Pasek boczny artykułu
Treść głównego artykułu
Abstrakt
Autor analizuje czynniki, które osłabiają oddziaływanie zasad merytokracji na instytucje i politykę państwa. Wskazuje, że merytokratyczne podejście do rządzenia, w tym programowania działań publicznych, jedynie w ograniczonym zakresie stało się zasobem służącym do uzyskiwania prawomocności władzy w Polsce. Atuty merytokracji (jak „wydajność” i „sprawiedliwość”) nie zostały w tym celu uruchomione w znaczącej skali. W konsekwencji doszło do znaczącego delegitymizowania prawomocności ustroju demokratycznego, a także osłabienia identyfikacji społeczeństwa z państwem. Miarą tego zjawiska jest m.in. niski prestiż polityków i duża absencja wyborcza. Autor zwraca uwagę na to, że mechanizmy zarządzania merytokratycznego w instytucjach publicznych w Polsce są znacząco zredukowane z uwagi na oddziaływanie wielu czynników – zawłaszczanie państwa przez partie polityczne, instytucjonalny nomadyzm elit, reguły kapitalizmu politycznego, miękkie państwo i instytucjonalizację nieodpowiedzialności lub działań rozmaitych grup interesu i zakulisowych podmiotów polityki.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Czasopismo „Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies” zapewnia dostęp do treści artykułów w trybie otwartego dostępu (Open Access) na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0).
Więcej informacji: Polityka Open Access czasopisma "Studia z Polityki Publicznej/Public Policy Studies"
Referencje
- Aktywizowanie wyborców. Inicjatywy z różnych krajów świata, red. A. Ellis, M. Gratschew i in., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Alvesson M., Biling Y. D., Kobiety i zarządzanie: cztery perspektywy teoretyczne, w: Aktorzy życia publicznego, red. R. Siemieńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
- Anticorruption in Transition. Contribution to the Policy Debate, The World Bank, Washington, D. C. 2000.
- Badora B., Derczyński W., Falkowska M., Nierówności społeczne, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Warszawa 2005.
- Baranowska K., Wyborcy potrzebują czasu, Wywiad z Mirosławą Grabowską, „Rzeczpospolita”, 27 października 2009.
- Bartkowski J., Politycy jako administratorzy. Elita rządowa jako grupa zarządzająca, w: Elity rządowe III RP 1997–2004, red. J. Raciborski, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.
- Beck U., Społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
- Beetham D., Legitymizacja władzy, w: Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1995.
- Bloch M., Społeczeństwo feudalne, PIW, Warszawa 2002.
- Borzel T. A., Nowe metody zarządzania a rozszerzenie Unii Europejskiej – paradoks podwójnej słabości, w: materiały konferencji Nowe metody zarządzania a efektywność administracji publicznej. Rola wyższej kadry zarządzającej, Warszawa 2008.
- Bourdieu P., O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
- Bourdieu P., Passeron J. C., Reprodukcja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990.
- Burnetko K., O demokracji w administracji publicznej, w: Demokracja w Polsce 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Cieślak-Wróblewska A., Połowiczne czystki resortowe, „Rzeczpospolita”, 4 maja 2016.
- Cybulska A., Strzeszewski M., Demokracja w działaniu, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
- Cześnik M., Partycypacja wyborcza Polaków, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2008.
- Cześnik M., Uczestnictwo wyborcze, stosunek do demokracji, legitymizacja władzy. Przypadek Polski, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, ISP PAN Warszawa 2004.
- Demokracja w obliczu populizmu, red. J. Szacki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.
- Doing Business 2010, The World Bank, 2009, http://www.doingbusiness.org/documents/DoingBusiness2007_FullReport.pdf
- Domański H., Merytokratyczna dystrybucja i zmiany mobilności: Polska i kraje Europy Środkowo- -Wschodniej, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
- Domański H., Prestiż, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1999.
- Domański H., Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
- Domański H., Pokropek A., Żółtak T., Stratyfikacja społeczna a zachowania polityczne. Kraje europejskie w latach 2002–2012, IFiS PAN, Warszawa 2015.
- Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1981–2001, Arcana, Kraków 2004.
- Ellias N., Mozart, Wydawnictwo W. A. B., Warszawa 2006.
