Pasek boczny artykułu

Pobieranie
PDF EPUB HTML

Treść głównego artykułu

Abstrakt

Złożoność i niejednoznaczność zjawiska samobójstwa to główne czynniki utrudniające planowanie i wdrażanie działań zapobiegających zachowaniom suicydalnym. Zidentyfikowane w badaniach i opisane w literaturze przedmiotu czynniki ryzyka przybliżają jednak do tworzenia skutecznych strategii prewencyjnych, co wydaje się niezbędne, szczególnie w krajach o wysokich wskaźnikach samobójstw. Strategie te są wielowymiarowe i obejmują działania na różnych poziomach, a kierowane są zarówno do specyficznych grup docelowych (osób zagrożonych samobójstwem oraz grup zawodowych, które mogą wspierać takie osoby), jak i do społeczności lokalnych czy całego społeczeństwa (by uświadamiać zbiorowość na temat zdrowia psychicznego i zachowań samobójczych). W celu skutecznego opracowania strategii, dostosowanej do specyficznych warunków środowiskowych, niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej eksploracji zjawiska zachowań samobójczych, co następnie pozwala wdrażać rozwiązania oparte na dowodach naukowych (evidence-based policy). Niniejszy artykuł omawia proces badań, opracowania i wdrażania strategii zapobiegania samobójstwom w Finlandii oraz jej funkcjonowania od lat 90. XX w., a także roli w polityce publicznej. W tym kontekście omówiony został znaczny spadek wskaźnika samobójstw w Finlandii w tym okresie, a fiński przypadek potraktowany został jako potencjalna inspiracja dla profilaktyki zachowań samobójczych w Polsce.

Słowa kluczowe

polityka zdrowotna polityka publiczna zdrowie publiczne zapobieganie samobójstwom zdrowie psychiczne Finlandia healthcare policy public policy public health suicide prevention mental health Finland

Szczegóły artykułu

Licencja

Czasopismo „Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies” zapewnia dostęp do treści artykułów w trybie otwartego dostępu (Open Access) na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).

Licencja CC-BY

Więcej informacji: Polityka Open Access czasopisma "Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies"

Jak cytować
Adamczyk, P. i Woźniak, W. (2021) „Prewencja zachowań samobójczych jako zadanie polityki zdrowia publicznego. Doświadczenia Finlandii, inspiracja dla Polski?”, Studia z Polityki Publicznej, 8(4(32), s. 1–34. doi: 10.33119/KSzPP/2021.4.1.
Pobierz cytowania
Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
BibTeX

