Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
W artykule zarysowano społeczno-historyczne uwarunkowania, które doprowadziły do powstania i rozkwitu nowego nurtu badań nad niepełnosprawnością – Disability Studies oraz popularyzacji społecznej definicji niepełnosprawności, na której opiera się KPON. Główną część tekstu poświęcono krytycznej analizie wdrażania art. 24 KPON w polskich szkołach wyższych z perspektywy obowiązujących aktów prawnych oraz stosowania mechanizmu racjonalnych usprawnień. Przedstawiono dane statystyczne na temat studentów i doktorantów z niepełnosprawnościami oraz zaprezentowano główne wnioski z raportów tematycznych, autorstwa Rzecznika Praw Obywatelskich oraz środowisk osób z niepełnosprawnościami. W ostatniej części artykułu omówiono wątek niepełnosprawności w świetle procesu tworzenia Ustawy 2.0 wraz ze studium przypadku poprawki nr 47.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Czasopismo „Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies” zapewnia dostęp do treści artykułów w trybie otwartego dostępu (Open Access) na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Więcej informacji: Polityka Open Access czasopisma "Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies"
Referencje
- Barnes, C. (1996). Theories of disability and the origins of the oppression of disabled people in Western society, w: Barton, L. Disability and Society: Emerging Issues and Insights. Longman, Harlow: Longman:1–17.
- Baynton, D. C. (2017). Disability and the Justification of Inequality in American History, w: Davis, L. J., The Disability Studies Reader 5th Edition. London and New York: Routledge: 17–34.
- Ben-Moshe, L., Magaña, S. (2014). An Introduction to Race, Gender, and Disability: Intersectionality, Disability Studies, and Families of Color. Women, Gender, and Families of Color 2 (2): 105–114.
- Braddock, D. L., Parish, S. L. (2001). An Institutional History of Disability, w: Albrecht, G. L., Seelman, K. D., Bury, M., Handbook of disability studies. SAGE Publications: 1–68.
- Campbell, F. A. K. (2008). Exploring internalized ableism using critical race theory. Disability & Society 23 (2): 151–162.
- Crow, L. (1996). Including all of our lives renewing the social model of disability, w: Barnes, C., Mercer, G. (red.), Exploring the Divide. Leeds: The Disability Press: 55–72.
- Dodatkowe Sprawozdanie Komisji (2018). Dodatkowe Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży o rządowym projekcie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (druk nr 2446): 8–9, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/AAC0DCA52D61C081C12582AD002B4325/%24File/2563-A.pdf, 10.10.2018.
- Dokument nr 52 (2016). Dokument nr 52/VI Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich: Uchwała Prezydium KRASP z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie wyrównywania szans edukacyjnych studentów z niepełnosprawnościami w dostępie do kształcenia w szkołach wyższych, http://arch.krasp.org.pl/pl/archiwum_uchwaly_2012_2016/u_2012_2016, 05.10.2018.
- Fundacja KSK (oprac.) (2015). Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce, http://monitoringobywatelski.firr.org.pl/wp-content/ uploads/2015/09/Spo%C5%82eczny-Raport-Alternatywny_ostateczny.pdf, 05.10.2018.
- Głodkowska, J., Gasik, J., Pągowska, M. (2016). Polish Disability Studies: Inspiring Scientific Area and General Academic Profile of Study. International Journal of Psycho-Educational Sciences 5 (2): 24–35.
- Goethals, T., De Schauwer, E., Van Hove, G. (2015). Weaving Intersectionality into Disability Studies Research: Inclusion, Reflexivity and Anti-Essentialism. Journal For Diversity And Gender Studies 2 (1–2): 75–94.
- GUS (2018a). Dane dotyczące wykształcenia osób niepełnosprawnych na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (do II kwartału 2018 roku), http://niepelnosprawni. gov.pl/p,123, edukacja, 05.10.2018.