- Fuszara M., Kobiety, mężczyźni i parytety, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Gadowska K., Przemoc w przestrzeni sieci klientelistycznych i kolesiowskich, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, UMK, Toruń 2007.
- Gadowska K., Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002.
- Gilejko L., Towalski R., Sektor publiczny – dylematy struktury i nowe konflikty, „Obywatel” 2009, nr 2(46).
- Gilman N., Mandarins of the Future. Modernization Theory in Cold War America, The Johns Hopkins University Press, Baltimore – London 2007.
- Gliński P., Kongres Kultury – stanowisko PTS II, w: „Biuletyn Informacyjny Polskiego Towarzystwa Socjologicznego”, Zarząd Główny PTS, Warszawa 2009.
- Godzic W., Polskie media a demokracja, w: Demokracja w Polsce. 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Goetz K., Zubek R., Stanowienie prawa w Polsce. Reguły legislacyjne a jakość ustawodawstwa, Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2005.
- Grabowska A., Reforma dialogu społecznego w Polsce. Od zawieszenia do nowej formuły trójstronnej debaty, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 2016.
- Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
- Greenspan A., Moja ideologia jest błędna. Fragmenty przesłuchania A. Greenspana przez Komitet Nadzoru Bankowego Izby Reprezentantów USA, „Krytyka Polityczna” 2009, t. 8.
- Growing Unequal? Income Distribution and Poverty in OECD Countries, OECD, Paris 2008.
- Grzymała-Busse A., Rebuilding Leviathan. Party Competition and State Exploitation in Post-Communist Democracies, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
- Grzymała-Busse A., Redeeming the Communist Past. The Regeneration of Communist Parties in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
- Habermas J., Legitimation Crisis, Beacon, Boston 1973.
- Hausner J., Marody M., Trzy Polski: potencjał i bariery integracji z Unią Europejską, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 1999.
- Heywood A., Politologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
- Heywood P., Meyer-Sahling J.‑H., Występowanie stref korupcji w zarządzaniu polską administracją rządową, Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2008.
- Higley J., Pakulski J., Elite Theory and Research in Postcommunist Societies, w: The Second Generation of Democratic Elites in Central and Eastern Europe, red. J. Frentzel-Zagórska, J. Wasilewski, ISP PAN, Warsaw 2000.
- Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego w Polsce, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2006.
- Inglehart R., Norris P., Wzbierająca fala. Równouprawnienie płci a zmiana kulturowa na świecie, PIW, Warszawa 2003.
- Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej?, red. J. Hausner, M. Marody, Akademia Ekonomiczna – Fundacja im. Friedricha Eberta, Kraków 2000.
- Jałowiecki B., Łukowski W., Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Scholar – Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Warszawa 2007.
- Janecki S., Analfabeci polityki, „Wprost”, 21 czerwca 2009.
- Jarosz M., Władza. Przywileje. Korupcja, Wydawnictwo Naukowe PWN – ISP PAN, Warszawa 2004.
- Jasiecki K., Elita biznesu w Polsce, IFiS PAN, Warszawa 2002.
- Jasiecki K., Konsens i konflikt w poglądach elity politycznej, w: Polityka i Sejm: formowanie się elity politycznej, red. W. Wesołowski, B. Post, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998.
- Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013.
- Jasiecki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U., Lobbing, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
- Jasiewicz K., Polska u progu Unii Europejskiej: referendum akcesyjne a deficyt demokratyczny, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2004.
- Jasińska-Kania A., Orientacje aksjologiczne Polaków na tle europejskim, w: Oswajanie wielkiej zmiany, red. I. Krzemiński, J. Raciborski, Wydawnictwo Instytut Socjologii UW, Warszawa 2007.
- Judt T., Postwar. A History of Europe Since 1945, Penguin Group, New York 2005.
- Kamiński A., Korupcja jako symptom instytucjonalnej niewydolności państwa i zagrożenie dla rozwoju polityczno-gospodarczego Polski, w: Dobro wspólne, władza, korupcja, red. E. Popławska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1997.
- Kamiński A., Polityczne uwarunkowania sprawności administracji publicznej: przypadek pokomunistycznej Polski, w: materiały konferencji W drodze do demokratycznego państwa prawa. Polska 1989–2009, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2009.
