Zasady GloBE i pewność prawa: kiedy polityka fiskalna zastępuje zasady prawne

Autor

  • Ricardo García Antón Instytut Spraw Fiskalnych w Tilburg Szkoły Ekonomii i Zarządzania przy Uniwersytecie w Tilburgu

DOI:

https://doi.org/10.33119/ASCASP.2025.1.1

Słowa kluczowe:

modelowe zasady GloBE, pewność prawa, hermeneutyka, polityka fiskalna, zasady prawne, JEL: K34

Abstrakt

Niniejsza publikacja ma na celu dokonanie oceny tego, do jakiego stopnia przepisy filaru II są zgodne z wymogami wynikającymi z zasady pewności prawa. Pewność prawa stanowi zasadę, która powinna wskazywać kierunek wykładni i stosowania prawa. Mimo istnienia skrajnych stanowisk, które negują pewność prawa (realizm amerykański), literatura podkreśla, że pewność prawa wymaga, aby prawa i obowiązki obywateli wynikały z przepisów prawnych oraz funkcjonowały w przewidywalnym otoczeniu prawnym.
Ponieważ nie sposób uniknąć pewnej dozy niepewności w naszych systemach prawnych, odwoływanie się do zasad prawnych ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania przewidywalnego otoczenia prawnego i zmniejszenia marginesu nieokreśloności, jaki występuje w każdym systemie prawnym. W złożonych sytuacjach regulacyjnych zasady prawne potrafią lepiej niż reguły zapewnić pewność prawa ze względu na potrzebę elastyczności i możliwości reagowania na zmiany gospodarcze, społeczne, technologiczne i kulturowe.
Jednakże zasady GloBE są raczej odpowiedzią na cele polityki fiskalnej i nie odwołują się do zasad prawnych. Mało prawdopodobne jest, aby zasady GloBE były oceniane w świetle zasad prawnych, takich jak proporcjonalność czy przeciwdziałanie nadużyciom itp. Jedynie interpretacja językowa w połączeniu z uwzględnianiem celów fiskalnych stanowią tutaj hermeneutyczne narzędzia wykładni prawniczej. W związku z tym sędziowie staną przed zadaniem interpretowania rozbieżnych celów politycznych, co postawi spójne i jednolite stosowanie filaru II przez sądy krajowe pod znakiem zapytania. Pewność prawa jest poświęcana na rzecz osiągnięcia celów politycznych.

Bibliografia

Alexy, R. (2000). On the Structure of Legal Principles [O strukturze zasad prawnych], Ratio Juris, 13(3), s. 294–304.

Arginelli, P., Reboli, F. (2024). Tax Credits and Pillar 2: An Assessment in the Light of the Upcoming Imple- mentation of the Global Minimum Tax [Ulgi podat- kowe i filar 2: ocena w świetle nadchodzącego wdroże- nia globalnego podatku minimalnego]. W: Complexity and Sustainability in Megaprojects [Złożoność i zrów- noważony rozwój w megaprojektach], L. Corazza et al. (eds.). Cham: Springer, s. 70–88.

Avery-Jones, J. (1996). Tax Law: Rules or Principles [Prawo podatkowe: normy czy zasady], Fiscal Studies, 17(3), s. 63–89.

Avi-Yonah, R. (2011). Taxation as Regulation: Carbon Tax, Health Care Tax, Bank Tax and Other Regula- tory Taxes [Opodatkowanie jako regulacja: podatek węglowy, zdrowotny, bankowy i inne podatki regula- cyjne], Accounting, Economics and Law, 1(1).

Avi-Yonah, R. (2023a). The UTPR and the Treaties [UTPR i traktaty], Tax Notes International, 2 stycznia, s. 45.

Avi-Yonah, R. (2023b). Pillar 2 and the Bits [Filar 2 i dwu- stronne umowy inwestycyjne], Canadian Tax Journal, 71(3), s. 949.

Backes, C., Eliantonio, M. (2014). Administrative law [Prawo administracyjne]. W: Introduction to Law [Wprowadzenie do prawa], J. Hage, B. Akkermans (red.). Heidelberg: Springer, s. 189–209.

