Nauki prawne oraz ekonomia i finanse wobec problemu walutowych kredytów hipotecznych – rekomendacja integrująca perspektywy obu dyscyplin nauk społecznych
DOI:
https://doi.org/10.33119/SIP.2023.192.1Słowa kluczowe:
kredyty walutowe, stabilność systemu finansowego, wynagrodzenie za korzystanie z kapitałuAbstrakt
Auror artykułu podejmuje problematykę dotyczącą jednego z najbardziej skomplikowanych i doniosłych w skutkach zjawisk gospodarczych obserwowanych w ostatnich latach w Polsce – sporów sądowych prowadzonych przez banki i konsumentów jako strony umów walutowego kredytu hipotecznego. Krytyczna analiza zarysowującego się obecnie kierunku linii orzeczniczej pozwala sformułować re[1]komendację, zgodnie z którą w wydawanych przez sądy rozstrzygnięciach sporów powstałych na tle walutowych kredytów hipotecznych należy uwzględniać argumenty ekonomiczno-finansowe. W toku rozważań przedstawiono wywodzące się z dorobku nauk ekonomicznych uzasadnienie dla realizacji tej rekomendacji oraz wypracowane w naukach prawnych ścieżki interpretacyjne, na podstawie których można rozważać jej zastosowanie przez polskie sądy. W konsekwencji, wbrew formułowanym niekiedy w literaturze przedmiotu twierdzeniom o rozłączności porządku prawnego i kanonów racjonalności ekonomicznej, zawarte w artykule uzasadnienie dla zgłoszonej rekomendacji stanowi interdyscyplinarną próbę zintegrowania perspektyw i narzędzi stosowanych w naukach prawnych oraz w ekonomii i finansach. Celem takiego zabiegu jest ukształtowanie ładu instytucjonalnego, który zapewni optymalizację procesu gospodarowania wszystkim grupom aktorów rynkowych. Analiza przytoczonych w artykule danych oraz przedstawionych w nim stanowisk, wyrażonych zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w komunikatach instytucji sieci bezpieczeństwa finansowego (UKNF, NBP), prowadzi do wniosku, iż cel ten można najpełniej zrealizować poprzez zintegrowanie dorobku obu dyscyplin nauk społecznych, nie zaś poprzez ich przeciwstawianie.
Downloads
Bibliografia
1. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. WE L 95/29).
2. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 października 2022 r. w sprawie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych oraz dyscyplin artystycznych (Dz.U. 2022 poz. 2202).
4. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – wersja skonsolidowana z dnia 26 października 2012 r. (Dz. Urz. UE C 326/47).
Wydawnictwa zwarte
1. Dembinski, P.H., Beretta, S. (2014). Kryzys ekonomiczny i kryzys wartości. Kraków: Wydawnictwo M.
2. Glapiński, A. (2012). Meandry historii ekonomii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
3. Nowak-Far, A. (2014). Multidyscyplinarność w metodologii nauk ekonomicznych stosowanej do analizy i opisu procesów integracji europejskiej. W: Studia europejskie. Wyzwania interdyscyplinarności (s. 105–126), J. Czaputowicz (red.). Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych.
Artykuły prasowe i okolicznościowe
1. Alińska, A., Wasiak, K. (2014). Czy stabilność systemu finansowego można uznać za dobro publiczne?, Studia Ekonomiczne / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, 198(1), s. 13–34.
2. Bartkiewicz, B. (2023). Make Poland Great Again [wywiad z Ł. Wilkowiczem], Dziennik Gazeta Prawna, 20–22 stycznia.
3. Dąbrowska-Kłosińska, P. (2010). Skutki wyroków prejudycjalnych TS w postępowaniu przed sądami krajowymi w świetle orzecznictwa i Traktatu z Lizbony, Europejski Przegląd Sądowy, grudzień, s. 4–15.
4. Fedorowicz, M. (2017). O normatywnym pojęciu stabilności finansowej na rynku finansowym Unii Europejskiej w nowej architekturze nadzorczej, Studia Europejskie, 4, s. 73–94.
5. Gorgol, A. (2014). Równowaga budżetowa w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Państwo i Prawo, 9, s. 23–35.
6. Granat, M. (2017). Równowaga budżetowa jako zasada prawa (na marginesie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego czasu kryzysu finansowego), Przegląd Konstytucyjny, 3, s. 5–32.
7. Jura, T. (2021). Kredyty waloryzowane do franka szwajcarskiego a ryzyko systemowe w polskim sektorze bankowym, Bezpieczny Bank, 2, s. 121–149.
8. Koźmiński, K., Jabłoński, M. (2022). Interwencja legislacyjna jako propozycja rozwiązania problemu tzw. kredytów frankowych: wybrane aspekty teoretyczne i praktyczne, Acta Iuris Stetinensis, 38(2), s. 141–157. DOI: 10.18276/ais.2022.38–09.
9. Liberadzki, M. (2021). Rozliczenie kredytu mieszkaniowego z niedozwolonymi walutowymi klauzulami indeksacyjnymi, Studia BAS, 2, s. 173–193.