- Kamiński A., Kurczewska J., Institutional Transformations in Poland: The Rise of Nomadic Political Elites, w: The Transformation of Europe, red. M. Alestalo, E. Allard, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994.
- Karklins R., Wszystkiemu winien system. Korupcja w krajach postkomunistycznych, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009.
- Kauffman D., Krasy A., Mastruzzi M., Governance Matters VIII: Governance Indicators for 1996–2008, World Bank Policy Research, 2009, www.govindicators.org
- Konarzewski K., Reforma oświaty. Podstawa programowa i warunki kształcenia, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.
- Kotowska I. E., Matysiak A., Rynek pracy, w: Statystyka społeczna, red. T. Panek, PWE, Warszawa 2007.
- Kozak M. W., Wykluczenie – rozwój – przestrzeń, w: Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, red. M. Jarosz, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2008.
- Kwiatkowski M., Dlaczego obawiamy się merytokracji kadrowej? Spojrzenie socjologa, „Przegląd Służby Cywilnej”, Departament Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, październik 2014.
- Kwiatkowski M., Nieprzejrzystość. Bariery merytokracji kadrowej w sektorze publicznym, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2011.
- Lasch Ch., Bunt elit, Wydawnictwo Platan, Kraków 1997.
- Lipset S. M., Homo politicus, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
- Mandes S., Doświadczenie urzędników administracji publicznej we współpracy z partnerami zachodnimi, w: Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej, red. J. Kochanowicz, S. Mandes, M. Marody, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
- Markowski R., System wyborczy – system partyjny – jakość demokracji. O jednomandatowych okręgach wyborczych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010.
- Marshall G., Swift A., Meritocratic Equality of Opportunity: Economic Efficiency, Social Justice, or Both?, “Policy Studies” 1997, No. 18.
- Morawski W., Zmiana instytucjonalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
- Murawska B., Segregacja na progu szkoły podstawowej, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2004.
- Peters G. B., Administracja publiczna w systemie politycznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999.
- Początki parlamentarnej elity, red. J. Wasilewski, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1992.
- Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009.
- Polska w dialogu. Tradycja, zmiany, porównanie perspektywy, red. A. Zybała, CPS „Dialog”, Warszawa 2016.
- Pratkanis A., Aronson E., Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
- Przejrzystość procesu stanowienia prawa, red. G. Kopińska i in., Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2008.
- Putnam R., Demokracja w działaniu, Znak, Kraków 1995.
- Raport o kapitale intelektualnym Polski, Zespół Doradców Prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2008.
- Roguska B., Opinia publiczna o demokracji, Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
- Ruszkowski P. R., Dysfunkcjonalne grupy interesów a system społeczny, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
- Rychard A., Czy nowy kryzys legitymizacji i stary deficyt zaufania? Wstępne refleksje i empiryczne ilustracje, w: Polska–Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002–2015, red. P. B. Sztabiński, IFiS PAN, Warszawa 2016.
- Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego, Ossolineum, Warszawa–Wrocław 1985.
- Satori G., Homo videns. Telewizja i postmyślenie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
- Schenk D., Hans Frank, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009.
- Słomczyński K. M., „Merytokratyzm” a efektywność alokacyjna i dystrybucyjna w Polsce w latach 1965–1995, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
- Słomczyński K. M., Janicka K., Pęknięta struktura społeczeństwa polskiego, w: Polska. Ale jaka?, red. M. Jarosz, Instytut Nauk Politycznych PAN, Warszawa 2005.
- Słownik politologii, red. B. Walicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
- Słownik socjologii i nauk społecznych, red. G. Marshall, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
- Staniszkis J., Postkomunizm, Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2001.
- Staniszkis J., Władza globalizacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
- Stark D., Bruszt L., Postsocialist Pathways. Transforming Politics and Property in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 1998.
- Stark D., Recombinant Property in East European Capitalism, “American Journal of Sociology” 1996, No. 101.
- Stiglitz J., Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
- Szacki J., Liberalizm po komunizmie, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa–Kraków 1995.
- Tarkowski J., Socjologia świata polityki, t. 1, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1994.
- The East Asian Miracle, The World Bank, Oxford University Press, Oxford 1993.
- Thurow L. C., Powiększanie bogactwa. Nowe reguły gry w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo Helion, Warszawa 2006.
- Uczestnictwo w wyborach i kampaniach wyborczych po 1989 roku, red. J. Fras, UW, Wrocław 2009.
