Słowo wstępne

Abstrakt

Przedmowa

Szanowni Państwo

Pojęcie jakości nie zyskało dotychczas jednej, ogólnie przyjętej definicji, choć jest znane i stosowane od najdawniejszych czasów. O jakości dyskutowano już ok. 3 tys. lat temu [sic!] w Chinach. Przykładem myślenia i działania w kategoriach efektów jakościowych są piramidy egipskie. W sprawie jakości wypowiadali się starożytni filozofowie, np. Platon, który w tym pojęciu akcentował stopień doskonałości, czy Arystoteles, dla którego jakość była kategorią opisującą rzeczy i zjawiska analogicznie do innych cech, jak: ilość, relacja, proces. Odmieniane współcześnie w wielu językach słowo qualitas (łac.) przypisuje się Cyceronowi – mówcy i filozofowi rzymskiemu. Jakością jako przedmiotem sporów i dyskusji zajmowali się również myśliciele i filozofowie w czasach nowożytnych. A jak współcześnie rozumiemy jakość w instytucjach szkolnictwa wyższego? Tej problematyce jest poświęcony numer, który dajemy Państwu do przemyśleń i oceny.Podwaliny do rozważań jakości na gruncie działań edukacyjnych stworzyły badania, refleksje oraz wdrożenia prowadzone przez konsultantów do spraw biznesu i edukacji XX wieku, takich m.in. jak: W.E. Deming, J. Juran, A.V. Feigenbaum. Idea kompleksowego zarządzania jakością (Total Quality Management) w edukacji została uznana na przełomie wieków jako jeden z podstawowych sposobów zwiększania wartości usług edukacyjnych na rynku, zaznaczenia swojej obecności, wyróżnienia się i zdobywania przewagi. W ostatnich kilku latach jej znaczenie wyraźnie rośnie, ponieważ procesy nauczania‑uczenia się biznesu w świecie przechodzą kryzys legitymizacji. Czy oznacza to, że na rynku usług edukacyjnych pozycję uniwersytetów zajmą korporacje? Jakiego rodzaju zadania uczelni w przygotowaniu kadr dla przemysłu i sektora usług korporacje już podejmują, a w najbliższym czasie mogą całkowicie przejąć? W jakim zakresie staną się one znaczącym konkurentem dla uniwersytetów? Próbą odpowiedzi na te pytania na przykładzie amerykańskich uczelni jest artykuł Jacka Klicha.Ramy dla wewnętrznych i zewnętrznych systemów zapewniania jakości w strukturach szkolnictwa wyższego w Europie są częścią Procesu Bolońskiego, którego cele realizujemy także w Polsce. Jak przebiega proces wdrażania celów określonych w Deklaracji Bolońskiej? Jak w system standardów i wytycznych zapewniania jakości wpisuje się krajowy model akredytacji? Jak kształtowana jest kultura jakości w polskich uczelniach? Czy zgodnie z zamierzeniami i ku pożytkowi studentów, środowiska akademickiego, pracodawców – całego polskiego społeczeństwa? Te problemy zostały poruszone w artykułach Ewy Chmieleckiej oraz Agnieszki Dziedziczak‑Foltyn.Jakość to przekształcanie i gotowość danej jednostki szkolnictwa wyższego do realizacji własnej misji i celów, zdolność uczelni do sprostania zmieniającym się oczekiwaniom jej podmiotów oraz czynienie zadość nowym wyzwaniom. Na jedno z nich, związane z coraz wyraźniejszym, wzajemnym przenikaniem się ekonomii i humanistyki – jako znak czasu – wskazuje Sławomir Iwasiów. Autor ten przytacza obszary, będące przykładami porozumienia między humanistami a ekonomistami.Doświadczenia uczelni austriackich w zakresie tendencji do wyborów najbardziej popularnych kierunków studiów z obszaru nauk ekonomicznych prezentują w swoim artykule Erna Nairz‑Wirth oraz Marcus Wurzer z