Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
Autor analizuje wybrane cechy kapitalizmu w państwach Europy Środkowej. Opisuje różne koncepcje teoretyczne tego zagadnienia, w tym podejście sformułowane przez L. Kinga i I. Szelenyi'ego, które zakłada, że zmiany systemowe w państwach tego regionu szczególnie adekwatnie charakteryzuje perspektywa kapitalizmu "z zewnątrz" (from without). Ukazuje ona jego specyfikę w tym, że w kluczowym okresie pokomunistycznych zmian ustrojowych występowało zjawisko absencji znaczących klas prywatnych właścicieli, którzy na Zachodzie byli głównymi promotorami gospodarki rynkowej. Artykuł wskazuje zalety i wady modelu gospodarczego uformowanego przez dominujący udział kapitału zagranicznego, zwłaszcza będące konsekwencją tego zjawiska ograniczenia podmiotowości polityki gospodarczej państwa oraz szans rozwojowych rodzimego biznesu. Charakteryzuje obawy, że model ten ukształtowany w Polsce (i innych państwach regionu) po 1989 r. wyznacza krajowym przedsiębiorstwom role korporacyjnych poddostawców, głównie tradycyjnych lub niszowych produktów oraz usług.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Czasopismo „Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies” zapewnia dostęp do treści artykułów w trybie otwartego dostępu (Open Access) na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Więcej informacji: Polityka Open Access czasopisma "Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies"
Referencje
- Amsden H.A., Kochanowicz J., Taylor L., The Market Meets Its Match. Restructuring the Economies of Eastern Europe, Harvard University Press, Cambridge 1994.
- Beck U., Władza i przeciwwładza w epoce globalnej. Nowa ekonomia polityki światowej, tłum. J. Łoziński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
- Belka M., Hausner J., Jasiński L.J., Marody M., Zirk-Sadowski M., Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej. EU-monitoring, Friedrich Ebert Foundation, Warszawa 1996.
- Berend T.I., Central and Eastern Europe 1944–1993. Detour from the Periphery to the Periphery, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
- Best H., Cadres into Managers: Structural Changes of East German Economic Elites before and after Reunification, w: Restructuring of the economic elites after state socialism: recruitment, institutions and attitudes, red. D. Lane, G. Lengyel, J. Tholen, ibidem-Verlag, Stuttgart 2007.
- Bohle D., Greskovits B., Capitalist Diversity on Europe’s Periphery, Cornell University Press, Cornell 2012.
- Bohle D., Greskovits B., Neoliberalsm, Embedded Neoliberalism and Neocorporatism: Towards Transnational Capitalism in Central-Eastern Europe, “West European Politics” 2007, vol. 30, no. 3.
- Bukowski M., Szpor A., Śniegocki A., Potencjał i bariery polskiej innowacyjności, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2012.
- Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
- Domański H., Klasy społeczne, grupy zawodowe, organizacje gospodarcze, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1991.Domański H., Prokopek A., Podziały terytorialne, globalizacja a nierówności społeczne. Wprowadzenie do modeli wielopoziomowych, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2011.
- Drahokoupil J., Globalization and The State in Central and Eastern Europe. The Politics of Foreign Direct Investment, Rutledge, London 2008.
- Ekonomia i polityka w kryzysie. Kierunki zmian w teoriach, red. M. Guzek, Uczelnia Łazarskiego – Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2012.
- Elites after state socialism. Theories and analysis, red. J. Higley, G. Lengyel, Rowman&Littlefield Publishers, Boston 2000.
- Eyal G., Szelenyi I., Townsley E., Making Capitalism Without Capitalists: Class Formation and Elite Struggles in Post-Communist Europe, Verso, London 1998.
- Gorynia M., Strategie firm polskich wobec ekspansji inwestorów zagranicznych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005.
- Huntington S.P., Who are we? America’s Great Debate, Simon&Schuster, London 2004.
- Inwestycje zagraniczne w Polsce, red. J. Chojna, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, Warszawa 2010.
- Jasiecki K., Elita biznesu w Polsce. Drugie narodziny kapitalizmu, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2002.
- Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2013.
- Jasiecki K., Kryzys strefy euro jako test modeli kapitalizmu. Co z Polską? w: Polska europejska czy narodowa?, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN – Oficyna Naukowa, Warszawa 2014.