- Walecki M., Zbieranek J., Finansowanie polityki, w: Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
- Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
- Wallerstein I., The Decline of American Power, The New Press, New York 2003.
- Wasilewski J., Wnuk-Lipiński E., Polska: kręta droga od elity komunistycznej do postsolidarnościowej, w: Elity w Polsce, Rosji i na Węgrzech, red. I. Szelenyi, D. Treiman, E. Wnuk-Lipiński, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1995.
- Weber M., Gospodarka i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
- Wedel J. R., Collision and Collusion. The Strange Case of Western Aid to Eastern Europe, Palgrave, New York 2001.
- Wedel J. R., Klany, kliki i zawłaszczone państwo. O przedefiniowaniu „przejścia” w Europie Środkowo-Wschodniej i dawnych republikach Związku Radzieckiego, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
- Wenzel M., Strzeszewski M., Polacy wobec demokracji, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
- Wesołowski W., Merytokracja, w: Encyklopedia socjologii, t. 2, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
- White S., Równość, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008.
- Young M., The Rise of the Meritocracy 1870–2033, Thames and Hudson, London 1958.
- Zakaria F., The Future of Freedom, W. W. Norton&Company, New York–London 2004.
- Zbieranek J., Finansowanie partii politycznych w Polsce – czy i jakie zmiany?, Fundacja im. S. Batorego, 2015, http://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/PolicyPaper_Finansowanie%20partii.pdf
- Zbieranek J., Zmiany w systemie prawa wyborczego i finansowanie partii politycznych, w: Demokracja w Polsce 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
- Zielonka J., Europe as Empire. The Nature of the Enlarged European Union, Oxford University Press, Oxford 2006.
- Zubek R., Matczak M., Cieleń A., Zalasiński T., Barometr Legislacyjny. Analiza wykonania programu prac legislacyjnych Rady Ministrów na I półrocze 2009 r., Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2010.
- Zybertowicz A., Przemoc „układu”. O peerelowskich korzeniach sieci biznesowej Zygmunta Solorza, w: Transformacja podszyta przemocą. O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. R. Sojak, A. Zybertowicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
- Zybertowicz A., Demokracja jako fasada: przypadek III RP, w: Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, red. E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2002.
Referencje
Aktywizowanie wyborców. Inicjatywy z różnych krajów świata, red. A. Ellis, M. Gratschew i in., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Alvesson M., Biling Y. D., Kobiety i zarządzanie: cztery perspektywy teoretyczne, w: Aktorzy życia publicznego, red. R. Siemieńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
Anticorruption in Transition. Contribution to the Policy Debate, The World Bank, Washington, D. C. 2000.
Badora B., Derczyński W., Falkowska M., Nierówności społeczne, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Warszawa 2005.
Baranowska K., Wyborcy potrzebują czasu, Wywiad z Mirosławą Grabowską, „Rzeczpospolita”, 27 października 2009.
Bartkowski J., Politycy jako administratorzy. Elita rządowa jako grupa zarządzająca, w: Elity rządowe III RP 1997–2004, red. J. Raciborski, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.
Beck U., Społeczeństwo ryzyka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
Beetham D., Legitymizacja władzy, w: Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1995.
Bloch M., Społeczeństwo feudalne, PIW, Warszawa 2002.
Borzel T. A., Nowe metody zarządzania a rozszerzenie Unii Europejskiej – paradoks podwójnej słabości, w: materiały konferencji Nowe metody zarządzania a efektywność administracji publicznej. Rola wyższej kadry zarządzającej, Warszawa 2008.
Bourdieu P., O telewizji. Panowanie dziennikarstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Bourdieu P., Passeron J. C., Reprodukcja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990.
Burnetko K., O demokracji w administracji publicznej, w: Demokracja w Polsce 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Cieślak-Wróblewska A., Połowiczne czystki resortowe, „Rzeczpospolita”, 4 maja 2016.
Cybulska A., Strzeszewski M., Demokracja w działaniu, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Cześnik M., Partycypacja wyborcza Polaków, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2008.
Cześnik M., Uczestnictwo wyborcze, stosunek do demokracji, legitymizacja władzy. Przypadek Polski, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, ISP PAN Warszawa 2004.
Demokracja w obliczu populizmu, red. J. Szacki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.
