Socjalizacja ekonomiczna dzieci w ujęciu ekonomii behawioralnej
DOI:
https://doi.org/10.33119/SIP.2019.176.2Słowa kluczowe:
socjalizacja ekonomiczna, socjalizacja finansowa, socjalizacja konsumencka, ekonomia behawioralnaAbstrakt
Artykuł porusza zagadnienie socjalizacji ekonomicznej w ujęciu ekonomii behawioralnej jako poję¬cia interdyscyplinarnego. Stanowi ono przedmiot zainteresowań nauk społecznych, z których każda wnosi inny punkt widzenia. Celem artykułu jest ukazanie złożoności tego procesu, poprzez przed¬stawienie go w różnych ujęciach, jak też zidentyfikowanie potencjalnych obszarów badań. W realiza¬cji zamierzenia wykorzystano studia literaturowe krajowe i zagraniczne. W studiach nad socjalizacją ekonomiczną wyróżniają się problemy socjalizacji konsumenckiej i finansowej. Zauważalne jest także zainteresowanie badaczy wiedzą ekonomiczną na każdym poziomie rozwoju człowieka. Należy zgo-dzić się z tezą, że jakość socjalizacji ekonomicznej może zależeć od jakości wiedzy i zachowań pre-zentowanych przez aktorów socjalizacji, które to z kolei są zmienne w czasie i przestrzeni. Dochodzą do tego zróżnicowane umiejętności przekazywania wiedzy oraz cechy osobowe aktorów, bardziej lub mniej sprzyjające socjalizacji ekonomicznej.
Downloads
Bibliografia
2. Alhabeeb M. J. [2002], On the development of consumer socialization of children, „Academy of Marketing Studies Journal”, 6, s. 9-14.
3. Baraniak B. [2007], Współczesna pedagogika pracy z perspektywy edukacji, pracy i badań, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
4. Belk R. W., Bahn K. D., Mayer R. N. [1982], Developmental Recognition of Consumption Sym- bolism, „Journal of Consumer Research”, vol. 9, s. 4-17.
5. Berti E. A., Bombi A. S. [1988], The Child's Construction of Economics, Cambridge University Press, Cambridge.
6. Beutler I. F., Dickson L. [2008], Consumer Economic Socialization, w: Handbook of Consumer Finance Research, red. J.J. Xiao, Springer, New York.
7. Bromboszcz E. [1994], Socjalizacja ekonomiczna dzieci, w: Wprowadzenie do psychologii ekonomicznej, red. M. Pietras, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
8. Calvert S. L. [2008], Children as Consumers: Advertising and Marketing, „The Future of Chil- dren”, vol. 18, no. 1, s. 205-234.
9. Clarke L., Joshi H. [2005], Children's Changing Families and Family Resources, w: Children and the Changing Family: Between Transformation and Negotiation, red. A. Jensen, L. McKee, Routledge, London.
10. Cohen P., Cohen J. [1996], Life Values and Adolescent Mental Health, Lawrence Erlbaum Association, New Jersey.
11. Danes S. M. [1994], Parental Perceptions of Children's Financial Socialization, „Financial Counseling and Planning”, vol. 5, s. 127-149.
12. Danes S., Dunrud T. [1993], Children and Money: Teaching Children Money Habits for Life, Minnesota Extension Services Publication, University of Minnesota, Minneapolis.
13. Denhardt R., Jeffress B., Phillip W. [1971], Social Learning and Economic Behavior: The Process of Economic Socialization, „American Journal of Economics & Sociology”, vol. 30, iss. 2, s. 113-126.
14. Diagnoza wiedzy i świadomości ekonomicznej dzieci i młodzieży w Polsce [2014], Konsorcjum Pracowni Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” i Grupy IQS dla Departamentu Edukacji i Wydawnictw NBP, Warszawa.
15. Ebster C., Wagner U., Neumueller D. [2009], Children's Influences on Instore Purchases, „Journal of Retailing and Consumer Services”, vol. 16, no. 2, s. 145-154.
16. Ekstrom K. [2007], Parental Consumer Learning or 'Keeping up with the Children', „Journal of Consumer Behaviour”, 6(4), s. 203-217.