Metrics

Referencje

  1. Aaltonen, K. I., Isometsa, E., Sund, R., Pirkola, S. (2018a). Decline in suicide mortality after psychiatric hospitalization for depression in Finland between 1991 and 2014. World Psychiatry, 17 (1): 110-112. DOI: 10.1002/wps.2050.
  2. Aaltonen, K. I., Isometsa, E., Sund, R., Pirkola, S. (2018b). Risk factors for suicide in depression in Finland: first-hospitalized patients followed up to 24 years. Acta Psychiatrica Scandinavica, 139 (2): 154-163. DOI: 10.1111/acps.12990.
  3. Adamczyk, P. (2021). Diagnoza: niemiłość? Działania pozorne a system wsparcia dzieci i młodzieży po próbach samobójczych. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17 (1): 114-134. DOI: 10.18778/1733-8069.17.1.08.
  4. Andriessen, K., Krysinska, K. (2019). The portrayal of suicidal behaviour in police television series. Archives of Suicide Research, 24: 1-31. DOI: 10.1080/13811118.2019.1586609.
  5. Appelqvist-Schmidlechner, K. (2011). Time Out! Getting Life Back on Track. A psychosocial support programme targeted at young men exempted from compulsory military or civil service. PhD dissertation. Tampere: University of Tampere, https://trepo.tuni.fi/bitstream/handle/10024/66805/978-951-44-8557-2.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 15.02.2021).
  6. Astraud, L., Bridge, J. A., Jollant F. (2021). Thirty Years of Publications in Suicidology: A Bibliometric Analysis. Archives of Suicide Research, 25(4): 751-764. DOI: 10.1080/13811118.2020.1746944.
  7. Cavanagh, J. T. O., Carson, A. J., Sharpe, M., Lawrie, S. M. (2003). Psychological autopsy studies of suicide: a systematic review. Psychological Medicine, 33 (3): 395-405. DOI: 10.1017/s0033291702006943.
  8. Czabański, A. (2019). Zachowania samobójcze w rodzinach. Społeczne konsekwencje zjawiska. Teologia i Moralność, 14, 2 (26): 47-57.
  9. Erling, B. (2019). Samobójstwa w Europie. Dlaczego odbieramy sobie życie?, https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,25238980,europa-na-krawedzi-dlaczego-odbieramy-sobie-zycie.html?disableRedirects=true (dostęp: 10.03.2021).
  10. Eurostat (2020). R & D expenditure, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/R_%26_D_expenditure (dostęp: 05.03.2021).
  11. Fitzpatrick S. J. (2021). The moral and political economy of suicide prevention. Journal of Sociology, online ahead of print. DOI: 10.1177/14407833211001112
  12. Fox, C. (2016). Jak - dlaczego - kiedy rozmawiać z młodymi zagrożonymi samobójstwem. Warszawa: Fraszka Edukacyjna sp. z o.o.
  13. Gawliński, A., Sołtyszewski, I., Wiergowski, M. (2020) Epidemiology of suicides in Poland in 1990-2018 - changes and new trends. Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii, 70 (4): 222-234. DOI: 10.5114/amsik.2020.104544
  14. Global Burden of Disease Collaborative Network (2018). Global Burden of Disease Study 2017. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation.
  15. Goldsmith, S. K., Pellmar, T. C., Bunney, W. E., Kleinman, A. (eds.) (2001). Reducing Suicide: A National Imperative. Washington, DC: National Academies Press.
  16. Henriksson, M. M., Aro, H. M., Marttunen, M. J., Heikkinen, M. E., Isometsä, E. T., Kuoppasalmi, K. I., Lönnqvist, J. K. (1993). Mental disorders and comorbidity in suicide. American Journal of Psychiatry, 150 (6): 935-940. DOI: 10.1176/ajp.150.6.935.
  17. Hjelmeland, H., Dieserud, G., Dyregrov, K., Knizek, B. L., Leenaars, A. A. (2012). Psychological Autopsy Studies as Diagnostic Tools: Are They Methodologically Flawed?. Death Studies, 36 (7): 60-626. DOI: 10.1080/07481187.2011.584015.
  18. Höfer, P., Rockett, I. R., Värnik, P., Etzersdorfer, E., Kapusta, N. D. (2012). Forty years of increasing suicide mortality in Poland: Undercounting amidst a hanging epidemic?. BMC Public Health, 12 (1). DOI: 10.1186/1471-2458-12-644.