Doing Business 2010, The World Bank, 2009, http://www.doingbusiness.org/documents/DoingBusiness2007_FullReport.pdf
Domański H., Merytokratyczna dystrybucja i zmiany mobilności: Polska i kraje Europy Środkowo- -Wschodniej, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
Domański H., Prestiż, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1999.
Domański H., Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
Domański H., Pokropek A., Żółtak T., Stratyfikacja społeczna a zachowania polityczne. Kraje europejskie w latach 2002–2012, IFiS PAN, Warszawa 2015.
Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczypospolitej 1981–2001, Arcana, Kraków 2004.
Ellias N., Mozart, Wydawnictwo W. A. B., Warszawa 2006.
Fuszara M., Kobiety, mężczyźni i parytety, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Gadowska K., Przemoc w przestrzeni sieci klientelistycznych i kolesiowskich, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, UMK, Toruń 2007.
Gadowska K., Zjawisko klientelizmu polityczno-ekonomicznego. Systemowa analiza powiązań sieciowych na przykładzie przekształceń sektora górniczego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002.
Gilejko L., Towalski R., Sektor publiczny – dylematy struktury i nowe konflikty, „Obywatel” 2009, nr 2(46).
Gilman N., Mandarins of the Future. Modernization Theory in Cold War America, The Johns Hopkins University Press, Baltimore – London 2007.
Gliński P., Kongres Kultury – stanowisko PTS II, w: „Biuletyn Informacyjny Polskiego Towarzystwa Socjologicznego”, Zarząd Główny PTS, Warszawa 2009.
Godzic W., Polskie media a demokracja, w: Demokracja w Polsce. 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Goetz K., Zubek R., Stanowienie prawa w Polsce. Reguły legislacyjne a jakość ustawodawstwa, Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2005.
Grabowska A., Reforma dialogu społecznego w Polsce. Od zawieszenia do nowej formuły trójstronnej debaty, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 2016.
Grabowska M., Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
Greenspan A., Moja ideologia jest błędna. Fragmenty przesłuchania A. Greenspana przez Komitet Nadzoru Bankowego Izby Reprezentantów USA, „Krytyka Polityczna” 2009, t. 8.
Growing Unequal? Income Distribution and Poverty in OECD Countries, OECD, Paris 2008.
Grzymała-Busse A., Rebuilding Leviathan. Party Competition and State Exploitation in Post-Communist Democracies, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
Grzymała-Busse A., Redeeming the Communist Past. The Regeneration of Communist Parties in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
Habermas J., Legitimation Crisis, Beacon, Boston 1973.
Hausner J., Marody M., Trzy Polski: potencjał i bariery integracji z Unią Europejską, Fundacja im. Friedricha Eberta, Warszawa 1999.
Heywood A., Politologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Heywood P., Meyer-Sahling J.‑H., Występowanie stref korupcji w zarządzaniu polską administracją rządową, Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2008.
Higley J., Pakulski J., Elite Theory and Research in Postcommunist Societies, w: The Second Generation of Democratic Elites in Central and Eastern Europe, red. J. Frentzel-Zagórska, J. Wasilewski, ISP PAN, Warsaw 2000.
Indeks Społeczeństwa Obywatelskiego w Polsce, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2006.
Inglehart R., Norris P., Wzbierająca fala. Równouprawnienie płci a zmiana kulturowa na świecie, PIW, Warszawa 2003.
Jakość rządzenia: Polska bliżej Unii Europejskiej?, red. J. Hausner, M. Marody, Akademia Ekonomiczna – Fundacja im. Friedricha Eberta, Kraków 2000.
Jałowiecki B., Łukowski W., Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, Scholar – Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Warszawa 2007.
Janecki S., Analfabeci polityki, „Wprost”, 21 czerwca 2009.
Jarosz M., Władza. Przywileje. Korupcja, Wydawnictwo Naukowe PWN – ISP PAN, Warszawa 2004.
Jasiecki K., Elita biznesu w Polsce, IFiS PAN, Warszawa 2002.
Jasiecki K., Konsens i konflikt w poglądach elity politycznej, w: Polityka i Sejm: formowanie się elity politycznej, red. W. Wesołowski, B. Post, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998.
Jasiecki K., Kapitalizm po polsku. Między modernizacją a peryferiami Unii Europejskiej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013.