- GUS (2018b). Szkoły wyższe i ich finanse w 2016 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ edukacja/edukacja/szkoly-wyzsze-i-ich-finanse-w-2016-r-,2,13.html, 05.10.2018.
- Instytut Allerhanda (2017). Raport z konsultacji społecznych założeń nowej ustawy prawo o szkolnictwie wyższym, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/IA-prof.-A.-Radwan-RAPORT-Z-KONSULTACJI.pdf, 10.10.2018.
- Kawa J., Raźniewski, P. (oprac.) (2017). Raport podsumowujący środowiskowe debaty konsultacyjne przeprowadzone w ramach projektu: Wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa, https://www.pfon.org/images/dodatki/2017_konwencja_raport/ raport-debaty_srodowiskowe.pdf., 05.10.2018.
- Konwencja (2006). Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r., Dz. U. 2012, poz. 1169.
- Morris, J. (1992). Personal and Political: A Feminist Perspective on Researching Physical Disability. Disability & Society 7 (2): 157–166.
- Nielsen, K. E. (2012). A disability history of the United States. Beacon Press.
- Office (b.d.w.). Office of the High Commissioner for Human Rights. Understanding disability as a human rights issue, w: Monitoring the Convention on the Rights of Persons with Disabilities. Guidance for human rights monitors. Professional training series No. 17, https://www.ohchr. org/Documents/Publications/Disabilities_training_17EN.pdf: 7–12.
- Oliver, M. (2013). The Social Model of Disability: Thirty Years on. Disability & Society 28 (7): 1024– 1026.
- Oliver, M. (1996). Understanding Disability from theory to practice. London: Macmillan.
- Pełny zapis (2018). Pełny zapis przebiegu posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży (nr 141) z dnia 14 czerwca 2018 r., Kancelaria Sejmu Biuro Komisji Sejmowych, http://orka.sejm.gov. pl/Zapisy8.nsf/0/A6305F50A99825D6C12582B90046310A/$file/0326908.pdf, 10.10.2018.
- Projekt ustawy (2017). Projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 16 września 2017 r., https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12303102/12458849/12458850/dokument309019. pdf, 10.10.2018.
- Reeve, D. (2002). Negotiating Psycho-emotional Dimensions of Disability and their Influence on Identity Constructions. Disability & Society 17 (5): 493–508.
- Reeve, D. (2004). Psycho-emotional Dimensions of Disability and the Social Model, w: Barnes, C., Barnes, G., Mercer, G. (red.). Implementing The Social Model of Disability: Theory and Research. Leeds: The Disability Press: 83–100.
- Reeve, D. (2014). Psycho-emotional disablism and internalised oppression, w: Swain, J., French, S., Barnes, C., Thomas C. (red.), Disabling barriers – enabling environments, 3 rd ed. London: Sage: 92–98.
- Rembis, M., Pamuła, N. (2016). Disability Studies: A View from the Humanities. Człowiek– –Niepełnosprawność–Społeczeństwo 1 (31): 5–25.
- Rinaldi, J. (2013). Reflexivity in Disability Research: Disability between the Lines. Disability Studies Quarterly 33 (2): 1–16.
- Rozporządzenie MNiS (2017). Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich, Dz. U. 2017, poz. 1696.
- Sprawozdanie stenograficzne z 64. Posiedzenia Sejmu (2018). Sprawozdanie Stenograficzne z 64. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 czerwca 2018 r. (pierwszy dzień obrad), http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/D7D3B4A4CC58944CC12582AD000BEDC8/%24File/64_a_ksiazka_bis.pdf, 10.10.2018.
- Sprawozdanie stenograficzne z 66. Posiedzenia Sejmu (2018). Sprawozdanie Stenograficzne z 66. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 3 lipca 2018 r. (pierwszy dzień obrad), Warszawa 2018, http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/504D308A9202C85CC12582C00011DB40/%24File/66_a_ksiazka.pdf, 10.10.2018.