10. Stypułkowski, C. (2023). Prawnie wątpliwe [wywiad z Ł. Wilkowiczem], Dziennik Gazeta Prawna, 10–12 marca.
11. Tylec, T. (2016). Koncepcja uwarunkowań instytucjonalnych w nowej ekonomii instytucjonalnej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 5(953), s. 21–32.
12. Wajda, P. (2021). Zwrot kosztów z tytułu bezumownego korzystania z kapitału pieniężnego w przypadku stwierdzenia nieważności (ex tunc) umowy kredytu (cz. 1), Przegląd Ustawo dawstwa Gospodarczego, 2, s. 25–34.
Materiały internetowe
1. Gazeta SGH (2021). Stanowisko rektorów uczelni ekonomicznych z dnia 8 marca 2021 roku w sprawie problemu kredytów mieszkaniowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej w Polsce, https://gazeta.sgh.waw.pl/komunikaty/stanowisko-rektorow-uczelni-ekonomicznych-dot-problemu-kredytow-walutowych (dostęp: 7.02.2023).
2. NBP (2020). Raport o stabilności systemu finansowego (grudzień), https://nbp.pl/wp-content/uploads/2022/09/rsf122020.pdf (dostęp: 18.04.2023).
3. NBP (2021a). Raport o stabilności systemu finansowego (czerwiec), https://nbp.pl/wp-content/uploads/2022/09/rsf062021.pdf (dostęp: 18.04.2023).
4. NBP (2021b). Stanowisko Prezesa Narodowego Banku Polskiego w sprawie walutowych kredytów mieszkaniowych (III CZP 11/21), https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma urzedowe/pisma-urzedowe/iii-czp-11–21-stanowisko-w-sprawie-walutowych-kredytow-185158262 (dostęp: 18.04.2023).
5. NBP (2022a). Komunikat Komitetu Stabilności Finansowej po posiedzeniu dotyczącym nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym, https://nbp.pl/komunikat-komitetu-stabilnosci-finansowej-po-posiedzeniu-dotyczacym-nadzoru-makroostroznosciowego-nad-systemem-finansowym-4/ (dostęp: 14.04.2023).
6. NBP (2022b). Raport o stabilności systemu finansowego (grudzień), https://nbp.pl/wp-content/uploads/2022/12/rsf122022.pdf (dostęp: 18.04.2023).
7. Pierwszy Prezes SN (2021). Wniosek do składu całej Izby Cywilnej SN (BSA I-4110-4/20), https://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/AllItems/Wniosek%20Pierwszego%20Prezesa%20SN%20z%20dnia%2029%20stycznia%202021%20r.pdf (dostęp:6.10.2023).
8. RPO (2022). Uwagi na piśmie Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C-520/21 Bank M., https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2022–01/Stanowisko_RPO_5.1.2022.pdf (dostęp: 14.04.2023).
9. TSUE (2023). Komunikat prasowy nr 36/23, https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2023–02/cp230036pl.pdf (dostęp: 14.04.2023).
10. UKNF (2021). Stanowisko Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego co do kierunków rozstrzygnięcia zagadnień prawnych przedstawionych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego dotyczących hipotecznych kredytów mieszkaniowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej, https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Stanowisko_UKNF_dla_SN_ws_kredytow_FX_74047.pdf (dostęp: 19.04.2023).
11. UKNF (2022a). Stanowisko Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego przygotowane na rozprawę przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-520/21 w dniu 12 października 2022 r., https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Stanowisko_przygotowane_na_rozprawe_%20przed_Trybunalem_Sprawiedliwosci_Unii_Europejskiej_ws_C520_21.pdf (dostęp: 14.04.2023).
12. UKNF (2022b). Wystąpienie Przewodniczącego KNF podczas spotkania wigilijnego środowiska bankowego w Związku Banków Polskich w dniu 8 grudnia 2022 r., https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Wystapienie_Przewodnicz%C4%85cego_KNF_podczas_spotkania_wigilijnego_srodowiska_bankowego_w_ZBP_8_grudnia_2022_80517.pdf (dostęp: 18.04.2023).
13. UKNF (2023a). Wystąpienie Przewodniczącego KNF podsumowujące Konferencję IDM, https://www.knf.gov.pl/aktualnosci?articleId=81369&p_id=18 (dostęp: 18.04.2023).
14. UKNF (2023b). Przewodniczący KNF wystąpił podczas Forum Bankowego, https://www.knf.gov.pl/aktualnosci?articleId=81466&p_id=18 (dostęp: 18.04.2023).
15. Wojtczak-Samoraj, D. (2014). Kilka uwag na temat otoczenia regulacyjnego rynku finansowego Unii Europejskiej, https://ikar.wz.uw.edu.pl/images/numery/19/pdf/93.pdf (dostęp: 14.04.2023).
16. ZBP (2021). „Wynagrodzenie” za korzystanie z kapitału (zwrot wartości świadczenia banku polegającego na umożliwieniu kredytobiorcy korzystania z kapitału), https://zbp.pl/getmedia/812df112-506c-45cf-9241-e1cd62bcc934/Notatka_wynagrodzenie-za-korzystanie-z-kapitalu (dostęp: 18.04.2022)