Efekt szklanego sufitu w radach nadzorczych i zarządach polskich spółek akcyjnych

Abstrakt

W artykule podjęto problematykę nierówności szans kobiet i mężczyzn w dostępie do zajmowanych stanowisk kierowniczych, głównie w odniesieniu do zarządów i rad nadzorczych spółek. Zjawisko to jest tematem aktualnym i szeroko podejmowanym zarówno w badaniach naukowych, jak i w dyskursie organizacji międzynarodowych. Badania prowadzone m.in. przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju wskazują, że akcje afirmatywne mogą przynosić pozytywne skutki zarówno w ramach organizacji, jak i całych społeczeństw. Przeprowadzono badanie empiryczne, którego celem było porównanie polskich spółek akcyjnych – państwowych i prywatnych – pod kątem płci osób powoływanych do zarządów oraz rad nadzorczych. Analizą objęto pełną próbę wszystkich 11995 spółek akcyjnych zarejestrowanych w Polsce w latach 2001–2017, wśród których dokonano 85908 powołań do zarządów i rad nadzorczych.
Sformułowano trzy hipotezy badawcze:
Kobiety są niedoreprezentowane w radach nadzorczych i zarządach polskich spółek akcyjnych.
Poziom niedoreprezentowania kobiet jest większy w spółkach państwowych niż w prywatnych.
Zjawisko niedoreprezentowania kobiet w zarządach i radach nadzorczych polskich spółek akcyjnych zmniejsza się w czasie. Wykazano, iż udział mężczyzn w powołaniach do zarządów i rad nadzorczych jest większy niż kobiet (co może wynikać z efektu szklanego sufitu) oraz że niedoreprezentowanie kobiet jest większe w zarządach (co może być tłumaczone zjawiskiem lepkiej podłogi) bez względu na strukturę własności. Porównując spółki prywatne i państwowe wykazano, że niedoreprezentowanie kobiet jest mniejsze w radach nadzorczych przedsiębiorstw państwowych oraz w zarządach spółek prywatnych. Wykazano także, że poziom opisywanego zjawiska zmniejsza się w czasie bez względu na strukturę własności. Sporządzone rekomendacje dla polityki społeczno-gospodarczej państwa wskazują na rolę socjalizacji, edukacji oraz wymiany kulturowej na postrzeganie ról społeczno-zawodowych kobiet i mężczyzn. W konsekwencji działania państwa mogą wpływać na wyrównywanie szans oraz sytuacji kobiet i mężczyzn w sferze rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem większej partycypacji kobiet w korporacyjnych gremiach decyzyjnych.