Jasiecki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U., Lobbing, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
Jasiewicz K., Polska u progu Unii Europejskiej: referendum akcesyjne a deficyt demokratyczny, w: Populizm a demokracja, red. R. Markowski, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2004.
Jasińska-Kania A., Orientacje aksjologiczne Polaków na tle europejskim, w: Oswajanie wielkiej zmiany, red. I. Krzemiński, J. Raciborski, Wydawnictwo Instytut Socjologii UW, Warszawa 2007.
Judt T., Postwar. A History of Europe Since 1945, Penguin Group, New York 2005.
Kamiński A., Korupcja jako symptom instytucjonalnej niewydolności państwa i zagrożenie dla rozwoju polityczno-gospodarczego Polski, w: Dobro wspólne, władza, korupcja, red. E. Popławska, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1997.
Kamiński A., Polityczne uwarunkowania sprawności administracji publicznej: przypadek pokomunistycznej Polski, w: materiały konferencji W drodze do demokratycznego państwa prawa. Polska 1989–2009, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2009.
Kamiński A., Kurczewska J., Institutional Transformations in Poland: The Rise of Nomadic Political Elites, w: The Transformation of Europe, red. M. Alestalo, E. Allard, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994.
Karklins R., Wszystkiemu winien system. Korupcja w krajach postkomunistycznych, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2009.
Kauffman D., Krasy A., Mastruzzi M., Governance Matters VIII: Governance Indicators for 1996–2008, World Bank Policy Research, 2009, www.govindicators.org
Konarzewski K., Reforma oświaty. Podstawa programowa i warunki kształcenia, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.
Kotowska I. E., Matysiak A., Rynek pracy, w: Statystyka społeczna, red. T. Panek, PWE, Warszawa 2007.
Kozak M. W., Wykluczenie – rozwój – przestrzeń, w: Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, red. M. Jarosz, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 2008.
Kwiatkowski M., Dlaczego obawiamy się merytokracji kadrowej? Spojrzenie socjologa, „Przegląd Służby Cywilnej”, Departament Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, październik 2014.
Kwiatkowski M., Nieprzejrzystość. Bariery merytokracji kadrowej w sektorze publicznym, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2011.
Lasch Ch., Bunt elit, Wydawnictwo Platan, Kraków 1997.
Lipset S. M., Homo politicus, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Mandes S., Doświadczenie urzędników administracji publicznej we współpracy z partnerami zachodnimi, w: Kulturowe aspekty transformacji ekonomicznej, red. J. Kochanowicz, S. Mandes, M. Marody, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
Markowski R., System wyborczy – system partyjny – jakość demokracji. O jednomandatowych okręgach wyborczych, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2010.
Marshall G., Swift A., Meritocratic Equality of Opportunity: Economic Efficiency, Social Justice, or Both?, “Policy Studies” 1997, No. 18.
Morawski W., Zmiana instytucjonalna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Murawska B., Segregacja na progu szkoły podstawowej, Instytut Spraw Politycznych, Warszawa 2004.
Peters G. B., Administracja publiczna w systemie politycznym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999.
Początki parlamentarnej elity, red. J. Wasilewski, W. Wesołowski, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1992.
Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2009.
Polska w dialogu. Tradycja, zmiany, porównanie perspektywy, red. A. Zybała, CPS „Dialog”, Warszawa 2016.
Pratkanis A., Aronson E., Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Przejrzystość procesu stanowienia prawa, red. G. Kopińska i in., Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2008.
Putnam R., Demokracja w działaniu, Znak, Kraków 1995.
Raport o kapitale intelektualnym Polski, Zespół Doradców Prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa 2008.
Roguska B., Opinia publiczna o demokracji, Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
Ruszkowski P. R., Dysfunkcjonalne grupy interesów a system społeczny, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
Rychard A., Czy nowy kryzys legitymizacji i stary deficyt zaufania? Wstępne refleksje i empiryczne ilustracje, w: Polska–Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego 2002–2015, red. P. B. Sztabiński, IFiS PAN, Warszawa 2016.
Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego, Ossolineum, Warszawa–Wrocław 1985.
Satori G., Homo videns. Telewizja i postmyślenie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Schenk D., Hans Frank, Wydawnictwo Znak, Kraków 2009.
