Treść głównego artykułu

Abstrakt

Ćwierć wieku dynamicznego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce niewątpliwie należy do najbardziej spektakularnych osiągnięć transformacji systemowej. Mowa tu jednak przede wszystkim o rozwoju ilościowym, którego ilustracją stał się rekordowy wzrost współczynnika skolaryzacji (oraz liczby uczelni) przy uderzającym niedostatku środków na edukację wyższą, kilkakrotnie niższych w porównaniu z nakładami w wiodących krajach europejskich. Nie poszedł za tym jednak rozwój jakościowy, z którego Polska mogłaby być dumna. Zmiana systemowa postawiła na gwałtowne urynkowienie sektora szkół, pobudzając procesy konkurencyjności, ale przy niedostatecznej uwadze rządzących. Równolegle, wraz z postępującą integracją europejską pojawiły się w Polsce polityczne strategie modernizacyjne, coraz wyraźniej narzucające logikę ekonomicznej racjonalizacji w tym sektorze, dyktowaną polityką unijną i wyzwaniami globalnymi. Przemiany szkolnictwa wyższego przebiegały zatem pod sztandarami neoliberalnej reformy, od ustawy do ustawy coraz mocniej akcentujących ową logikę w reformowaniu szkół wyższych. Wydaje się, iż w sytuacji permanentnego niedofinansowania całego sektora miała być ona ratunkiem dla polskich uczelni, prawie nieobecnych w globalnym świecie nauki i edukacji wyższej. Celem artykułu jest prześledzenie, jak ewoluowała w Polsce koncepcja ekonomicznego usprawniania szkolnictwa wyższego jako całości, głównie w wymiarze politycznym (w znaczeniu polityki publicznej) i legislacyjnym, z uwzględnieniem najważniejszych konsekwencji tego usprawniania dla jakości całego systemu.

Słowa kluczowe

szkolnictwo wyższe reforma szkolnictwa wyższego prawo o szkolnictwie wyższym polityka szkolnictwa wyższego ekonomizacja racjonalizacja

Szczegóły artykułu

Jak cytować
Dziedziczak‑Foltyn , A. (2015). Ku poprawie jakości systemu, czyli logika racjonalizacji i ekonomizacji w kształtowaniu polityki szkolnictwa wyższego w Polsce. Edukacja Ekonomistów I Menedżerów, 36(2), 41–60. https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.4591

