Pomiar zrównoważonej mobilności miejskiej: przegląd badań
DOI:
https://doi.org/10.33119/SIP.2019.171.4Słowa kluczowe:
pomiar, zrównoważona mobilność miejska, zrównoważony transport, SUMP, miernikiAbstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie koncepcji pomiaru zrównoważonej mobilności miejskiej oraz omówienie przykładów wypracowanych do tej pory mierników i wskaźników. Ponadto w artykule dokonano oceny możliwości zastosowania zidentyfikowanych mierników w praktyce gospodarczej, a także wskazano kierunki dalszych badań. Omówiono także znaczenie odpowiednio dobranych systemów mierników i wskaźników w procesie opracowania i wdrażania Planów Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMPs). Zaprezentowano również przykłady mierników i wskaźników zrównoważonego transportu, opracowanych na potrzeby zarządzania transportem w miastach, a także przykłady mierników opracowanych przez organizacje międzynarodowe. Ponadto omówiono przykłady syntetycznych, wieloaspektowych metod pomiaru zrównoważonej mobilności miejskiej. Dotychczas opracowane zestawy
mierników oraz wieloaspektowe modele koncentrują się głównie na ocenie poziomu mobilności i oddziaływania na środowisko naturalne, w mniejszym stopniu uwzględniając jakość życia mieszkańców i aspekty ekonomiczne, takie jak ceny usług. W dotychczasowych badaniach pomija się mierniki odnoszące się do problemu finansowania ze środków publicznych, pomimo tego, że efektywność gospodarowania środkami publicznymi wpisuje się w problematykę sprawiedliwości międzygeneracyjnej.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
1. Anand S., Sen A. K. [1994], Human Development Index: Methodology and Measurement, Human Development Report Office.
2. Banister D. [2008], The Sustainable Mobility Paradigm, „Transport Policy”, vol. 15, iss. 2.
3. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B. [1996], Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego
we Wrocławiu, Wrocław.
4. Borys T. [2009], Pomiar zrównoważonego rozwoju transportu, w: Ekologiczne problemy zrównoważonego rozwoju, red. D. Kiełczewski, B. Dobrzańska, WSE w Białymstoku, Białystok.
5. Borys T. [2014]. Wybrane problemy metodologii pomiaru nowego paradygmatu rozwoju – polskie doświadczenia, „Optimum, Studia Ekonomiczne”, nr 3 (69).
6. Costa P. B., Morais Neto G. C., Bertolde A. I. [2017], Urban Mobility Indexes: A Brief Review of the Literature, „Transportation Research Procedia”, vol. 25.
7. Duda J., Jeżowski A., Misiąg W., Nowak B., Szlachta J., Zaleski J. [2004], Mierzenie ilości i jakości usług publicznych jako element programu rozwoju instytucjonalnego, Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, http://www.dobrepraktyki.pl/zalaczniki/mierzenie_jakosci.pdf
8. Dydkowski G. [2009], Integracja transportu miejskiego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
9. EEA [2016], Transitions Towards a More Sustainable Mobility System. TERM 2016: Transport Indicators Tracking Progress Towards Environmental Targets in Europe, EEA Report
No. 34/2016, Luxemburg.
10. European Commission [2001], Communication from the Commission: a Sustainable Europe for a Better World: a European Union Strategy for Sustainable Development, Brussels
15.05.2001, COM(2001) 264 final.
11. European Commission [2007], Green paper – Towards a New Culture for Urban Mobility, COM(2007) 551 final, Brussels 25.9.2007.
12. European Commission [2011], White Paper – Roadmap to a Single European Transport Area – Towards a competitive resource efficient transport system, COM(2011) 144 final, Brussels
28.3.2011.
13. European Commission [2013a], Together towards competitive and resource-efficient urban mobility, COM/2013 913 final, Brussels 17.12.2013.