Baez Moreno, A. (2024). Computation of Taxable Busi- ness Profits: Book-Tax-Conformity and Other Issues

[Obliczanie zysków przedsiębiorstw podlegających opodatkowaniu: zgodność w obszarze ksiąg i podat- ków oraz inne kwestie]. W: Computation of Taxable Business Profits [Obliczanie zysków przedsiębiorstw podlegających opodatkowaniu], A. Baez Moreno (red.). Amsterdam: IBFD, s. 3–60.

Bammens, N., Bettens, D. (2023). The Potential Impact of Pillar Two on Tax Incentives [Potencjalny wpływ filaru II na bodźce podatkowe], Intertax, 51(2), s. 155– 169.

Bendlinger, V. (2023). The OECD’s Global Minimum Tax and Its Implementation in the EU – A Legal Analysis of Pillar Two in the Light of Tax Treaty and EU Law [Globalny podatek minimalny OECD i jego wdrożenie w UE – analiza prawna filaru II w świetle przepisów dotyczących umów podatkowych i prawa UE]. Alphen aan den Rijn: Kluwer Law International.

Braithwaite, J. (2002). Rules and Principles: Theory of Legal Certainty [Normy i zasady: teoria pewności prawnej], Australian Journal of Legal Philosophy, 27, s. 47–82.

Brauner, Y. (2023). The Rule of Law and Rule of Reason in the Aftermath of BEPS [Praworządność i reguła roz- sądku po BEPS], Intertax, 51(4), s. 268–271.

Chand, V., Turina, A., Romanovska, K. (2022). Tax Treaty Obstacles in Implementing the Pillar Two Global Min- imum Tax Rules and a Possible Solution for Elimi- nating the Various Challenges [Przeszkody wynika- jące z umów podatkowych we wdrażaniu globalnych zasad dotyczących podatków minimalnych w ramach filaru II oraz możliwe rozwiązania pozwalające wyeli- minować różne problemy], World Tax Journal, 14(1).

Collier, R., Vella, J. (2024). Formative Politics and Policies of Pillar Two [Polityka formacyjna i wytyczne filaru II]. W: The Pillar Two Global Minimum Tax [Globalny podatek minimalny w ramach filaru II], W. Haslehner et al. (red.). Cheltenham: Edward Elgar, s. 1–27.

Danon, R., Gutmann, D., Maisto, G., Martín Jiménez, A. (2022). The OECD/G20 Global Minimum Tax and Dis- pute Resolution: A Workable Solution Based on Arti- cle 25(3) of the OECD Model, the Principle of Reciproc- ity and the GloBE Model Rules [OECD/G20 – globalny podatek minimalny i rozstrzyganie sporów: wyko- nalne rozwiązanie oparte na art. 25 ust. 3 modelu OECD, zasadzie wzajemności i regułach modelowych GloBE], World Tax Journal, 14(3).

De Wilde, M., Wisman, C. (2019). OECD Consultations on the Digital Economy: “Tax Base Reallocation” and “I’ll Tax If You Don’t”? [Konsultacje OECD w sprawie gospodarki cyfrowej: „Realokacja bazy podatkowej” i „jak nie ty, to ja opodatkuję”?]. W: Taxing the Dig- ital Economy: The EU Proposals and Other Insights [Opodatkowanie gospodarki cyfrowej: propozycje UE i inne spostrzeżenia], P. Pistone, D. Weber (eds.), (s. 3–23). Amsterdam: IBFD.

Den Ridder, L., Puige, P., De Wilde, M. (2023). Fiscal Subsidies Aspirers Beware of the No Benefit Require- ment in Pillar Two [Wnioskujący o subsydia fiskalne uważajcie na wymóg braku świadczeń w filarze II]. [online] SSRN, https://ssrn.com/abstract=4564923 (dostęp: 11.12.2024).

Devereux, M., Vella, J., Wardell-Burrus, H. (2022). Pil- lar 2: Rule Order, Incentives, and Tax Competition [Filar II: reguły, zachęty i konkurencja podatkowa], Oxford University Centre for Business Taxation [online], https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=4009002 (dostęp: 12.09.2024).

Dietrich, M., Golden, C. (2022). Consistency versus “Gold Plating”: The EU Approach to Implementing the OECD Pillar Two [Spójność kontra zjawisko „gold plating”: podejście UE do wdrażania drugiego filaru II OECD], Bulletin for International Taxation, 76(4), (dostęp: 14.10.2024).