17. Elder G. H., Conger R. D. [2000], Children of the Land, University of Chicago Press, Chicago.
18. Flurry L. [2007], Children's Influence in Family Decisionmaking: Examining the Impact of the Changing American Family, „Journal of Business Research”, 60, s. 322-330.
19. Foxman E. R., Tansuhaj P. S., Ekstrom K. M. [1989], Family Members' Perceptions of Adolescents' Influence in Family Decision Making, „The Journal of Consumer Research”, vol. 15, s. 482-491.
20. Furnham A. [1982], The Perception of Poverty among Adolescents, „Journal of Adolescence”, 5, s. 135-47.
21. Gąsiorowska A. [2009], Różnice indywidualne jako determinanty postaw wobec pieniędzy, Unpublished PhD thesis available in Library of University of Wrocław.
22. Goszczyńska M. [2012], Socjalizacja ekonomiczna - zakres problematyki badań i ich metodo-logia, w: M. Goszczyńska, S. Kołodziej, A. Trzcińska, Uwikłani w świat pieniądza i konsumpcji. O socjalizacji ekonomicznej dzieci i młodzieży, Difin, Warszawa.
23. Górnik-Durose M. [1999], Dominant Social Representation or Bitter Personal Experience: Perception of the Poor and the Rich by Polish Teenagers, „Polish Psychological Bulletin”, 30, s. 167-182.
24. Górnik-Durose M., Dziedzic K. [2013], Środowisko rodzinne a orientacja na cele materiali- styczne osób o różnych doświadczeniach generacyjnych, „Psychologia Wychowawcza”, vol. 3, s. 22-37.
25. Górnik-Durose M., Zaleski Z. [2004], Własność i posiadanie, w: Psychologia ekonomiczna, red. T. Tyszka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
26. Hayta A. B. [2008], Socialization of the Child as a Consumer, „Family and Consumer Sciences Research Journal”, vol. 37, no. 2, s. 167.
27. Harmacińska M., Szmelter M. [2015], Socjalizacja ekonomiczna dzieci i młodzieży, „International Business and Global Economy”, vol. 34, s. 184-197.
28. Ipsos Polska [2010], Dzieci i pieniądze: kieszonkowe nie poddaje się kryzysowi. Raport z badań.
29. Jasielska A., Maksymiuk R. A. [2010], Dorośli reklamują, dzieci kupują. Kindermarketing i psychologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
30. Jorgensen B. L., Savla J. [2010], Financial Literacy of Young Adults: The Importance of Parental Socialization, „Family Relations”, vol. 59, no. 4, s. 465-478.
31. Juszczyk-Rygałło J. [2016], Socjalizacja dziecka jako proces kształtowania tożsamości, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce”, vol. 11, no. 4(42).
32. Kahneman D. [2012], Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Media Rodzina, Poznań.
33. Kasser T., Ryan R.M., Zax M., Sameroff A.J. [1995], The Relations of Maternal and Social Environments to Late Adolescent's Materialistic and Prosocial Values, „Developmental Psychology”, vol. 31, s. 907-914.
34. Kim J., LaTaillade J., Kim H. [2011], Family Processes and Adolescents' Financial Behaviors, „Journal of Family and Economic Issues”, vol. 32, s. 668-679.
35. Kim Ch., Yang Z., Lee H. [2015], Parental Style, Parental Practices, and Socialization Out comes: An Investigation of their Linkages in the Consumer Socialization Context, „Journal of Economic Psychology”, vol. 49, s. 15-33.
36. Kluckholn C., Murray H. [1949], Personality in Nature. Society and Culture, Alfred A. Knopf, New York.
37. Kolasińska-Morawska K. [2016], E-konsument nowej generacji wyzwaniem przedsiębiorstw w XXI wieku, „Studia Ekonomiczne”, vol. 255, s. 38-35.
38. Kołodziejczyk A. [2012], Trzy podejścia do wyjaśnienia natury procesu socjalizacji konsumenckiej, „Psychologia Społeczna”, nr 3.