14. European Commission [2013b], Annex 1. A Concept for Sustainable Urban Mobility Plans to the Communication from the Commission to the European Parliament, The Council, the
European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Together towards competitive and resource-efficient urban mobility, COM(2013) 913 final, Brussels, 17.12.2013.
15. Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat
16. Eurostat SDI Indicators, http://ec.europa.eu/eurostat/web/sdi/indicators
17. Frei F. [2006], Sampling mobility index: Case study in Assis–Brazil, Transportation Research Part A: Policy and Practice 40 (9).
18. Grzywacz W., Burnewicz J. [1989], Ekonomika transportu, WKiŁ, Warszawa.
19. Hebel K. [2014], Plan zrównoważonej mobilności miejskiej jako kompleksowe podejście do planowania mobilności w miastach, „TTS Technika Transportu Szynowego”, 11–12.
20. Kisperska-Moroń D. (red.) [2006], Pomiar funkcjonowania łańcuchów dostaw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
21. Klasik A. [2000], Strategia rozwoju regionu, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 3.
22. Kowalska K. [1993], Mierniki gospodarowania surowcami i materiałami, PWE, Warszawa.
23. Lautso K. [2003], The SPARTACUS System for Defining and Analysing Sustainable Urban Land Use and Transport Policies, w: Planning Support Systems in Practice, Advances in Spatial Science, red. S. Geertman, J. Stillwell, Springer, Berlin, Heidelberg.
24. Lautso K., Spiekermann K., Wegener M., Sheppard I., Steadman Ph., Martino A., Domingo R., Gayda S. [2004], Planning and Research of Policies for Land Use and Transport for Increasing
Urban Sustainability [PROPOLIS], Final Report, Brussels, EC.
25. Lima J. P., da Silva Lima R., da Silva A. N. R. [2014], Evaluation and Selection of Alternatives for the Promotion of Sustainable Urban Mobility, „Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 162.
26. Litman T. [2007], Well Measured: Developing Indicators for Comprehensive and Sustainable Transport Planning, Victoria Transport Policy Institute Canada 2007.
27. Litman T. [2008], Sustainable Transportation Indicators: A Recommended Research Program for Developing Sustainable Transportation Indicators and Data, Transportation Research Board Annual Meeting.
28. Litman T. [2016], Well Measured: Developing Indicators for Sustainable and Livable Transport Planning, Victoria Transport Policy Institute Canada 2016, http://www.vtpi.org/wellmeas.pdf
29. Miłaszewicz D., Ostapowicz B. [2011], Warunki zrównoważonego rozwoju transportu w świetle dokumentów UE, „Gospodarka, Zarządzanie, Środowisko. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 24.
30. OECD [1999], Indicators for the Integration of Environmental Concerns into Transport Policies, Working Group for the Integration of Environmental Concerns into Transport Policies,
ENV/EPOC/SE [98] 1/FINAL.
31. OECD [2004], Assessment and Decision Making for Sustainable Transport, ECMT.
32. Olofsson Zs., Brundell Freij K. [2017], Measuring Integration and Urban Sustainability with Indicators, OECD Discussion Paper No. 2017–22, International Transport Forum, https://
www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/integration-urban-sustainability-indicators.pdf
33. Pawłowska B. [2013], Zrównoważony rozwój transport na tle współczesnych procesów społeczno-gospodarczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
34. Pfohl Ch. H. [1998], Zarządzanie logistyką, ILiM, Poznań.
35. Rahman A., van Grol R. [2005], SUMMA. Final Publishable Report, GMA2/2000/32061‑S07.14497, http://www.tmleuven.be/project/summa/summa-d8.pdf
36. Ranis G., Stewart F., Samman E. [2006], Human Development: Beyond the Human Development Index, „Journal of Human Development”, 7 (3).
37. Rupprecht Consult – Forschung & Beratung GmbH [2013], Guidelines – Developing and Implementing a Sustainable Urban Mobility Plan, ELTISplus, EACI/IEE/2009/05/S12.558822,
Brussels.