Dourado, A.P. (2023). Pillar Two and the Principles of Ability-to-Pay, Legality, and Symmetry [Filar II i zasady zdolności do zapłaty, legalności i symetrii], Intertax, 51(6–7), s. 448–450.

Dourado, A.P. (2024). The Pillar Two Top-Up Taxes and Tax Treaties [Podatki wyrównawcze i umowy podat- kowe w ramach filaru II]. W: The Pillar Two Global Minimum Tax [Globalny podatek minimalny w ramach filaru II], W. Haslehner et al. (eds.). (s. 282–303). Chel- tenham: Edward Elgar.

Eberhartinger, E. (2023). The Future of Book-Tax Con- formity: Book-Tax Conformity, The Pillars and BEFIT [Przyszłość zgodności ksiąg rachunkowych i podatko- wych: zgodność ksiąg rachunkowych i podatkowych, filary i BEFIT]. W: Computation of Taxable Business Profits [Obliczanie zysków przedsiębiorstw podlegają- cych opodatkowaniu], A. Baez Moreno (red.), (s. 113– 129). Amsterdam: IBFD.

Eberhartinger, E., Winkler, G. (2023). Pillar Two and the Accounting Standards [Filar II i standardy rachunko- wości], Intertax, 51(2), s. 134–154.

Englisch, J. (2022). GloBE Rules and Tax Competition [Zasady GloBE i konkurencja podatkowa], Intertax, 50, s. 859–872.

Fenwick, M., Wrbka, S. (2016). The Shifting Meaning of Legal Certainty [Zmieniające się znaczenie pewności prawa]. W: Legal Certainty in a Contemporary Con- text [Pewność prawa we współczesnym kontekście], M. Fenwick, S. Wrbka (eds.), (s. 1–9). Singapur: Sprin- ger Science and Business Media.

Freedman, J. (2010). Improving (Not Perfecting) Tax Legislation: Rules and Principles Revisited [Ulepsza- nie (a nie doskonalenie) przepisów podatkowych: normy i zasady – zrewidowane], British Tax Review, 6, s. 717–736.

Galendi, R.A. Jr. (2023). The Single Top-Up Tax Princi- ple: Justification, Content and Functions upon the Design of QDMTTs [Zasada jednego podatku wyrów- nawczego: uzasadnienie, treść i funkcje w ramach projektowania krajowego podatku wyrównawczego (QDMTT)], World Tax Journal, 15(4). Journal Articles & Opinion Pieces IBFD [źródła elektroniczne].

Gribnau, H. (2013). Legal Certainty: A Matter of Princi- ple [Pewność prawa: kwestia zasad]. W: Retroactiv- ity of Tax Legislation [Działanie wstecz prawa podat- kowego], H. Gribnau, M. Pauwels (eds.), (s. 69–93).

Amsterdam: EATLP International Tax Series IBFD.

Gribnau, H., Dusarduijn, S. (2018). Principles-Based Leg- islation in Context: A Dworkinian Perspective [Prawo- dawstwo oparte na zasadach w kontekście: perspek- tywa Dworkina]. Dokument roboczy SSRN. Dostępne w SSRN lub DOI (Dostęp uzyskano 14.11.2024 r.).

Grilli, S., Busia, M., Patti, G. (2024). The Implementation of the Global Minimum Tax in Italy [Wprowadzenie globalnego podatku minimalnego we Włoszech], Belt and Road Initiative Tax Journal, 5(2), s. 82–88.

Haslehner, W. (2023). The Costs of Pillar 2: Legitimacy, Legality, and Lock-In [Koszty filaru II: legitymizacja, legalność i efekt „lock-in”], Intertax, 51(10), s. 634–637.

Herzfeld, M. (2022). Tax Credits and Incentives Under A Global Minimum Tax Regime [Ulgi i zachęty podat- kowe w ramach globalnego systemu minimalnego podatku], International Tax Notes, 106(czerwiec 27), s. 1605–1609.

Hey, J. (2021). The 2020 Pillar Two Blueprint: What Can the GloBE Income Inclusion Rule Do That CFC Legis- lation Can’t Do? [Plan filaru II z 2020 roku: co można uzyskać dzięki zasadzie włączenia dochodu do opo- datkowania (IIR) w ramach GloBE, czego nie można uzyskać przepisami o kontrolowanych spółkach zagranicznych (CFC)?], Intertax, 49(1), s. 7–13.

