Could the Popularity of BNPL Result from Consumers’ Misconceptions about the Financial Product’s?

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest identyfikacja czynników, które mogą wpływać na błędną percepcję systemu płatności odroczonych Buy Now, Pay Later (BNPL), ze szczególnym uwzględnieniem tego, czy jego popularność wśród konsumentów wynika z oferowanych użytkownikom zachęt czy też z fundamentalnego niezrozumienia jego istoty finansowej. W szczególności artykuł podejmuje pytanie, w jakim stopniu konsumenci postrzegają BNPL jako produkt finansowy odmienny od tradycyjnego kredytu oraz jak to postrzeganie wpływa na ich zachowania i decyzje finansowe. Chociaż BNPL jest często promowany jako bezproblemowa i wolna od odsetek alternatywa dla kredytu i kart kredytowych, coraz więcej dowodów wskazuje na to, że wielu konsumentów nie postrzega go w ogóle jako formy zadłużenia. To błędne przekonanie może mieć swoje źródła zarówno w strategiach marketingowych stosowanych przez dostawców BNPL, jak i wynikać z błędów poznawczych determinujących decyzje finansowe. Artykuł analizuje, czy ograniczona wiedza finansowa konsumentów, w połączeniu z psychologicznymi heurystykami – takimi jak efekt ramowania, dyskontowanie hiperboliczne czy księgowanie mentalne – sprzyja szybkiemu upowszechnieniu BNPL, często bez pełnej świadomości jego potencjalnych konsekwencji finansowych. Tak zdefiniowany obszar badawczy jest szczególnie interesujący, ponieważ stanowi nowe podejście do analizy płatności odroczonych. Liczne badania rynku BNPL koncentrowały się dotychczas na dynamice wzrostu oraz na konstrukcji samego produktu finansowego - jego błędne postrzeganie przez konsumentów były dotychczas niezwykle rzadko podejmowane przez badaczy. Krytyczna analiza literatury i wcześniejszych badań naukowych w tej dziedzinie. Dane empiryczne weryfikujące wiedzę o BNPL i jego postrzeganie przez konsumentów pochodzą z badań przeprowadzonych w styczniu 2024 r. metodami PAPI i CAWI na próbie 1002 Polaków oraz w marcu 2025 r. metodą CAWI na próbie 343 europejskich studentów i ich rodzin. Artykuł odwołuje się także do stanowisk europejskich organów nadzoru nad rynkiem finansowym. Przeprowadzone badania konsumenckie ujawniły powszechne błędne wyobrażenie dotyczące istoty produktu, jakim jest BNPL. Wiele osób, szczególnie młodych – i co ciekawe deklarujących korzystanie z niego – postrzega BNPL nie jako usługę finansową (kredyt konsumencki), lecz jako rozszerzenie oferty handlowej sklepu, który we własnym imieniu i na własny rachunek decyduje się zaakceptować płatność odroczoną. Wykazano również, że korzystanie z BNPL sprzyja występowaniu heurystyk i innych czynników behawioralnych, które wzmacniają błędne przekonanie konsumentów na temat charakteru tego produktu finansowego. Zaprezentowane badania konsumenckie oraz analizy naukowe prowadzą do interesującego wniosku, zgodnie z którym popularność BNPL może w dużej mierze wynikać z błędnego przekonania konsumentów, że nie jest to forma kredytu. Ma to istotne konsekwencje dla refleksji nad dostosowaniem przepisów dotyczących ochrony konsumentów na rynku finansowym i wymusza podjęcie konkretnych działań przez organy nadzoru finansowego.