38. Samuelson P. A., Nordhaus W. D. [2004], Ekonomia, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
39. Shah Y., Manaugh K., Badami M., El-Geneidy A. [2013], Diagnosing Transportation. Developing Key Performance Indicators to Access Urban Transportation Systems, Transportation
Research Record, „Journal of the Transportation Research Board”, no. 2357, Transportation Research Board of the National Academies, Washington D. C.
40. Silva A. N. R., Costa Silva M., Ramos R. A. R. [2010], Development and Application of I_SUM – an Index of Sustainable Urban Mobility, 89th Transportation Research Board Annual Meeting,
Washington, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1008.9281&rep=rep1&type=pdf
41. Tomanek R. [2007], Pomiar integracji miejskiego transportu zbiorowego – charakterystyka problemu, „Transport Miejski i Regionalny”, 6.
42. Toth-Szabo Zs., Várhelyi A., Koglin T., Angjelevska B. [2011], Measuring Sustainability of Transport in the City – Development of an Indicator-Set, Bulletin 261, Traffic & Roads, Department
of Technology and Society, Lund University.
43. Transportation Research Board [2003], A Guidebook for Developing a Transit Performance – Measurement System, TCRP Report 88, Washington.
44. Travisi C. M., Camagni R., Nijkamp P. [2010], Impacts of Urban Sprawl and Commuting: A Modelling Study for Italy, „Journal of Transport Geography”, 18 (3).
45. Tundys B. [2015a], Mierniki i wskaźniki w ocenie zielonego łańcucha dostaw, „Logistyka”, nr 4.
46. Tundys B. [2015b], Wskaźnik zrównoważonej mobilności miejskiej – analiza przypadków, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka”, nr 1.
47. Tundys B. [2015c], Pomiar zrównoważonego transportu w ocenie zielonego łańcuch dostaw, „Logistyka”, nr 3.
48. Twaróg J. [2005], Mierniki i wskaźniki logistyczne, Biblioteka Logistyka, Poznań.
49. UNCED [1992], Agenda 21. Rio Declaration on Environment and Development, https://sustainabledevelopment.un.org
50. United Nations [2015], Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, A/Res/70/1, http://www.un.org
51. Van Audenhove F. J., Korniichuk O., Dauby L., Pourbaix J. [2014], The Future of Urban Mobility 2.0. Imperatives to Shape Extended Mobility Ecosystems of Tomorrow, A. D. Little.
52. Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R. [2013], Polityka rozwoju transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
53. Wołek M. [2014], SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej, „Logistyka”, nr 2.
54. Załoga E. [2013], Trendy w transporcie lądowym Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
2. Banister D. [2008], The Sustainable Mobility Paradigm, „Transport Policy”, vol. 15, iss. 2.
3. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B. [1996], Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego
we Wrocławiu, Wrocław.
4. Borys T. [2009], Pomiar zrównoważonego rozwoju transportu, w: Ekologiczne problemy zrównoważonego rozwoju, red. D. Kiełczewski, B. Dobrzańska, WSE w Białymstoku, Białystok.
5. Borys T. [2014]. Wybrane problemy metodologii pomiaru nowego paradygmatu rozwoju – polskie doświadczenia, „Optimum, Studia Ekonomiczne”, nr 3 (69).
6. Costa P. B., Morais Neto G. C., Bertolde A. I. [2017], Urban Mobility Indexes: A Brief Review of the Literature, „Transportation Research Procedia”, vol. 25.
7. Duda J., Jeżowski A., Misiąg W., Nowak B., Szlachta J., Zaleski J. [2004], Mierzenie ilości i jakości usług publicznych jako element programu rozwoju instytucjonalnego, Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, http://www.dobrepraktyki.pl/zalaczniki/mierzenie_jakosci.pdf
8. Dydkowski G. [2009], Integracja transportu miejskiego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
9. EEA [2016], Transitions Towards a More Sustainable Mobility System. TERM 2016: Transport Indicators Tracking Progress Towards Environmental Targets in Europe, EEA Report
No. 34/2016, Luxemburg.