Hrdlicka, L. (2024). The Pillar 2 Directive and the Qual- ified Domestic (Minimum) Top-up [Dyrektywa doty- cząca filaru II i kwalifikowany (minimalny) krajowy podatek wyrównawczy], Intertax, 52(10), s. 602–620.

Komisja Wenecka (Rada Europy). (2016). Lista kontrolna praworządności. Dostępne w Radzie Europy (dostęp: 12.11.2024).

Kress, K. (1989). Legal Indeterminacy [Nieokreśloność prawa], California Law Review, 77, 283.

Kuzniacki, B. (2023). Pillar 2 and International Invest- ment Agreements: ‘QDMTT Payable’ Seals an Inter- nationally Wrongful Act [Filar II i międzynarodowe umowy inwestycyjne: krajowy podatek wyrównawczy „QDMTT” pieczętuje działanie niezgodne z prawem międzynarodowym], International Tax Notes, Special Report, 9 października.

Kuzniacki, B., Van Weeghel, S. (2025). VCLT and the Peace- ful Coexistence of Tax and Investment Treaties: A Case Study of Limited MFN Clauses and the FET Standard [KWPT i harmonijne współistnienie traktatów podat- kowych i inwestycyjnych: studium przypadku ogra- niczonej zasady największego uprzywilejowania oraz standardu sprawiedliwego i równego traktowania], World Tax Journal, 17(1) [źródło elektroniczne].

Kuzniacki, B., Visser, E. (2024). Tax and Non-Tax-Related Challenges of Pillar 2 for Non-Advanced Economies [Wyzwania podatkowe i niepodatkowe wynikające z filaru II dla gospodarek nierozwiniętych], Interna- tional Tax Notes, 114(6 maja), s. 881–898.

Lamer, E. (2025). Belgian CFC Rules’ Interaction with Pil- lar 2 Surprises Observers [Interakcja belgijskich prze- pisów o kontrolowanych spółkach zagranicznych (CFC) z filarem II zaskakuje obserwatorów], Interna- tional Tax Notes, 117(6 stycznia), s. 116–117.

Lenaerts, K., Gutiérrez-Fons, J. (2013). To Say What the Law of the EU Is: Methods of Interpretation and the European Court of Justice [Czym jest prawo UE: metody wykładni prawa i Europejski Trybunał Sprawiedli- wości]. EUI AEL; wybitne wykłady uniwersyteckie, 2013/09. Dostępne w Cadmus (dostęp: 14.11.2024).

Magalhaes, T. (2022). UTPR Opposition: A Game of Whack-a-Mole [Sprzeciw wobec UTPR: gra w „O rety, krety!”], Tax Notes International, 108(19 grudnia).

Martín Jiménez, A. (2021). La Nueva Arquitectura de la Fiscalidad Internacional y Precios de Transferencia: Los Acuerdo de la OCDE Inclusive Framework, G-20 yG-7. Dostępne w SSRN (dostęp: 14.10.2024).

Maxeiner, J. (2006). Legal Indeterminacy Made in Amer- ica: U.S. Legal Methods and The Rule of Law [Nieokre- śloność prawna w wydaniu amerykańskim: amery- kańskie metody prawne i praworządność], Valparaiso University Law Review, 41, s. 517–520.

Maxeiner, J. (2007). Legal Certainty and Legal Methods: A European Alternative to American Legal Indeter- minacy? [Pewność prawa i metody prawne: europej- ska alternatywa dla amerykańskiej nieokreśloności prawa?], Tulane Journal of International & Compara- tive Law, 15, s. 541–607.

Nogueira, J., Pistone, P., Andrade, B., Turina, A. (2020).

The OECD Public Consultation Document ‘Global Anti-Base Erosion (GloBE) Proposal – Pillar Two’: An Assessment (November 28, 2019) [Dokument kon- sultacyjny OECD pt. „Propozycja w sprawie global- nych zasad przeciwdziałania erozji bazy podatkowej (GloBE) – filar II”: ocena] (28.11.2019 r.)], Bulletin for International Taxation, 2.

