Działania na rzecz dostępności atrakcji turystycznych w Krakowie dla osób z niepełnosprawnościami jako element zrównoważonej polityki turystycznej miasta
Słowa kluczowe:
Kraków, dostępność, atrakcje turystyczne, osoby z niepełnosprawnościamiAbstrakt
Celem artykułu jest ocena dostępności dla osób z niepełnosprawnościami flagowych atrakcji turystycznych zlokalizowanych w Krakowie, mieście o bogatym dziedzictwie historycznym, wyróżnionym tytułem Access City Award już w 2010 r. Miasto prowadzi politykę zrównoważonej turystyki, elementem której jest kształtowanie dostępności przestrzeni miejskiej dla mieszkańców i turystów. Przeprowadzone badania pokazują w jakim stopniu atrakcje Krakowa są przystosowane do przyjęcia odwiedzających z różnego rodzaju niepełnosprawnościami. Zbadano dostępność 25 atrakcji (tras turystycznych, muzeów, obiektów sakralnych i innych) wykorzystując semistrukturalny kwestionariusz wywiadu z gestorami atrakcji oraz wyniki wizji lokalnej osób testujących dostępność latem 2023 r. Wyniki badań przedstawiono w formie tabelarycznej z wykorzystaniem skali ocen od 0 do 3 do ilustracji stopnia dostępności atrakcji. Opisano również podejmowane przez władze samorządowe działania mające na celu kreowanie dostępności infrastruktury i usług dla wszystkich, w tym dla uprawiania turystyki i rekreacji.
Bibliografia
Al Kahtani, S.J.H.; Xia, J.; Veenendaal, B. (2011). Measuring accessibility to tourist attractions. In: Proceedings of the Geospatial Science Research Symposium, Melbourne, Australia, 12–14
Bakker, M., van der Duim, R., Peters, K., Klomp, J.(2020). Tourism and Inclusive Growth: Evaluating a Diagnostic Framework. Tourism Planning and Development, https://doi.org/10.1080/21568316.2020.1850517
Biddulph, R. (2018). Social enterprise and inclusive tourism. Five cases in Siem Reap, Cambodia, Tourism Geographies, 20:4, 610-629, DOI:10.1080/14616688.2017.1417471
Cabaj, W., Kruczek, Z., (2010). Podstawy geografii turystycznej. Proksenia, Kraków.
Darcy, S., Ambrose, I., Schweinsberg, S., Buhalis, D. (2011). Universal Approaches to Accessible Tourism. W: D. Buhalis, S. Darcy (red.). Accessible Tourism. Concepts and Issues. Bristol: Channel View Publications, 300–316.
Darcy, S. (2010). Inherent complexity: Disability, accessible tourism and accommodation information preferences. Tour. Manag. 31, 816–826
Duda-Seifert M., Zajączkowski J. (2011). Accessibility of Wrocław tourist attractions for people with physical disabilities, „Tourism Role in the Regional Economy”, Vol. 3, Social, Health-Related, Economic and Spatial Conditions of Disabled People’s Tourism Development, Wyższa Szkoła Handlowa, Wrocław.
European Commission. Access – City Award 2010: Rewarding and inspiring accessible cities across the EU. (2011). Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności 2010-2020: Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52010DC0636, dostęp 30.12.2023
Espinosa Ruiz A., Bonmatí Lledó C. (eds.) (2013). Manual de accesibilidad e inclusión en museos y lugares del patrimonio cultural y natural. Gijón.
Francuz S., Calińska-Rogala D. (2019). Ocena przystosowania atrakcji turystycznych dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Przedsiębiorczość i Zarządzanie. Tom XX | Zeszyt 2, Część II, ss. 315–328.
Fyall A., Garrod B., Leask A. (2003). Managing Visitor Attractions: New Directions, Butterworth-Heinemann, Oxford.
Gaweł Ł. (2023). Museums without visitors? Crisis and revival - managing the "digital world" in Polish museums in times of pandemic. Sustainability, 15. https://doi.org/10.3390/su151511844
Osoby niepełnosprawne w 2022 (2023). Informacje sygnalne. GUS. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/osoby-niepelnosprawne-w-2022-roku,26,5.html
Jamaludin, M.; Kadir, S.A. (2012). Accessibility in Buildings of Tourist Attraction: A case studies comparison. Procedia-Soc. Behav. Sci. 35, 97–104.
Kapusta P. (2018). Przewodnik po Krakowie dla turysty z niepełnosprawnościami, Urząd Miasta Krakowa, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych. Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. (2012). Dz. U. z dnia 25 października 2012 r., poz. 1169
Kowalski K. (2023), Turystyka osób ze szczególnymi potrzebami - Poradnik dla organizatorów turystyki, biur podróży i punktów informacji turystycznej, Warszawa
Instrukcja obsługi (2023), 2024, Urząd Miasta Krakowa, Kraków.
Kruczek Z., Stanisławczyk K. (1994). Ocena dostępności walorów krajoznawczych i bazy hotelowej Krakowa dla turystów niepełnosprawnych. Folia Turistica. Nr 5, 1994, s. 29-46.