10. European Commission [2001], Communication from the Commission: a Sustainable Europe for a Better World: a European Union Strategy for Sustainable Development, Brussels
15.05.2001, COM(2001) 264 final.
11. European Commission [2007], Green paper – Towards a New Culture for Urban Mobility, COM(2007) 551 final, Brussels 25.9.2007.
12. European Commission [2011], White Paper – Roadmap to a Single European Transport Area – Towards a competitive resource efficient transport system, COM(2011) 144 final, Brussels
28.3.2011.
13. European Commission [2013a], Together towards competitive and resource-efficient urban mobility, COM/2013 913 final, Brussels 17.12.2013.
14. European Commission [2013b], Annex 1. A Concept for Sustainable Urban Mobility Plans to the Communication from the Commission to the European Parliament, The Council, the
European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions Together towards competitive and resource-efficient urban mobility, COM(2013) 913 final, Brussels, 17.12.2013.
15. Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat
16. Eurostat SDI Indicators, http://ec.europa.eu/eurostat/web/sdi/indicators
17. Frei F. [2006], Sampling mobility index: Case study in Assis–Brazil, Transportation Research Part A: Policy and Practice 40 (9).
18. Grzywacz W., Burnewicz J. [1989], Ekonomika transportu, WKiŁ, Warszawa.
19. Hebel K. [2014], Plan zrównoważonej mobilności miejskiej jako kompleksowe podejście do planowania mobilności w miastach, „TTS Technika Transportu Szynowego”, 11–12.
20. Kisperska-Moroń D. (red.) [2006], Pomiar funkcjonowania łańcuchów dostaw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
21. Klasik A. [2000], Strategia rozwoju regionu, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 3.
22. Kowalska K. [1993], Mierniki gospodarowania surowcami i materiałami, PWE, Warszawa.
23. Lautso K. [2003], The SPARTACUS System for Defining and Analysing Sustainable Urban Land Use and Transport Policies, w: Planning Support Systems in Practice, Advances in Spatial Science, red. S. Geertman, J. Stillwell, Springer, Berlin, Heidelberg.
24. Lautso K., Spiekermann K., Wegener M., Sheppard I., Steadman Ph., Martino A., Domingo R., Gayda S. [2004], Planning and Research of Policies for Land Use and Transport for Increasing
Urban Sustainability [PROPOLIS], Final Report, Brussels, EC.
25. Lima J. P., da Silva Lima R., da Silva A. N. R. [2014], Evaluation and Selection of Alternatives for the Promotion of Sustainable Urban Mobility, „Procedia – Social and Behavioral Sciences”, 162.
26. Litman T. [2007], Well Measured: Developing Indicators for Comprehensive and Sustainable Transport Planning, Victoria Transport Policy Institute Canada 2007.
27. Litman T. [2008], Sustainable Transportation Indicators: A Recommended Research Program for Developing Sustainable Transportation Indicators and Data, Transportation Research Board Annual Meeting.
28. Litman T. [2016], Well Measured: Developing Indicators for Sustainable and Livable Transport Planning, Victoria Transport Policy Institute Canada 2016, http://www.vtpi.org/wellmeas.pdf
29. Miłaszewicz D., Ostapowicz B. [2011], Warunki zrównoważonego rozwoju transportu w świetle dokumentów UE, „Gospodarka, Zarządzanie, Środowisko. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu
Szczecińskiego. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 24.
30. OECD [1999], Indicators for the Integration of Environmental Concerns into Transport Policies, Working Group for the Integration of Environmental Concerns into Transport Policies,
ENV/EPOC/SE [98] 1/FINAL.