Słomczyński K. M., „Merytokratyzm” a efektywność alokacyjna i dystrybucyjna w Polsce w latach 1965–1995, w: Do i od socjalizmu, red. A. Siciński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
Słomczyński K. M., Janicka K., Pęknięta struktura społeczeństwa polskiego, w: Polska. Ale jaka?, red. M. Jarosz, Instytut Nauk Politycznych PAN, Warszawa 2005.
Słownik politologii, red. B. Walicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Słownik socjologii i nauk społecznych, red. G. Marshall, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Staniszkis J., Postkomunizm, Wydawnictwo słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2001.
Staniszkis J., Władza globalizacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
Stark D., Bruszt L., Postsocialist Pathways. Transforming Politics and Property in East Central Europe, Cambridge University Press, Cambridge 1998.
Stark D., Recombinant Property in East European Capitalism, “American Journal of Sociology” 1996, No. 101.
Stiglitz J., Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Szacki J., Liberalizm po komunizmie, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa–Kraków 1995.
Tarkowski J., Socjologia świata polityki, t. 1, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1994.
The East Asian Miracle, The World Bank, Oxford University Press, Oxford 1993.
Thurow L. C., Powiększanie bogactwa. Nowe reguły gry w gospodarce opartej na wiedzy, Wydawnictwo Helion, Warszawa 2006.
Uczestnictwo w wyborach i kampaniach wyborczych po 1989 roku, red. J. Fras, UW, Wrocław 2009.
Walecki M., Zbieranek J., Finansowanie polityki, w: Demokracja w Polsce 2005–2007, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, J. Zbieranek, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007.
Wallerstein I., Koniec świata jaki znamy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004.
Wallerstein I., The Decline of American Power, The New Press, New York 2003.
Wasilewski J., Wnuk-Lipiński E., Polska: kręta droga od elity komunistycznej do postsolidarnościowej, w: Elity w Polsce, Rosji i na Węgrzech, red. I. Szelenyi, D. Treiman, E. Wnuk-Lipiński, Wydawnictwo ISP PAN, Warszawa 1995.
Weber M., Gospodarka i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Wedel J. R., Collision and Collusion. The Strange Case of Western Aid to Eastern Europe, Palgrave, New York 2001.
Wedel J. R., Klany, kliki i zawłaszczone państwo. O przedefiniowaniu „przejścia” w Europie Środkowo-Wschodniej i dawnych republikach Związku Radzieckiego, w: Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu, red. R. Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2007.
Wenzel M., Strzeszewski M., Polacy wobec demokracji, w: Polska Europa Świat. Opinia publiczna w okresie integracji, red. K. Zagórski, M. Strzeszewski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Wesołowski W., Merytokracja, w: Encyklopedia socjologii, t. 2, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
White S., Równość, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008.
Young M., The Rise of the Meritocracy 1870–2033, Thames and Hudson, London 1958.
Zakaria F., The Future of Freedom, W. W. Norton&Company, New York–London 2004.
Zbieranek J., Finansowanie partii politycznych w Polsce – czy i jakie zmiany?, Fundacja im. S. Batorego, 2015, http://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/PolicyPaper_Finansowanie%20partii.pdf
Zbieranek J., Zmiany w systemie prawa wyborczego i finansowanie partii politycznych, w: Demokracja w Polsce 2007–2009, red. L. Kolarska-Bobińska, J. Kucharczyk, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.
Zielonka J., Europe as Empire. The Nature of the Enlarged European Union, Oxford University Press, Oxford 2006.
Zubek R., Matczak M., Cieleń A., Zalasiński T., Barometr Legislacyjny. Analiza wykonania programu prac legislacyjnych Rady Ministrów na I półrocze 2009 r., Sprawne Państwo Program Ernst&Young, Warszawa 2010.
Zybertowicz A., Przemoc „układu”. O peerelowskich korzeniach sieci biznesowej Zygmunta Solorza, w: Transformacja podszyta przemocą. O nieformalnych mechanizmach przemian instytucjonalnych, red. R. Sojak, A. Zybertowicz, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
Zybertowicz A., Demokracja jako fasada: przypadek III RP, w: Utracona dynamika? O niedojrzałości polskiej demokracji, red. E. Mokrzycki, A. Rychard, A. Zybertowicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2002.