  19. Hofstra, E., van Nieuwenhuizen, Ch., Bakker, M., Özgül, D., Elfeddali, I., de Jong, S. J., van der Feltz-Cornelis, Ch.M. (2020). Effectiveness of suicide prevention interventions: A systematic review and meta-analysis. General Hospital Psychiatry, 63: 127-140. DOI: 10.1016/j.genhosppsych.2019.04.011.
  20. Hołyst, B. (2012). Suicydologia. Wydanie II zmienione i rozszerzone, Warszawa: LexisNexis Polska Sp. z o.o.
  21. Isometsä, E. (2001). Psychological autopsy studies - a review. European Psychiatry, 16 (7): 379-385. DOI: 10.1016/s0924-9338(01)00594-6.
  22. Isometsä, E. (2017). Suicide Mortality and Suicide Prevention in Finland, http://spkonferens2017.se/wp-content/uploads/2017/09/Finland-suicide-prevention_Isomets%C3%A4_130917.pdf (dostęp: 2.03.2021).
  23. Isometsä, E. T., Heikkinen, M. E., Marttunen, M. J., Henriksson, M. M., Aro, H. M., Lönnqvist, J. K. (1995). The last appointment before suicide: is suicide intent communicated?. American Journal of Psychiatry, 152 (6): 919-922. DOI: 10.1176/ajp.152.6.919.
  24. Joe, S., Bryant, H. (2007). Evidence-Based Suicide Prevention Screening in Schools. Children & Schools, 29 (4): 219-227. DOI: 10.1093/cs/29.4.219.
  25. Kärnä, A., Voeten, M., Little, T., Alanen, E., Poskiparta, E., Salmivalli, C. (2013). Effectiveness of the KiVa antibullying program: Grades 1-3 and 7-9. Journal of Educational Psychology, 105 (2): 535-551. DOI: 10.1037/a0030417.
  26. Knight, P. T., Routti, J. (2012). Information Society and Consensus Formation in Finland. W: National Strategies to Harness Information Technology (77-106), H. Nagy, P. T. Knight (eds.). New York: Springer.
  27. Komenda Główna Policji (2021). Zamachy samobójcze od 2017 roku, https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html (dostęp: 5.03.2021).
  28. Krysinska, K., Lester, D. (2008). Suicide in the Soviet Gulag Camps. Archives of Suicide Research, 12 (2): 170-179. DOI: 10.1080/13811110701857541.
  29. Lewitzka, U., Sauer, C., Bauer, M., Felber, W. (2019). Are national suicide prevention programs effective? A comparison of 4 verum and 4 control countries over 30 years. BMC Psychiatry, 19 (158): 1-10. DOI: 10.1186/s12888-019-2147-y.
  30. Lukkari, S., Rautiainen, A. (2013). Metsästäjien kokemuksia Hyvä mehtäkaveri - koulutuksesta Kajaani, https://www.theseus.fi/bitstream/handle/10024/69197/Rautiainen_Arja.pdf?sequence=1&i­sAllowed=y (dostęp: 15.03.2021).
  31. Myllykangas, M. (2019). The History of Suicide Prevention in Finland, 1860 s - 2010 s. W: Preventing Mental Illness. Past. Present and Future (151-170), D. Kritsotaki, V. Long, M. Smith (eds.). Cham: Palgrave Macmillan.
  32. National Mental Health Strategy and Programme for Suicide Prevention 2020-2030 (2020). Publications of the Ministry of Social Affairs and Health 2020:15. Helsinki: Ministry of Social Affairs and Welfare, https://julkaisut.valtioneuvosto.fi/bitstream/handle/10024/162234/STM_2020_15.pdf (dostęp: 6.09.2021).
  33. Nordling, E. (2014). Uusia eväitä metsämiehen reppuun, http://phehkaisevatyo.pbworks.com/w/file/fetch/85912873/1C_1Nordling.pdf (dostęp: 10.03.2021).
  34. Ohberg, A., Lönnqvist, J. K. (1998). Suicides hidden among undetermined deaths. Acta Psychiatrica Scandinavica, 98 (3): 214-218. DOI: 10.1111/j.1600-0447.1998.tb10069.x.
  35. Paasilinna, A. (2007). Fantastyczne samobójstwo zbiorowe. Rusiec: Wydawnictwo Kojro.
  36. Partonen, T. (2016). Suicide prevention in Finland. National Institute for Health and Welfare, https://www.slideshare.net/THLfi/timo-partonen-suicide-prevention-in-finland (dostęp: 15.04.2021).
  37. Partonen, T. (2020). A New National Suicide Prevention Programme in Finland. Psychiatria Fennica, 51: 10-15.
  38. Patel, V., Kleinman, A. (2003). Poverty and common mental disorders in developing countries. Bulletin of the World Health Organization, 81 (8): 609-615.
  39. Poszwa, K., Myślińska, D. (2020). Analiza zjawiska przemocy rówieśniczej - teoria i badania własne. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 19 (4): 12-25.