Noked, N. (2022). Designing Minimum Taxes in Response to the Global Minimum Tax [Projektowanie minimal- nych podatków w odpowiedzi na globalny podatek minimalny], Intertax, 50, s. 678–682.

OECD. (1998). Harmful Tax Competition: An Emerging Global Issue [Szkodliwa konkurencja podatkowa: nowy problem globalny]. Dostępne w: OECD iLibrary (dostęp: 19.11.2024).

OECD. (2024). Tax Certainty and Policy Implementation [Pewność podatkowa i wdrażanie polityki]. Dostępne w: OECD (dostęp: 03.09.2024).

Otwarte ramy OECD/G20 w zakresie BEPS. (2019).

Addressing the Challenges of the Digitalisation of the Economy [Próby sprostania wyzwaniom podatko- wym wynikającym z cyfryzacji gospodarki]. Dostępne w: OECD (dostęp: 19.11.2024).

Otwarte ramy OECD/G20 w zakresie BEPS. (2020). Tax Challenges Arising from Digitalisation – Report on Pillar Two Blueprint [Wyzwania podatkowe wynika- jące z cyfryzacji – sprawozdanie w sprawie planu dotyczącego filaru II]. Dostępne w: OECD (dostęp: 16.10.2024).

Otwarte ramy OECD/G20 w zakresie BEPS. (2021). State- ment on a Two-Pillar Solution to Address the Tax Chal- lenges Arising from the Digitalisation of the Economy [Oświadczenie w sprawie rozwiązania dwufilarowego mającego sprostać wyzwaniom podatkowym wyni- kającym z cyfryzacji gospodarki]. OECD. Dostępne w: OECD (dostęp: 03.09.2024).

Otwarte ramy OECD/G20 w zakresie BEPS. (2023). Anti- -Base Erosion Model Rules (Pillar Two) [Modelowe zasady przeciwdziałania erozji bazy podatkowej (filar II)]. Dostępne w: OECD (dostęp: 14.10.2024).

Otwarte ramy OECD/G20 w zakresie BEPS. (2024).

Tax Challenges Arising from the Digitalisation of the Economy – Consolidated Commentary to the Global Anti-Base Erosion Model Rules (2023) [Wyzwania podatkowe wynikające z cyfryzacji gospodarki – skonsolidowany komentarz do modelowych global- nych zasad przeciwdziałania erozji bazy podatkowej (2023 r.)]. Dostępne w: OECD (dostęp: 14.10.2024).

Pantazatou, K.J. (2024). Pillar Two and EU Law [Filar II a prawo UE]. W: The Pillar Two Global Minimum Tax [Globalny podatek minimalny w ramach filaru II], W. Haslehner et al. (eds.), (s. 304–324). Cheltenham: Edward Elgar.

Plunkett, J. (2016). Principle and Policy in Private Law Reasoning [Zasada i polityka w świetle prawa prywat- nego], The Cambridge Law Journal, 75(2), s. 366–397.

Rada Unii Europejskiej (2023). Two-Pillar Solution to Address the Tax Challenges Arising from the Digital- isation of the Economy [Rozwiązanie dwufilarowe mające sprostać wyzwaniom podatkowym wynikają- cym z cyfryzacji gospodarki]. [Online] https://www. consilium.europa.eu/media/67850/st14732-re01-en23. pdf (dostęp: 10.12.2024).

Rizzo, A., Das, P. (2024). Effective Tax Rates and the Min- imum Rate [Efektywne stawki podatkowe i stawka minimalna]. W: Pillar Two of the Inclusive Framework on BEPS [Filar II Otwartych ram w zakresie BEPS], C. Garbarino (ed.), (s. 166–193). Cheltenham: Edward Elgar.

Schoueri, L.E. (2021). Some Considerations on the Lim- itation of Substance-Based Carve-Out in the Income Inclusion Rule of Pillar Two [Niektóre rozważania dotyczące ograniczenia wyodrębnienia działalno- ści na podstawie posiadanego substratu majątkowo- -osobowego w ramach zasady włączania dochodu do opodatkowania w filarze II], Bulletin for International Taxation, 75(11/12).