- Thomas, C. (2004). Developing the social relational in the social model of disability: A theoretical agenda, w: Implementing the Social Model of Disability: Theory and Research Barnes, C., Mercer, G. (red.). Leeds: The Disability Press: 32–47.
- Thomas, C. (1999). Female Forms: Experiencing and Understanding Disability. Buckingham: Open University Press.
- Thomas, C. (2001). Feminism and Disability: The Theoretical and Political Significance of the Personal and the Experiential, w: Barton, L. Disability, Politics and the Struggle for Change. London: David Fulton Publications: 48–58.
- Thomas, C. (2007). Sociologies of Disability and Illness: Contested Ideas in Disability Studies and Medical Sociology. Palgrave: Macmillan.
- Trociuk, S. (red.) (2015). Zasada równego traktowania – prawo i praktyka, nr 16: Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami. Analiza i Zalecenia. Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 5, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/BIULETYN_RZECZNIKA_PRAW_OBYWATELSKICH_2015_nr_5.pdf, 05.10.2018.
- Uniwersytet SWPS (2017a), Raport z przeprowadzonych konsultacji ze środowiskiem naukowym i akademickim, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/SWPS-prof.-H.-Izdebski-RAPORT-Z-KONSULTACJI-ca%C5%82o%C5%9B%C4%87.pdf, 10.10.2018.
- Uniwersytet SWPS (2017b). Propozycja założeń do ustawy regulującej system szkolnictwa wyższego, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/SWPS-prof.-H.-Izdebski-PROJEKT-ZA%C5%81O%C5%BBE%C5%83.pdf, 10.10.2018
- UPIAS and TDA (1976). Fundamental Principles of Disability. London.
- Ustawa Dz. U. (2018). Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz. U. 2018, poz. 1668.
- Ustawa Dz. U. (2012). Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2012, poz. 572 ze zm.
- Załącznik do Uchwały 52(2016). Załącznik do Uchwały 52/VI Prezydium KRASP – Zasady wsparcia edukacyjnego studentów z niepełnosprawnościami, http://arch.krasp.org.pl/pl/archiwum_uchwaly_2012_2016/u_2012_2016, 05.10.2018.
- Zarządzenie nr 86(2017). Zarządzenie nr 86 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 28 lipca 2017 r., w sprawie: dostosowania procesu kształcenia i badań naukowych do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób znajdujących się w szczególnej sytuacji zdrowotnej, http://www.don.uj.edu.pl/documents/1686948/2450750/Zarz%C4%85dzenie+nr+86/7e8777d2-16cc-4e8a-b688-092710d7aaa8, 05.10.2018
Referencje
Barnes, C. (1996). Theories of disability and the origins of the oppression of disabled people in Western society, w: Barton, L. Disability and Society: Emerging Issues and Insights. Longman, Harlow: Longman:1–17.
Baynton, D. C. (2017). Disability and the Justification of Inequality in American History, w: Davis, L. J., The Disability Studies Reader 5th Edition. London and New York: Routledge: 17–34.
Ben-Moshe, L., Magaña, S. (2014). An Introduction to Race, Gender, and Disability: Intersectionality, Disability Studies, and Families of Color. Women, Gender, and Families of Color 2 (2): 105–114.
Braddock, D. L., Parish, S. L. (2001). An Institutional History of Disability, w: Albrecht, G. L., Seelman, K. D., Bury, M., Handbook of disability studies. SAGE Publications: 1–68.
Campbell, F. A. K. (2008). Exploring internalized ableism using critical race theory. Disability & Society 23 (2): 151–162.
Crow, L. (1996). Including all of our lives renewing the social model of disability, w: Barnes, C., Mercer, G. (red.), Exploring the Divide. Leeds: The Disability Press: 55–72.
Dodatkowe Sprawozdanie Komisji (2018). Dodatkowe Sprawozdanie Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży o rządowym projekcie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (druk nr 2446): 8–9, http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/AAC0DCA52D61C081C12582AD002B4325/%24File/2563-A.pdf, 10.10.2018.