Uniwersytetu Gospodarczego we Wiedniu. Wyniki przedstawionych badań stanowią dla instytucji organizujących kształcenie wyższe wskazówkę dotyczącą oczekiwań młodzieży w zakresie planowanej kariery zawodowej oraz potrzebnych im rodzajów opieki w czasie studiów.W obszarze edukacji jakość często rozumiana jest jako podnoszenie standardów, ciągłe ulepszanie. Osiąganie wysokiej jakości staje się zatem głównym celem etyki akademickiej. Warto wspomnieć, że w czasach starożytnych, począwszy od Arystotelesa, ekonomia była traktowana jako dział etyki. Rozważania dotyczące aksjologii w procesie wychowania i funkcji tworzenia kodeksu etycznego w środowisku akademickim, na przykładzie Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, są autorstwa Michała Kapiasa.Jakość obejmuje także sferę nauczania i ewaluacji procesu kształcenia, realizowanego przez nauczycieli akademickich. Model hospitacji zajęć jako metodę ewaluacyjną w szkolnictwie wyższym, która służy świadomości dydaktycznej oraz wzbudzeniu refleksji nauczycieli akademickich nad własną praktyką edukacyjną, a w konsekwencji sprzyja planowaniu i wdrażaniu rozwiązań podnoszących jakość kształcenia, prezentuje Anna Wach‑Kąkolewicz. W artykule autorka powołuje się na doświadczenia Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.Kompetencje nauczycieli akademickich rzutują na kompetencje studentów. Uczący się wysoko cenią aspekt praktyczny zajęć, który umożliwia im rozwinięcie wszystkich kategorii wymaganych efektów kształcenia. Stąd dobrą praktyką jest uczestnictwo w procesach dydaktycznych przedstawicieli otoczenia gospodarczego, najczęściej wyższych szczebli zarządzania. Jakie są efekty tej współpracy dla rozwoju kompetencji społecznych studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie? Jakie korzyści daje taka współpraca przedsiębiorcom? Na czym polega utrzymanie wysokiej jakości kształcenia aktywności w ramach kompetencji społecznych? Te zagadnienia są przedmiotem opracowania Justyny M. Bugaj.Bilans kompetencji stażystów z projektu Uczelnia bliżej biznesu – absolwent bliżej pracy Polsko‑Japońskiej Akademii Technik Komputerowych w Warszawie prezentują Maria Jabłońska‑Wołoszyn oraz Marzena Fryczyńska. Ocena kompetencji, które pozwalają absolwentom osiągnąć sukces na rynku pracy, została przeprowadzona metodą Development Center w zakresie takich umiejętności, jak: przedsiębiorczość, konsekwencja w dążeniu do celu, radzenie sobie z trudnościami, współpraca, komunikacja.Numer czasopisma zamykają dwie recenzje opracowane przez doktorantów. Monika Trojanowska przygotowała recenzję wartościowej – w kontekście dbałości o jakość w edukacji – książki autorstwa Piotra Bieleckiego pt. Studencka informacja zwrotna w zarządzaniu jakością studiów. Jak obudzić wykładowców i studentów? Paweł Trojanowski natomiast zwraca Państwa uwagę na publikację pt. Zarządzanie kapitałem ludzkim w warunkach niestabilności otoczenia pod red. Jarosława S. Kardasa, a w niej m.in. na wpływ procesu kształcenia akademickiego w uczelniach wyższych na rozwój kapitału ludzkiego we współczesnych organizacjach.Jakość w szkolnictwie wyższym można postrzegać w wymiarze osobowym, procesowym i kosztowym. Nie wszystkie kwestie zostały poruszone w tym numerze Kwartalnika. Temat jest szeroki i ważny zarazem. Wart jest zatem kontynuacji.

Dr Lidia Jabłonowska

Redaktor tematyczny