Kruczek Z. (2011). Atrakcje turystyczne. Fenomen, typologia, metody badań. Proksenia, Kraków.
Kruczek Z., Nowak K. (2023). Wpływ pandemii COVID-19 na funkcjonowanie atrakcji turystycznych w Polsce. Warsztaty z Geografii Turyzmu, 13, 37-50.Kruczek, Z., Szromek, A.R. (2020). The Identification of Values in Business Models of Tourism Enterprises in the Context of the Phenomenon of Overtourism. Sustainability 12, 1457.https://doi.org/ 10.3390/su12041457
Kruczek, Z.; Gmyrek, K.; Ziżka, D.; Korbiel, K.; Nowak, K. (2024).˙ Accessibility of Cultural Heritage Sites for People with Disabilities: A Case Study on Krakow Museums. Sustainability 16, 318. https:// doi.org/10.3390/su16010318
Luiza, S. M. (2010). Accessible tourism-the ignored opportunity. Annals of Faculty of Economics, 1: 1154–57.
Park, J.; Chowdlhury, S. (2018). Investigating the barriers in a typical journey by public transport users with disabilities. J. Transp. Health, 10, 361–368.
Popiel, M. (2017). Wybrane aspekty turystyki dostępnej w Krakowie w opinii studentów z niepełnosprawnością. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 31(3), 50–63. https://doi. org/10.24917/20801653.313.4
Popovic, D., Slivar, I. Gonan Božac M. (2022). Accessible Tourism and Formal Planning: Current State of Istria County in Croatia. Administrative Sciences, 12: 181. doi.org/ 10.3390/admsci1204018
Program Rządowy Dostępność Plus 2018-2025 (2018). Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju, Warszawa 2018, http://www.dostepnoscplus.gov.pl, dostęp 31.12.2023.
Rucci, A.C.and Porto, N. (2022). Accessibility in tourist sites in Spain: does it really matter when choosing a destination? European Journal of Tourism Research, 31, 3108.
Scheyvens, R., Biddulph, R.(2018). Inclusive tourism development, Tourism Geographies, 20:4, 589-609, DOI: 10.1080/14616688.2017.1381985
Santana, S.B.; Peña-Alonso, C.; Espino, E.P.C. (2020). Assessing physical accessibility conditions to tourist attractions. The case of Maspalomas Costa Canaria urban area (Gran Canaria, Spain). Appl. Geogr. 125.
Śledzińska J. (2011). Turystyka dla wszystkich. Dostępność infrastruktury turystycznej w Polsce dla osób z różnymi niepełnosprawnościami [w:] Wyrzykowski J., Marak J. (red.), Tourism role in the regional economy, Wrocław, Uniwersytet Ekonomiczny.
Steinbauer, S. (2019). Ich will nicht ins Paradies, wenn der Weg dorthin so schwierig ist“ Sehbehinderung und barrierefreier Tourismus, Abschlussarbeit, Wien.
Strategia na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Załącznik do uchwały nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. (poz. 218).
https://niepelnosprawni.gov.pl/p,170,strategia-na-rzecz-osob-z-niepelnosprawnosciami-2021-2030.
Szlubowska, A. (2023). Badanie zjawisk niepełnosprawności przez statystykę w Polsce. W: Sytuacja osób niepełnosprawnych. Portret demograficzny, ekonomiczny i społeczny, red. Piotr Łysoń. Rządowa Rada Ludnościowa i GUS, Warszawa 2023.
UNESCAP, (2009). https://www.accessibletourism.org/resources/takayama_declaration_top-e-fin_171209.pdf
UNDP, Evaluation of disability-inclusive development at UNDP, 2016. https://erc.undp.org/evaluation/documents/download/10230, dostęp 23.02.2023
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z 19 lipca 2019, Dz.U. 2019. Poz. 1696 Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, Dz. U. 2019 poz. 848 Tu chcę żyć. Kraków 2030. Strategia Rozwoju Krakowa (z dnia 7 lutego 2018 roku), Urząd Miasta Krakowa, Kraków,
Walas, B. (red.) (2021). A Sustainable Tourism Policy for Krakow in the Years 2021–2028, Diagnosis and Recommendations, Municipality of Krakow; Resolution of the Kraków City Council: Krakow, Poland, https://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/327249/karta, dostęp 31.12.2023.
World Health Organization. (2021). Disability and health, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/disability-and-health (dostęp 5 czerwca 2022).
Zajadacz A. (2015). Evolution of models of disability as a basis for further policy changes in accessible tourism. J. Tour. Futures 2015, 1, 189–202.
Załuska, U., Kwiatkowska-Ciotucha, D., Grześkowiak, A. (2020). Travelling from Perspective of Persons with Disability: Results of an International Survey. International Journal of Environmental Research and Public Health , 19(17). https://doi.org/10.3390/ijerph191710575
Zwiedzamy Kraków. Informator dla osób niepełnosprawnych z dysfunkcją narządów ruchu, (1991). Autorzy: Zygmunt Kruczek, Katarzyna Stanisławczyk, Krakowski Ośrodek Informacji Turystycznej, Kraków 1991.