Dokument nr 52 (2016). Dokument nr 52/VI Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich: Uchwała Prezydium KRASP z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie wyrównywania szans edukacyjnych studentów z niepełnosprawnościami w dostępie do kształcenia w szkołach wyższych, http://arch.krasp.org.pl/pl/archiwum_uchwaly_2012_2016/u_2012_2016, 05.10.2018.
Fundacja KSK (oprac.) (2015). Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce, http://monitoringobywatelski.firr.org.pl/wp-content/ uploads/2015/09/Spo%C5%82eczny-Raport-Alternatywny_ostateczny.pdf, 05.10.2018.
Głodkowska, J., Gasik, J., Pągowska, M. (2016). Polish Disability Studies: Inspiring Scientific Area and General Academic Profile of Study. International Journal of Psycho-Educational Sciences 5 (2): 24–35.
Goethals, T., De Schauwer, E., Van Hove, G. (2015). Weaving Intersectionality into Disability Studies Research: Inclusion, Reflexivity and Anti-Essentialism. Journal For Diversity And Gender Studies 2 (1–2): 75–94.
GUS (2018a). Dane dotyczące wykształcenia osób niepełnosprawnych na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (do II kwartału 2018 roku), http://niepelnosprawni. gov.pl/p,123, edukacja, 05.10.2018.
GUS (2018b). Szkoły wyższe i ich finanse w 2016 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ edukacja/edukacja/szkoly-wyzsze-i-ich-finanse-w-2016-r-,2,13.html, 05.10.2018.
Instytut Allerhanda (2017). Raport z konsultacji społecznych założeń nowej ustawy prawo o szkolnictwie wyższym, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/IA-prof.-A.-Radwan-RAPORT-Z-KONSULTACJI.pdf, 10.10.2018.
Kawa J., Raźniewski, P. (oprac.) (2017). Raport podsumowujący środowiskowe debaty konsultacyjne przeprowadzone w ramach projektu: Wdrażanie Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych – wspólna sprawa, https://www.pfon.org/images/dodatki/2017_konwencja_raport/ raport-debaty_srodowiskowe.pdf., 05.10.2018.
Konwencja (2006). Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r., Dz. U. 2012, poz. 1169.
Morris, J. (1992). Personal and Political: A Feminist Perspective on Researching Physical Disability. Disability & Society 7 (2): 157–166.
Nielsen, K. E. (2012). A disability history of the United States. Beacon Press.
Office (b.d.w.). Office of the High Commissioner for Human Rights. Understanding disability as a human rights issue, w: Monitoring the Convention on the Rights of Persons with Disabilities. Guidance for human rights monitors. Professional training series No. 17, https://www.ohchr. org/Documents/Publications/Disabilities_training_17EN.pdf: 7–12.
Oliver, M. (2013). The Social Model of Disability: Thirty Years on. Disability & Society 28 (7): 1024– 1026.
Oliver, M. (1996). Understanding Disability from theory to practice. London: Macmillan.
Pełny zapis (2018). Pełny zapis przebiegu posiedzenia Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży (nr 141) z dnia 14 czerwca 2018 r., Kancelaria Sejmu Biuro Komisji Sejmowych, http://orka.sejm.gov. pl/Zapisy8.nsf/0/A6305F50A99825D6C12582B90046310A/$file/0326908.pdf, 10.10.2018.
Projekt ustawy (2017). Projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z dnia 16 września 2017 r., https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12303102/12458849/12458850/dokument309019. pdf, 10.10.2018.
Reeve, D. (2002). Negotiating Psycho-emotional Dimensions of Disability and their Influence on Identity Constructions. Disability & Society 17 (5): 493–508.
Reeve, D. (2004). Psycho-emotional Dimensions of Disability and the Social Model, w: Barnes, C., Barnes, G., Mercer, G. (red.). Implementing The Social Model of Disability: Theory and Research. Leeds: The Disability Press: 83–100.