Schoueri, L.E., Ferreira Liotti, B. (2024). Selected Chal- lenges in the Implementation of Pillar Two in Brazil [Wybrane wyzwania związane z wdrażaniem filaru II w Brazylii], Belt and Road Initiative Tax Journal, 5(2), s. 89–97.

Sehra, S.V., Tiwari, A. (2023). Theoretical Underpinnings and Practical Considerations in Taxing Excess Profits [Opodatkowanie nadmiernych zysków: teoretyczne podstawy i praktyczne rozważania], Bulletin for Inter- national Taxation, 77(12) [źródło elektroniczne].

Soong, S. (2025). Global Minimum Taxes Could Decrease Profit Shifting, Paper Says [Podobno globalne podatki minimalne mogą ukrócić przenoszenie zysków], Inter- national Tax Notes, 117, s. 325.

Sullivan, M. (2024). Will Singapore’s Refundable Invest- ment Credit Trigger Pillar 2 Tax? [Czy singapurski zwrotny kredyt inwestycyjny spowoduje naliczenie podatku w ramach filaru II?], Tax Notes International, 114, s. 995–998.

Theophilou, C., Loucaidou, A. (2024). Individual GLOBE Income or Loss [Dochód lub strata podmiotu w ramach GloBE]. W: Pillar Two of the Inclusive Framework on BEPS [Filar II Otwartych ram w zakre- sie BEPS], C. Garbarino (ed.), (s. 61–124). Cheltenham: Edward Elgar.

Tomassini, A., De Rosa, M. (2023). Uncertainties Hold Back Achievement of OECD Pillar 2 Goals [Niepew- ność hamuje osiągnięcie celów filaru II OECD], Inter- tax, 51(2), s. 183–190.

Toubes Muñiz, J. (1997). Legal Principles and Legal Theory [Zasady prawne i teoria prawa], Ratio Juris, 10(3), s. 267–355.

Tridimas, T. (2006). The General Principles of EU Law [Ogólne zasady prawa UE]. Oksford: Oxford Univer- sity Press.

TSUE (2006). C-196/04 Cadbury Schweppes i Cadbury Schweppes Overseas, 12.09.

TSUE (2006). C-255/02 Halifax i in., 21.02.

TSUE (2009). C-345/06 Heinrich, 10.03.

TSUE (2010). C-528/08 Komisja Europejska przeciwko Wielkiej Brytanii, 15.07.

TSUE (2014). Opinia 2/13, Przystąpienie UE do EKPC, 18.12.

TSUE (2017). C-90/16 The English Bridge Union, 26.10.

TSUE (2024). C-243/23 Drebers, 12.09.

Van Meerbeeck, J. (2016). The Principle of Legal Certainty in the Case Law of the European Court of Justice: From Certainty to Trust [Zasada pewności prawa w orzecz- nictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości: od pewności do zaufania], European Law Review, 41(41), s. 275–288.

Vann, R. (1995). Improving Tax Law Improvement: An International Perspective [Ulepszanie ulepszeń w pra- wie podatkowym: perspektywa międzynarodowa], Australian Tax Forum, 12(2), s. 193–246.

Wilkie, S. (2023). Pillar 2 — ‘What’s It All About?’ [Filar II – o co tu chodzi?], Tax Notes International, 110(24 kwietnia).

Wrbka, S. (2016). Comments on Legal Certainty from the Perspective of European, Austrian, and Japanese Private Law [Uwagi na temat pewności prawa z per- spektywy europejskiego, austriackiego i japońskiego prawa prywatnego]. W: Legal Certainty in a Contempo- rary Context [Pewność prawa we współczesnym kon- tekście], M. Fenwick, S. Wrbka (eds.), (s. 9–31). Singa- pur: Springer Science and Business Media.

Yen, J., Chung, B. (2024). Treatment of U.S. Multinational IP Transfers in a Pillar 2 World [Traktowanie amery- kańskich międzynarodowych transferów własności intelektualnej w świecie filaru II], Tax Notes Interna- tional, 10 października.

Opublikowane

2025-06-30

Jak cytować

[1]
García Antón, R. 2025. Zasady GloBE i pewność prawa: kiedy polityka fiskalna zastępuje zasady prawne. Analizy i Studia CASP. 19, 1 (cze. 2025), 1–24. DOI:https://doi.org/10.33119/ASCASP.2025.1.1.