- Jasiecki K., Od euroentuzjazmu do eurosceptycyzmu?, w: Transformacja Elity Społeczeństwo, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2007.
- Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996.
- Kenworthy L., Institutions, Wealth, and Inequality, w: The Oxford Handbook of Comparative Institutional Analysis, red. G. Morgan, J. Campbell, C. Crouch, O. Kay Pedersen, R. Whitley, Oxford University Press, Oxford 2010.
- King L.P., Central European Capitalism in Comparative Perspective, w: Beyond Varieties of Capitalism. Conflict, Contradictions, and Complementarities in the European Economy, red. B. Hancké, M. Rhodes, M. Thatcher, Oxford University Press, Oxford 2007.
- King L.P., Szelenyi I., Post-Communist Economic Systems, w: The Handbook of Economic Sociology, red. J.N. Smelser, R. Swedberg, Princeton University Press, Princeton 2005.
- Kochanowicz J., Transformacja polska w świetle socjologii historycznej. Między Trzecim Światem a państwem opiekuńczym, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1(42).
- Krasnodębski Z., Postkomunistyczna etyka i duch kapitalizmu, w: System wartości i norm społecznych podstawą rozwoju Polski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2005.
- Kurs na innowacje. Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu?, red. J. Hausner, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2012.
- Lane D., Myant M., Varieties of Capitalism in Post-Communist Countries, Palgrave Macmillan, New York 2007.
- Mach B.W., Jakość demokracji a struktura społeczna: uwagi koncepcyjne i ilustracje empiryczne, w: Jakość naszej demokracji. Społeczno-kulturowe podstawy polskiego życia publicznego, red. B.W. Mach, Instytut Studiów Politycznych PAN, Collegium Civitas, Warszawa 2012.
- Mann M., Riley D., Explaining macro-regional trends in global income inequalities, 1950–2000, “Socio-Economic Review” 2007, no. 5.
- Nolke A., Vliegenthart A., Enlarging The Varieties of Capitalism: The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe, “World Politics” 2009, no. 4.
- Offe C., Designing Institutions in East European Transitions, w: The Theory of Insitutional Design, red. R.E. Goodwin, G.H. Brennan, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
- Oręziak L., OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce, Książka i Prasa, Warszawa 2014.
- Perczyński M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze Polski w okresie otwierania się i transformacji gospodarki, w: Dynamika transformacji polskiej gospodarki, red. M. Belka, W. Trzeciakowski, Poltext, Warszawa 1997.
- Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009.
- Polskie grupy kapitałowe. Perspektywa europejska, red. B. Wawrzyniak, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2002.
- Rodrik D., The Globalization Paradox. Why Global Markets, States, and Democracy Can’t Coexist, Oxford University Press, Oxford 2011.
- Różański J., Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce. Rozwój. Finansowanie. Ocena, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.
- Rzemieślnicy i biznesmeni. Właściciele małych i średnich przedsiębiorstw, red. J. Gardawski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
- Sassen S., Globalizacja. Eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy, tłum. J. Tegnerowicz, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2007.
- Sklair L., The Transnational Capitalist Class, Blackwell Publisher, Malden 2003.
- Sosnowska A., Teorie zmiany i rozwoju społecznego a zmiany w Europie Wschodniej. O potrzebie perspektywy globalnej, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1(42).
- Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
- Staniszkis J., Postkomunizm. Próba opisu, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
- Szahaj A., Kapitalizm drobnego druku, Książka i Prasa, Warszawa 2014.
- Szałamacha P., IV Rzeczpospolita pierwsza odsłona. Dlaczego się nie udało, co trzeba zrobić, Zysk i S-ka, Poznań 2009.
- Szczepański M.S., Ani Elizjum, ani Hades. Piętnastolecie polskiej transformacji w perspektywie socjologicznych teorii zmiany, w: Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, red. J. Wasilewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
- Szelągowska A., Kapitał zagraniczny w polskich bankach, Poltext, Warszawa 2004.
- Szelenyi I., Treinman D., Wnuk-Lipiński E., Elity w Polsce, w Rosji i na Węgrzech. Wymiana czy reprodukcja, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1995.