Referencje

    1. Analiza trendów i najlepszych praktyk wynikających z dokumentów definiujących strategie szkolnictwa wyższego na świecie (2009). Warszawa: Ernst & Young, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, MNiSW. Pobrano 2 kwietnia 2015 z: http://www.na uka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/05e44ffe07f7e6a3b38a6144afd3ade3.pdf
    2. Analiza zadań i celów strategicznych szkolnictwa wyższego, wynikających z zagranicznych dokumentów strategicznych (2009). Warszawa: Ernst & Young, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, MNiSW. Pobrano 2 kwietnia 2015 z: http://www.nauka. gov.pl/g2/oryginal/2013_05/61c24734cfdee1619f946416ca4ba1f2.pdf
    3. Chmielecka, E. (2009). Nowe pytania o Proces Boloński. Forum Akademickie, 2. Pobrano kwietnia 2015 z: http://www.forumakad.pl/archiwum/2009/02/index.html
    4. Chmielecka, E. (2013). Proces Boloński i krajowe ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, Studia Biura Analiz, 3(35)
    5. Czarnecki, K. (2013). Nowe Zarządzanie Publiczne a reforma szkolnictwa wyższego w Polsce. Praktyka Teoretyczna, 7, 85–106.
    6. Czerepaniak Walczak, M. (2013). Fabryki dyplomów czy universitas?. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
    7. Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego w Polsce (2009), Warszawa: Ernst & Young, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
    8. Działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – plan modernizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego (2011). (Supporting growth and jobs – an agenda for the modernisation of Europe’s higher education systems). Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno Społecznego i Komitetu Regionów. COM(2011), 567 wersja ostateczna [SEK(2011) 1063 wersja ostateczna]. Bruksela, 20 września 2011.
    9. Dziedziczak Foltyn, A. (2009). O reformowaniu szkolnictwa wyższego w Polsce w latach 1989–2009. Przegląd Socjologiczny, 3, 51–75.
    10. Dziedziczak Foltyn, A. (2011a). Imperatyw rozwoju a kondycja myślenia strategiczne go o polskim szkolnictwie wyższym (i nauce) w dobie transformacji systemowej. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2/38, 99–100.
    11. Dziedziczak Foltyn, A. (2011b). Plusy i minusy reformy szkolnictwa wyższego w Polsce – próba analizy debaty publicznej. W: J. Kostkiewicz, A. Domagała Kręcioch, M.J. Szymański (red.), Szkoła wyższa w toku zmian. Debata wokół ustawy z 18 marca 2011 roku. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
    12. Dziedziczak Foltyn, A. (2011c). Rozwój szkolnictwa wyższego w Polsce – w trzech odsłonach myśli strategicznej. W: M. Chałubiński, E. Narkiewicz Niedbalec (red.), Recepcja światowej socjologii w Polsce oraz polskie szkolnictwo wyższe na początku XXI wieku. Rocznik Lubuski, 37, cz. 1. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
    13. Dziedziczak Foltyn, A. (2013). Prawo o szkolnictwie wyższym w pryzmacie jakości rządzenia i polityki rozwoju. W: J. Pakuła (red.), Współczesne problemy nauki i szkolnictwa wyższego. Toruń: Eikon.
    14. Dziedziczak Foltyn, A., Musiał, K. (2010). Pod znakiem jakości – priorytet w kształtowaniu polityki szkolnictwa wyższego w krajach nordyckich i w Polsce. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 1–2 (35–36), 30–59.
    15. Europejska przestrzeń badawcza (2014). Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego. Sprawozdanie z postępu prac za 2014 rok. COM(2014) 575 final. Bruksela, 15 września 2014. Pobrano 1 kwietnia 2015 z: http://ec.europa.eu/ transparency/regdoc/rep/1/2014/PL/1 2014 575 PL F1 1.pdf
    16. Eurostat (2013). Tertiary education statistic. Pobrano 3 kwietnia 2015 z: http://ec.eu ropa.eu/eurostat/statistics explained/index.php/Tertiary_education_statistics
    17. Fulton, O., Santiago, P., Edquist, Ch., El Khawas E., Hackl, E. (2008). Polska. Raporty OECD na temat szkolnictwa wyższego. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pobrano 2 kwietnia 2015 z: http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_05/5e a9068000f362afa97ff7d5c6c5a687.pdf