31. OECD [2004], Assessment and Decision Making for Sustainable Transport, ECMT.
32. Olofsson Zs., Brundell Freij K. [2017], Measuring Integration and Urban Sustainability with Indicators, OECD Discussion Paper No. 2017–22, International Transport Forum, https://
www.itf-oecd.org/sites/default/files/docs/integration-urban-sustainability-indicators.pdf
33. Pawłowska B. [2013], Zrównoważony rozwój transport na tle współczesnych procesów społeczno-gospodarczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
34. Pfohl Ch. H. [1998], Zarządzanie logistyką, ILiM, Poznań.
35. Rahman A., van Grol R. [2005], SUMMA. Final Publishable Report, GMA2/2000/32061‑S07.14497, http://www.tmleuven.be/project/summa/summa-d8.pdf
36. Ranis G., Stewart F., Samman E. [2006], Human Development: Beyond the Human Development Index, „Journal of Human Development”, 7 (3).
37. Rupprecht Consult – Forschung & Beratung GmbH [2013], Guidelines – Developing and Implementing a Sustainable Urban Mobility Plan, ELTISplus, EACI/IEE/2009/05/S12.558822,
Brussels.
38. Samuelson P. A., Nordhaus W. D. [2004], Ekonomia, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
39. Shah Y., Manaugh K., Badami M., El-Geneidy A. [2013], Diagnosing Transportation. Developing Key Performance Indicators to Access Urban Transportation Systems, Transportation
Research Record, „Journal of the Transportation Research Board”, no. 2357, Transportation Research Board of the National Academies, Washington D. C.
40. Silva A. N. R., Costa Silva M., Ramos R. A. R. [2010], Development and Application of I_SUM – an Index of Sustainable Urban Mobility, 89th Transportation Research Board Annual Meeting,
Washington, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1008.9281&rep=rep1&type=pdf
41. Tomanek R. [2007], Pomiar integracji miejskiego transportu zbiorowego – charakterystyka problemu, „Transport Miejski i Regionalny”, 6.
42. Toth-Szabo Zs., Várhelyi A., Koglin T., Angjelevska B. [2011], Measuring Sustainability of Transport in the City – Development of an Indicator-Set, Bulletin 261, Traffic & Roads, Department
of Technology and Society, Lund University.
43. Transportation Research Board [2003], A Guidebook for Developing a Transit Performance – Measurement System, TCRP Report 88, Washington.
44. Travisi C. M., Camagni R., Nijkamp P. [2010], Impacts of Urban Sprawl and Commuting: A Modelling Study for Italy, „Journal of Transport Geography”, 18 (3).
45. Tundys B. [2015a], Mierniki i wskaźniki w ocenie zielonego łańcucha dostaw, „Logistyka”, nr 4.
46. Tundys B. [2015b], Wskaźnik zrównoważonej mobilności miejskiej – analiza przypadków, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka”, nr 1.
47. Tundys B. [2015c], Pomiar zrównoważonego transportu w ocenie zielonego łańcuch dostaw, „Logistyka”, nr 3.
48. Twaróg J. [2005], Mierniki i wskaźniki logistyczne, Biblioteka Logistyka, Poznań.
49. UNCED [1992], Agenda 21. Rio Declaration on Environment and Development, https://sustainabledevelopment.un.org
50. United Nations [2015], Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development, A/Res/70/1, http://www.un.org
51. Van Audenhove F. J., Korniichuk O., Dauby L., Pourbaix J. [2014], The Future of Urban Mobility 2.0. Imperatives to Shape Extended Mobility Ecosystems of Tomorrow, A. D. Little.
52. Wojewódzka-Król K., Rolbiecki R. [2013], Polityka rozwoju transportu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
53. Wołek M. [2014], SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej, „Logistyka”, nr 2.
54. Załoga E. [2013], Trendy w transporcie lądowym Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Pobrania
Opublikowane
2019-07-25
Jak cytować
Urbanek, A. (2019). Pomiar zrównoważonej mobilności miejskiej: przegląd badań. Studia I Prace Kolegium Zarządzania I Finansów , (171), 61–80. https://doi.org/10.33119/SIP.2019.171.4
Numer
Dział
Dział główny