- Szomburg J., Atrakcyjna Polska, czyli jaka?, „Rzeczpospolita”, 01.03.2007.
- Wasilewski J., Elitystyczne wyjaśnienia wschodnioeuropejskich demokratyzacji, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2004.
- Wnuk-Lipiński E., Opinia w sprawie prywatyzacji gospodarki narodowej, w: Z archiwów OKP. Ekspertyzy zespołu doradców socjologicznych Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1989–1990.
- Zarycki T., Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.
- Zorska A., Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
- Żukowski T., Potęga tożsamości, w: System wartości i norm społecznych podstawą rozwoju Polski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2005.
Referencje
Amsden H.A., Kochanowicz J., Taylor L., The Market Meets Its Match. Restructuring the Economies of Eastern Europe, Harvard University Press, Cambridge 1994.
Beck U., Władza i przeciwwładza w epoce globalnej. Nowa ekonomia polityki światowej, tłum. J. Łoziński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Belka M., Hausner J., Jasiński L.J., Marody M., Zirk-Sadowski M., Polska transformacja w perspektywie integracji europejskiej. EU-monitoring, Friedrich Ebert Foundation, Warszawa 1996.
Berend T.I., Central and Eastern Europe 1944–1993. Detour from the Periphery to the Periphery, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
Best H., Cadres into Managers: Structural Changes of East German Economic Elites before and after Reunification, w: Restructuring of the economic elites after state socialism: recruitment, institutions and attitudes, red. D. Lane, G. Lengyel, J. Tholen, ibidem-Verlag, Stuttgart 2007.
Bohle D., Greskovits B., Capitalist Diversity on Europe’s Periphery, Cornell University Press, Cornell 2012.
Bohle D., Greskovits B., Neoliberalsm, Embedded Neoliberalism and Neocorporatism: Towards Transnational Capitalism in Central-Eastern Europe, “West European Politics” 2007, vol. 30, no. 3.
Bukowski M., Szpor A., Śniegocki A., Potencjał i bariery polskiej innowacyjności, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa 2012.
Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
Domański H., Klasy społeczne, grupy zawodowe, organizacje gospodarcze, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1991.Domański H., Prokopek A., Podziały terytorialne, globalizacja a nierówności społeczne. Wprowadzenie do modeli wielopoziomowych, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2011.
Drahokoupil J., Globalization and The State in Central and Eastern Europe. The Politics of Foreign Direct Investment, Rutledge, London 2008.
Ekonomia i polityka w kryzysie. Kierunki zmian w teoriach, red. M. Guzek, Uczelnia Łazarskiego – Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2012.
Elites after state socialism. Theories and analysis, red. J. Higley, G. Lengyel, Rowman&Littlefield Publishers, Boston 2000.
Eyal G., Szelenyi I., Townsley E., Making Capitalism Without Capitalists: Class Formation and Elite Struggles in Post-Communist Europe, Verso, London 1998.
Gorynia M., Strategie firm polskich wobec ekspansji inwestorów zagranicznych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005.
Huntington S.P., Who are we? America’s Great Debate, Simon&Schuster, London 2004.
Inwestycje zagraniczne w Polsce, red. J. Chojna, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, Warszawa 2010.
Jasiecki K., Elita biznesu w Polsce. Drugie narodziny kapitalizmu, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2002.
Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2013.
Jasiecki K., Kryzys strefy euro jako test modeli kapitalizmu. Co z Polską? w: Polska europejska czy narodowa?, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN – Oficyna Naukowa, Warszawa 2014.
Jasiecki K., Od euroentuzjazmu do eurosceptycyzmu?, w: Transformacja Elity Społeczeństwo, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2007.
Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, red. M. Jarosz, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996.
Kenworthy L., Institutions, Wealth, and Inequality, w: The Oxford Handbook of Comparative Institutional Analysis, red. G. Morgan, J. Campbell, C. Crouch, O. Kay Pedersen, R. Whitley, Oxford University Press, Oxford 2010.
King L.P., Central European Capitalism in Comparative Perspective, w: Beyond Varieties of Capitalism. Conflict, Contradictions, and Complementarities in the European Economy, red. B. Hancké, M. Rhodes, M. Thatcher, Oxford University Press, Oxford 2007.