    18. Galwas, B., Pawłowski, L., Tadeusiewicz, R. (2013). Siła i słabości szkolnictwa wyższe go w Polsce. Przyszłość. Świat–Europa–Polska, 1, 46–75.
    19. GUS (2014). Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 roku. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
    20. IBE (2012). Raport o stanie edukacji 2011. Kontynuacja przemian. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
    21. Kraśniewski, A. (2009). Proces Boloński. To już 10 lat. Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemów Edukacji.
    22. Kwiek, M. (2010). Finansowanie szkolnictwa wyższego w Polsce a transformacje finansowania publicznego szkolnictwa wyższego w Europie. CPP RPS, 16. Pobrano 2 kwietnia 2015 z: http://unesco.amu.edu.pl/pdf/CPP_RPS_vol.16_Kwiek.pdf
    23. Kwiek, M. (2015). Reformy uniwersytetów europejskich: państwo dobrobytu jako brakujący kontekst badań i polityki publicznej. Pobrano 2 kwietnia 2015 z: http://unesco.amu. edu.pl/kwiek/pdf/Kwiek_Brakujacy_kontekst_2015.pdf
    24. Lambert, R., Butler, N. (2006). The Future of European Universities. Renaissance or de cay?. London: Centre of European Reform.
    25. Mobilizowanie potencjału umysłowego Europy: umożliwianie uniwersytetom wniesienie pełnego wkładu do Strategii Lizbońskiej (2005). (Mobilising the brainpower of Europe: enabling universities to make their full contribution to the Lisbon Strategy). KE. COM(2005) 152 końcowy [SEC(2005)518]. Bruksela, 20 kwietnia 2005.
    26. OECD (2012). OECD Economic Surveys: Poland 2012 (Polish version). Pobrano 6 kwietnia 2015 z: http://www.sgh.waw.pl/pl/Documents/Raport_OECD_Polska_2014.PDF
    27. OECD (2014). Education at the Glance 2014. Pobrano 5 kwietnia 2015 z: http://www. oecd.org/edu/Education at a Glance 2014.pdf
    28. Pawlikowski, J.M. (2009). Co mogą zyskać polskie uczelnie na Procesie Bolońskim? W: R. Maciołek, W. Maik, K. Sikora (red.), Problemy nauki i szkolnictwa wyższego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki.
    29. Pawłowski, K. (2005). Internacjonalizacja a globalizacja w e współczesnym szkolnic twie wyższym. Organizacja i Kierowanie, 4(122), 19–37.
    30. Projekt sprawozdania w sprawie kontynuacji wdrażania procesu bolońskiego (2015/0000(INI)) (2015). Parlament Europejski, Komisja Kultury i Edukacji. 4 luty 2015. Sprawozdawczyni: Krystyna Łybacka.
    31. Rakowski, A. (2005). O pewnych problemach urynkowienia edukacji i nauki w Polsce, Nauka, 4, 167–170.
    32. Raport o kapitale intelektualnym Polski (2008). Warszawa, 10 lipca 2008.
    33. Realizacja programu modernizacji dla uniwersytetów: edukacja, badania naukowe i innowacje (2006). (Delivering on the Modernisation Agenda for Universities: Education, Research and Innovation). Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego. COM(2006) 208. Bruksela, 10 maja 2006.
    34. Rola uniwersytetów w Europie wiedzy (2003). (The Role of the Universities in the Europe of Knowledge). KE. Bruksela, 5 lutego 2003. COM(2003) 58 ostateczny.
    35. Rymsza, M., Giza Poleszczuk, A., Nosowski, Z., Leszczyński, A., Koryś, P. (2013). Autostrady i bezdroża polskiej modernizacji. Więź, 2(262), 39–53.
    36. Socha, M.W. (2011). Proces boloński: perspektywa jakości kształcenia. Przegląd Socjologiczny, 4, 39–65.
    37. Soszyńska, E. (2013). Budowa gospodarki wiedzy a dynamika rozwoju gospodarczego i realna konwergencja gospodarcza. Referat na IX Kongres Ekonomistów Polskich. Pobrano 6 kwietnia 2015 z: http://www.pte.pl/kongres/referaty/Soszynska%20E/ Soszy%C5%84ska%20E.%20 %20BUDOWA%20GOSPODARKI%20WIEDZY%20 A%20DYNAMIKA%20ROZWOJU%20GOSPODARCZEGO.pdf
    38. Thieme, J.K. (2009). Szkolnictwo wyższe. Wyzwania XXI wieku. Polska – Europa – USA. Warszawa: Difin.
    39. Wilkin, J. (2013). Finansowanie nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce. Wybrane problemy i postulowane kierunki reform. W: D. Dziewulak (red.), Nauka i szkolnictwo wyższe, Studia BAS, 3(35), Warszawa.
    40. Wójcicka, M. (2009). Zmiany w szkolnictwie wyższym z procesem boloński w tle. Przegląd Socjologiczny, 3, 9–30.
    41. Zadania polskich szkół wyższych w realizacji nowej Strategii Lizbońskiej (2005). Warszawa: Fundacja Rektorów Polskich–Instytut Społeczeństwa Wiedzy.