Reeve, D. (2014). Psycho-emotional disablism and internalised oppression, w: Swain, J., French, S., Barnes, C., Thomas C. (red.), Disabling barriers – enabling environments, 3 rd ed. London: Sage: 92–98.
Rembis, M., Pamuła, N. (2016). Disability Studies: A View from the Humanities. Człowiek– –Niepełnosprawność–Społeczeństwo 1 (31): 5–25.
Rinaldi, J. (2013). Reflexivity in Disability Research: Disability between the Lines. Disability Studies Quarterly 33 (2): 1–16.
Rozporządzenie MNiS (2017). Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich, Dz. U. 2017, poz. 1696.
Sprawozdanie stenograficzne z 64. Posiedzenia Sejmu (2018). Sprawozdanie Stenograficzne z 64. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 czerwca 2018 r. (pierwszy dzień obrad), http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/D7D3B4A4CC58944CC12582AD000BEDC8/%24File/64_a_ksiazka_bis.pdf, 10.10.2018.
Sprawozdanie stenograficzne z 66. Posiedzenia Sejmu (2018). Sprawozdanie Stenograficzne z 66. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 3 lipca 2018 r. (pierwszy dzień obrad), Warszawa 2018, http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/504D308A9202C85CC12582C00011DB40/%24File/66_a_ksiazka.pdf, 10.10.2018.
Thomas, C. (2004). Developing the social relational in the social model of disability: A theoretical agenda, w: Implementing the Social Model of Disability: Theory and Research Barnes, C., Mercer, G. (red.). Leeds: The Disability Press: 32–47.
Thomas, C. (1999). Female Forms: Experiencing and Understanding Disability. Buckingham: Open University Press.
Thomas, C. (2001). Feminism and Disability: The Theoretical and Political Significance of the Personal and the Experiential, w: Barton, L. Disability, Politics and the Struggle for Change. London: David Fulton Publications: 48–58.
Thomas, C. (2007). Sociologies of Disability and Illness: Contested Ideas in Disability Studies and Medical Sociology. Palgrave: Macmillan.
Trociuk, S. (red.) (2015). Zasada równego traktowania – prawo i praktyka, nr 16: Dostępność edukacji akademickiej dla osób z niepełnosprawnościami. Analiza i Zalecenia. Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 5, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/BIULETYN_RZECZNIKA_PRAW_OBYWATELSKICH_2015_nr_5.pdf, 05.10.2018.
Uniwersytet SWPS (2017a), Raport z przeprowadzonych konsultacji ze środowiskiem naukowym i akademickim, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/SWPS-prof.-H.-Izdebski-RAPORT-Z-KONSULTACJI-ca%C5%82o%C5%9B%C4%87.pdf, 10.10.2018.
Uniwersytet SWPS (2017b). Propozycja założeń do ustawy regulującej system szkolnictwa wyższego, https://nkn.gov.pl/wp-content/uploads/2017/02/SWPS-prof.-H.-Izdebski-PROJEKT-ZA%C5%81O%C5%BBE%C5%83.pdf, 10.10.2018
UPIAS and TDA (1976). Fundamental Principles of Disability. London.
Ustawa Dz. U. (2018). Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz. U. 2018, poz. 1668.
Ustawa Dz. U. (2012). Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2012, poz. 572 ze zm.
Załącznik do Uchwały 52(2016). Załącznik do Uchwały 52/VI Prezydium KRASP – Zasady wsparcia edukacyjnego studentów z niepełnosprawnościami, http://arch.krasp.org.pl/pl/archiwum_uchwaly_2012_2016/u_2012_2016, 05.10.2018.
Zarządzenie nr 86(2017). Zarządzenie nr 86 Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego z 28 lipca 2017 r., w sprawie: dostosowania procesu kształcenia i badań naukowych do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz osób znajdujących się w szczególnej sytuacji zdrowotnej, http://www.don.uj.edu.pl/documents/1686948/2450750/Zarz%C4%85dzenie+nr+86/7e8777d2-16cc-4e8a-b688-092710d7aaa8, 05.10.2018