  40. PTZS (2020). Stanowisko PTZS w sprawie rejestru prób samobójczych obywateli RP, https://ptzs.pl/aktualnosci/stanowisko-ptzs-w-sprawie-rejestru-prob-samobojczych-obywateli-rp/ (dostęp: 11.03.2021).
  41. Rosa, K. (2012). (Nie) wiarygodność danych statystycznych dotyczących zachowań samobójczych. Perspektywa teoretyczna i praktyka społeczna. Przegląd Socjologiczny, 61 (2): 265-290.
  42. Ryn, Z. (1986). Suicides in the Nazi Concentration Camps. Suicide and Life-Threatening Behavior, 16 (4): 419-422. DOI: 10.1111/j.1943-278X.1986.tb00728.x.
  43. Salmivalli, C., Poskiparta, E., Ahtola, A., Haataja, A. (2013). The implementation and effectiveness of the KiVa antibullying program in Finland. European Psychologist, 18 (2): 79-88. DOI: 10.1027/1016-9040/a000140.
  44. Shaffer, D., Scott, M., Wilcox, H., Maslow, C., Hicks, R., Lucas, C. P., Garfinkel, R., Greenwald, S. (2004). The Columbia SuicideScreen: Validity and Reliability of a Screen for Youth Suicide and Depression. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 43 (1): 71-79. DOI: 10.1097/00004583-200401000-00016.
  45. Sidz, M. (2020). Kocie chrzciny. Sękowa: Wydawnictwo Czarne.
  46. Sokół-Szawłowska, M. (2021). Wpływ kwarantanny na zdrowie psychiczne podczas pandemii COVID-19. Psychiatria, 18 (1): 57-62.
  47. Suominen, K. H., Isometsä, E. T., Ostamo, A. I., Lönnqvist, J. K. (2002). Health care contacts before and after attempted suicide. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology: The International Journal of Research in Social and Genetic Epidemiology and Mental Health Services, 37 (2): 89-94. DOI: 10.1007/s127-002-8220-y.
  48. van der Feltz-Cornelis, C. M., Sarchiapone, M., Postuvan, V., Volker, D., Roskar, S., Grum, A. T., Carli, V., McDaid, D., O'Connor, R., Maxwell, M., Ibelshäuser, A. (2011). Best Practice Elements of Multilevel Suicide Prevention Strategies. A Review of Systematic Reviews, Crisis. The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention, 32 (6): 319-333. DOI: doi: 10.1027/0227-5910/a000109.
  49. Värnik, P., Sisask, M., Värnik, A., Laido, Z., Meise, U., Ibelshäuser, A., Van Audenhove, C., Reynders, A., Kocalevent, R. D., Kopp, M., Dosa, A. (2010). Suicide registration in eight European countries: A qualitative analysis of procedures and practices. Forensic Science International, 202 (1-3): 86-92. DOI: 10.1016/j.forsciint.2010.04.032.
  50. Walters, G. D. (2020). Przemoc rówieśnicza (bullying) wśród osób w wieku szkolnym - wiktymizacja i sprawstwo. Metaanaliza badań prospektywnych. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 19 (4): 74-98.
  51. WHO (2021). Suicide rate estimates, age-standardized. Estimates by country, https://apps.who.int/gho/data/node.main.MHSUICIDEASDR?lang=en (dostęp: 2.03.2021).
  52. Witkowska, H. (2021). Samobójstwo w kulturze dzisiejszej. Listy samobójców jako gatunek wypowiedzi i fakt kulturowy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  53. Włodarczyk, J., Makaruk, K. (2013). Ogólnopolska diagnoza problemu przemocy wobec dzieci. Wyniki badania. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.
  54. Wołodźko, T., Kokoszka, A. (2014). Próba klasyfikacji osób podejmujących zachowania samobójcze - przegląd badań z zastosowaniem analizy skupień. Psychiatria Polska, 48 (4): 823-834.
  55. Woźniak, W. (2021). Czy można zaprojektować przyszłość? Polityczno-kulturowe korzenie dwudziestowiecznej transformacji Finlandii. Przegląd Socjologii Jakościowej, 17 (1): 90-112. DOI: 10.18778/1733-8069.17.1.07.
  56. Yle (2021). Police receive 25,000 crime reports over Vastaamo hacking, https://yle.fi/uutiset/osasto/news/police_receive_25000_crime_reports_over_vastaamo_hacking/11801245 (dostęp: 20.03.2021).
  57. Ziółkowska, J. (2016). Samobójstwo. Analiza narracji osób po próbach samobójczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  58. Zwoliński, A. (2013). Samobójstwo jako problem osobisty i publiczny. Kraków: Wydawnictwo WAM.