King L.P., Szelenyi I., Post-Communist Economic Systems, w: The Handbook of Economic Sociology, red. J.N. Smelser, R. Swedberg, Princeton University Press, Princeton 2005.
Kochanowicz J., Transformacja polska w świetle socjologii historycznej. Między Trzecim Światem a państwem opiekuńczym, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1(42).
Krasnodębski Z., Postkomunistyczna etyka i duch kapitalizmu, w: System wartości i norm społecznych podstawą rozwoju Polski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2005.
Kurs na innowacje. Jak wyprowadzić Polskę z rozwojowego dryfu?, red. J. Hausner, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Kraków 2012.
Lane D., Myant M., Varieties of Capitalism in Post-Communist Countries, Palgrave Macmillan, New York 2007.
Mach B.W., Jakość demokracji a struktura społeczna: uwagi koncepcyjne i ilustracje empiryczne, w: Jakość naszej demokracji. Społeczno-kulturowe podstawy polskiego życia publicznego, red. B.W. Mach, Instytut Studiów Politycznych PAN, Collegium Civitas, Warszawa 2012.
Mann M., Riley D., Explaining macro-regional trends in global income inequalities, 1950–2000, “Socio-Economic Review” 2007, no. 5.
Nolke A., Vliegenthart A., Enlarging The Varieties of Capitalism: The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe, “World Politics” 2009, no. 4.
Offe C., Designing Institutions in East European Transitions, w: The Theory of Insitutional Design, red. R.E. Goodwin, G.H. Brennan, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
Oręziak L., OFE. Katastrofa prywatyzacji emerytur w Polsce, Książka i Prasa, Warszawa 2014.
Perczyński M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze Polski w okresie otwierania się i transformacji gospodarki, w: Dynamika transformacji polskiej gospodarki, red. M. Belka, W. Trzeciakowski, Poltext, Warszawa 1997.
Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009.
Polskie grupy kapitałowe. Perspektywa europejska, red. B. Wawrzyniak, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa 2002.
Rodrik D., The Globalization Paradox. Why Global Markets, States, and Democracy Can’t Coexist, Oxford University Press, Oxford 2011.
Różański J., Przedsiębiorstwa zagraniczne w Polsce. Rozwój. Finansowanie. Ocena, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.
Rzemieślnicy i biznesmeni. Właściciele małych i średnich przedsiębiorstw, red. J. Gardawski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
Sassen S., Globalizacja. Eseje o nowej mobilności ludzi i pieniędzy, tłum. J. Tegnerowicz, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2007.
Sklair L., The Transnational Capitalist Class, Blackwell Publisher, Malden 2003.
Sosnowska A., Teorie zmiany i rozwoju społecznego a zmiany w Europie Wschodniej. O potrzebie perspektywy globalnej, „Kultura i Społeczeństwo” 1998, nr 1(42).
Standing G., Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
Staniszkis J., Postkomunizm. Próba opisu, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001.
Szahaj A., Kapitalizm drobnego druku, Książka i Prasa, Warszawa 2014.
Szałamacha P., IV Rzeczpospolita pierwsza odsłona. Dlaczego się nie udało, co trzeba zrobić, Zysk i S-ka, Poznań 2009.
Szczepański M.S., Ani Elizjum, ani Hades. Piętnastolecie polskiej transformacji w perspektywie socjologicznych teorii zmiany, w: Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, red. J. Wasilewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
Szelągowska A., Kapitał zagraniczny w polskich bankach, Poltext, Warszawa 2004.
Szelenyi I., Treinman D., Wnuk-Lipiński E., Elity w Polsce, w Rosji i na Węgrzech. Wymiana czy reprodukcja, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1995.
Szomburg J., Atrakcyjna Polska, czyli jaka?, „Rzeczpospolita”, 01.03.2007.
Wasilewski J., Elitystyczne wyjaśnienia wschodnioeuropejskich demokratyzacji, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2004.
Wnuk-Lipiński E., Opinia w sprawie prywatyzacji gospodarki narodowej, w: Z archiwów OKP. Ekspertyzy zespołu doradców socjologicznych Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1989–1990.
Zarycki T., Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009.
Zorska A., Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce światowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Żukowski T., Potęga tożsamości, w: System wartości i norm społecznych podstawą rozwoju Polski, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2005.