39. Koposko J. L., Hershey D. A. [2014], Parental and Early Influences on Expectations of Financial Planning for Retirement, „Journal of Personal Finance”, 13, s. 17-27, http://www.iarfc.org/ docs/journal/Vol13%20Issue 2pfautomlinson.pdf
40. Kupisiewicz M. [2004], Edukacja ekonomiczna dzieci. Z badań nad rozumieniem wartości pie-niądza i obliczeniami pieniężnymi, Wydawnictwo APS, Warszawa.
41. Lachowski S. [2008], Obciążenie pracami domowymi dzieci w rodzinach wiejskich. Młodzież a rodzina, „Roczniki Socjologii Rodziny”, XIX, Poznań 2008-2009, Adam Mickiewicz University Press, s. 91-108.
42. Lassare D., Roland-Levy C. [1989], Understanding Childrens Economic Socialization, w: Understanding Economic Behavior, red. K.G. Grunert, F. Olander, Kluwer Academic Publishers, Dorecht (NL).
43. Leahy R. [1983], The Development of the Conception of Social Class, w: The Child's Construc- tion of Inequality, red. R. Leahy, Academic, New York.
44. Leiser D., Roland-Levy C., Sevon G. [1990], Special Issue on Economic Socialisation, „Journal of Economic Psychology”, 11, 4.
45. Lyck L. [1990], Danish Children's and Their Parent's Economic Understanding, Reasoning and Atttudes, „Journal of Economic Psychology”, 11, s. 583-590.
46. Maciejasz-Świątkiewicz M. [2016], Zachowania finansowe dzieci - problem finansów czy psy-chologii? Dylematy metodologiczne, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 425, Ekonomia - Finanse - Bankowość.
47. Maison D., Rudzińska J. [2008], Dziecko jako konsument - jak dzieci oszczędzają i wydają pieniądze, Materiały z konferencji „Pieniądze w życiu człowieka”, Instytut Studiów Społecznych UW, Warszawa.
48. Malarewicz A. [2009], Konsument a reklama. Studium cywilnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa.
49. Moschis G. P. [1985], The Role of Family Communication in Consumer Socialization of Child- ren and Adolescents, „The Journal of Consumer Research”, vol. 4, s. 898-913.
50. Moschis G. P., Churchill G. A. jr [1978], Consumer Socialization: A Theoretical and Empirical Analysis, „Journal of Marketing Research”, vol. XV, s. 599-609.
51. Niesiobędzka M. [2010], Rola rodziny i rówieśników w procesie kształtowania się skłonności do kupowania kompulsywnego wśród nastolatków, „Psychologia Rozwojowa”, t. 15 nr 3, s. 71-82.
52. Otto A., Webley P. [2001], Children's Saving, w: Environment and Wellbeing: Proceedings of the 26th Annual Colloquium of IAREP, red. A.J. Scott, University of Bath, Bath, s. 215-219.
53. Pielka H. [1994], Rodzinne uwarunkowania wychowania dziecka przez pracę, w: Wychowa¬nie wobec wartości pracy, red. T. Borowska, J. Gajda, Wydawnictwo Świętego Krzyża, Opole, s. 69, za: Lachowski S. [2008], Obciążenie pracami domowymi dzieci w rodzinach wiejskich. Młodzież a rodzina, „Roczniki Socjologii Rodziny”, XIX, Poznań 2008-2009, Adam Mickiewicz University Press, s. 91-108.
54. Pinto M. B., Parente D. H., Mansfield P. M. [2005], Information Learned from Socialization Agents: Its Relationship to Credit Card Use, „Family and Consumer Sciences Research Jour- nal”, vol. 33, s. 357-367.
55. Poraj-Werder M. [2014], Perceived Parental Upbringing and the Materialism of Young Adults, „SAGE Open”, 4(2).
56. Pritchard M. E., Myers B. K. [1992], Consumer Education: A Partnership between Schools and Families, „Journal of Consumer Education”, vol. 10, s. 38-43.
57. Przetacznikowa M. [1971], Rozwój struktury mechanizmów regulacyjnych czynności ludzkich, „Psychologia Wychowawcza”, nr 2, s. 11-17.
58. Roland-Levy C. [1990], A Cross-national Comparison of Algerian and French Childrens Eco- nomic Socialization, „Journal of Economic Psychology” 11, s. 567-581.
