarki rynkowej” i że nic nowego nie da się już do tego obrazu dodać. Z tym przekonaniem i sformułowanymi na jego podstawie przez Marka Garbicza krytycznymi ocenami nowej konceptualizacji polemizuje w zamykającym niniejsze wydanie WFES artykule Ryszard Rapacki, przy współpracy Juliusza Gardawskiego. Autorzy wskazują, że podnoszone przez recenzenta zarzuty są w dużej mierze nieuzasadnione i mogą wynikać z szeregu istotnych nieporozumień w postrzeganiu samej idei kapitalizmu patchworkowego oraz mylnej interpretacji odnośnej argumentacji, w połączeniu z pewnymi lukami i słabościami w jego własnym rozumowaniu. Podtrzymują oni w związku z tym swe stanowisko, że nowa konceptualizacja kapitalizmu patchworkowego stanowi odrębną kategorię badawczą i wnosi wartość dodaną do wieloprzyczynowego wyjaśnienia złożonej, wielowymiarowej i wielopłaszczyznowej istoty oraz unikalnych cech instytucjonalnych nowego ładu społeczno-gospodarczego powstałego w Polsce i wybranych krajach EŚW. Dlatego też, zdaniem autorów, pasuje ona m.in. do polskiego przypadku, pod warunkiem, że jest interpretowana w kategoriach typu idealnego Maksa Webera, a nie empirycznego uogólnienia.