59. Roland-Levy C. [2004], W jaki sposób nabywamy pojęcia i wartości ekonomiczne?, w: Psycho-logia ekonomiczna, red. T. Tyszka, GWP, Gdańsk.
60. Roter A. [2005], Proces socjalizacji dzieci w warunkach ubóstwa społecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
61. Schiffman L., Kanuk L. L. [2004], Consumer behavior, 8th ed., Pearson Prentice Hall, New Jersey.
62. Schor J. [2004], The Commercialized Child and the New Consumer Culture, Charles Scribner's & Sons, New York.
63. Sewell W. H. [1963], Some Recent Developments in Socialization Theory and Research, „Annals of the American Academy of Political and Social Science”, 349, s. 163.
64. Skorny Z. [1976], Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa.
65. Sobieraj W. [2013], Socjalizacja ekonomiczna dzieci jako czynnik rozwoju kapitału ludzkiego, „Nauki Społeczne”, 2(8), s. 183-193.
66. Sowa I. [2011], Oddziaływanie interpersonalne w rodzinach młodych konsumentów w procesie dokonywania zakupu (na przykładzie wybranych dóbr), „Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Wiedzą”, t. 52, PSZW, Bydgoszcz.
67. Stacey B. [1982], Economic Socialization in the Pre-adult Years, „British Journal of Social Psychology”, 21, s. 159-173.
68. Sylwestrzak A. [2001], Obowiązki dziecka wobec rodziców, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, Rok LXIII, z. 3, s. 61.
69. Szacka B. [2003], Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa.
70. Szczepański J. [1976], Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa.
71. Sztompka P. [2005], Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 14-19.
72. Tang N., Baker A., Peter P.C. [2015], Investigating the Disconnect between Financial Knowledge and Behavior: The Role of Parental Influence and Psychological Characteristics in Responsible Financial Behaviors among Young Adults, „Journal of Consumer Affairs”, vol. 49(2), s. 376-406.
73. Thaler R. H. [2018], Zachowania niepoprawne. Tworzenie ekonomii behawioralnej, Media Rodzina, Poznań.
74. Tinson J., Nancarrow C., Brace I. [2008], Purchase Decision Making and the Increasing Signi- ficance of Family Types, „Journal of Consumer Marketing”, 25(1), s. 45-56.
75. Trzcińska A. [2008], Wpływ edukacji ekonomicznej na skłonność młodzieży do oszczędzania, Raport BW, Uniwersytet Warszawski.
76. Trzcińska A. [2012], Socjalizacja ekonomiczna i cechy indywidualne jako determinanty postaw oraz zachowań oszczędnościowych młodzieży, rozprawa doktorska, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
77. Waerneryd K. E. [2004], Psychologia i ekonomia, w: Psychologia ekonomiczna, red. T. Tyszka, GWP, Gdańsk.
78. Wąsowicz-Kiryło G. [2008], Psychologia finansowa: o pieniądzach w życiu człowieka, Difin, Warszawa.
79. Webley P. [2005], Children's Understanding of Economics, w: Children's Understanding of Society, red. M. Barret, E. Buchanan-Barrow, Psychology Press, Hove.
80. Webley P. [2013], Economic Socialization, Saving and Assets in European Young Adults, Ellen K. Nyhus, Economics of Education Review, 33, s. 19-30.
81. Webley P., Nyhus E. K. [2006], Parents' Influence on Children's Future Orientation and Saving, „Journal of Economic Psychology”, vol. 27, s. 140-164.
82. Wiatrowski Z. [2009], Dorastanie, dorosłość i starość człowieka w kontekście działalności i kariery zawodowej, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji - PIB, Radom.
83. Wosiński M., Pietras M. [1990], Economic Socialization of Polish Children in Different MacroEconomic Conditions, „Journal of Economic Psychology”, vol. 11, no. 4, s. 515-528.
84. Zaborowski Z. [1967], Podstawy wychowania zespołowego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
85. Zawadzka A. M., Dykalska-Bieck D. [2013], Świadomość marki, style spędzania wolnego czasu i preferencje materialistyczne dzieci, „Przegląd Psychologiczny”, vol. 56, no. 4, s. 467-486.
86. Znaniecki F. [1973], Socjologia wychowania, t. 1 i 2, wyd. 2, PWN, Warszawa.