Zakres tematyczny:

Wezwanie dotyczy nadsyłania tekstów, których autorzy poruszają tematykę projektowania i stosowania mechanizmów rozliczalności / odpowiedzialności (accountability) w kontekście decyzji o wykorzystaniu środków publicznych dla realizacji założonych celów zbiorowych. Chodzi o decyzje, które podejmują zarządzający w instytucjach publicznych, jak i w sektorze pozarządowym i prywatnym jeśli wykorzystują środki publiczne.

Zgodnie z literaturą przedmiotu, termin accountability można rozumieć jako mechanizm odpowiedzialności tych, którzy podejmują decyzje o wykorzystaniu danych zasobów publicznych przed tymi, którzy powierzają im te zasoby. Innymi słowy termin accountability oznacza odpowiedzialność za wyniki działań, które dana instytucja, czy jej składowe, podejmują, w sytuacji gdy angażują powierzone zasoby. Nie chodzi tu o odpowiedzialność prawną, czy tym bardziej karną, ale odpowiedzialność zawodową.

Mechanizm odpowiedzialności określany bywa również słowem rozliczalności. To sytuacja, w której „ ... instytucja/podmiot (X) został objęty odpowiedzialnością  w stosunku do interesów określonych grup obywateli (Y)”. A więc to realia, w których polityk, czy urzędnik zarządza wspólnymi zasobami obywateli, które zostały mu powierzone i odpowiada za ich efektywne wykorzystanie w interesie publicznym.

Rozliczalność/odpowiedzialność jest terminem, który pojawia się w dwóch głównych obszarach zagadnień. W przypadku obecnego wezwania kluczowy jest dla nas obszar zarządzania publicznego i organizacji sektora publicznego (Pierre and Peters 2005:5). Analizowany jest tu w świetle zagadnienia, czy instytucje państwa są tak skonfigurowane, aby wśród zasad ich funkcjonowania obowiązywała zasada kierowania się regułami odpowiedzialności / rozliczalności. Poza tym ten termin analizowany jest w kontekście problematyki jakości demokracji. W tym kontekście ta koncepcja stała się wyrazem dążenia do realizacji zasady dobrego rządu m.in.  poprzez eliminowanie rozmywania odpowiedzialności w procesach demokratycznego decydowania.

W pierwszym powyższym znaczeniu zasad rozliczalności / odpowiedzialności oznacza tworzenie określonych rozwiązań instytucjonalnych w sektorze publicznym, które dają możliwość diagnozowania odpowiedzialności za wyniki działań oraz wyciągania określonych konsekwencji, np. organizacyjnych, strukturalnych, analitycznych/poznawczych.

Ma to stworzyć szansę na to, aby już na  wczesnym etapie działań publicznych możliwe było diagnozowanie pojawiających się zagrożeń dla uzyskania optymalnego wyniku tych działań.

Wśród instrumentów rozliczalności wyróżnia się m.in. różnego typu audytowanie (np. komórki audytu), przeglądy / analizy, instytucje kontrolne (w Polsce Naczelna Izba Kontroli), rzecznicy praw, komisje parlamentarne, partycypacja obywatelska, rozwiązania jak sygnaliści. Wszystkie te narzędzia mają umożliwić przeciwdziałanie – na możliwie wczesnym etapie – ryzykom czy zagrożeniom dla efektywnego działania publicznego (np. łamania prawa, korupcji, łamanie reguł uczciwości / rzetelności).

Kluczowy problem współczesnego zarządzania

Szereg uczonych wskazuje, że koncepcja rozliczalności jest odpowiedzią na tzw. problem wielu rąk (Bovens 1998: 46), czyli sytuacji, w której wiele podmiotów uczestniczy w działaniach publicznych i tym samym odpowiedzialność za wyniki jest dzielona. To sytuacja gdy trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć, kto jest odpowiedzialny (“paradox of shared responsibility”) (Papadopoulos 2014: 276[1]).

Jak twierdzi Jon Pierre i B Guy Peters rozliczalność stała się kluczowym problemem współczesnego zarządzania (kierowania) w wielu państwach. Istotnym powodem jest to[2], że większość aktorów zaangażowanych w polityki / działania publiczne nie podlega rozliczalności politycznej w formie przeprowadzania wyborów np. parlamentarnych, z udziałem ogółu obywateli. A jednocześnie ta znaczna liczba aktorów działa w warunkach wielości procesów, poprzez które oni współpracują. Powinni zatem podlegać określonym zasadom odpowiedzialności / rozliczalności z tytułu podjęcia się zarządzania powierzonymi zasobami publicznymi. Po drugie, rozliczalność ma znaczenie dla zarządzania publicznego ponieważ koncentruje się na zagadnieniu wyników osiągniętych przez aktorów w realizowanych działaniach, m.in.  w zakresie usług publicznych.

W koncepcji OECD rozliczalność / odpowiedzialność jest częścią koncepcji „zdrowego” zarządzania publicznego (sound public governance[3]). Postrzegają ten termin jako zobowiązanie instytucji państwa i ich funkcjonariuszy do wyjaśniania swoich decyzji i działań, a także przyjmowania odpowiedzialności za wyniki.

Eksperci tej organizacji wymieniają pięć typów rozliczalności. Pierwszy typ to (1) rozliczalność instytucji państwa (state accountability), która rozumiana jest jako rama instytucjonalna państwa. Oznacza to, że różne instytucje publiczne – działając w imieniu obywateli - ponoszą przed sobą wzajemną odpowiedzialność. Ponadto różne instytucje kontrolują i balansują zakresy swojej władzy. Dotyczy zakresów instytucji władzy wykonawczej, ustawodawczej (tj. jej rola nadzorcza komisji parlamentarnych, ich uprawnienia śledcze, „czas pytań” itp.) oraz władzy sądowniczej, a także roli niezależnych instytucji, takich jak rzecznik praw obywatelskich, komisje ad hoc, narodowe instytucje wykonujące  audyty (w Polsce Najwyższa Izba Kontroli), oraz podmioty ponadnarodowe.

 

[1] Yannis Papadopoulos 2014. Accountability and Multi-Level Governance in M. BOVENS, R. E. GOODIN, T. SCHILLEMANS (eds). The Oxford Handbook of Public Accountability; Bovens, M. (1998). The quest for responsibility. Cambridge, UK: Cambridge University Press.

[2] Pierre, Peters. 2005. Governing Complex Societies.

[3] Policy Framework on Sound Public Governance BASELINE FEATURES OF GOVERNMENTS THAT WORK WELL

 

 

OECD wskazuje również na rozliczalność o charakterze administracyjnym. Rozumie to jako mechanizm wewnętrznej kontroli w instytucjach publicznych. Ma to na celu zapewnienie, że realizacja zadań publicznych ma miejsce zgodnie z planami i realizowane są zgodnie z przyjętymi kryteriami efektywności.  Tego typu rozliczalność ma na celu ograniczanie nadużyć, przestrzeganie standardów, wzmacnianie procesów uczenia się, efektywne zarządzanie ryzykami, itp.

OECD zaproponowało także rozliczalność finansową. Odnosi się do mechanizmów formułowania rocznego budżetu publicznego, implementowanie go i zapewnianie zgodności z celami publicznymi  i zapewnianie wydajnego i efektywnego finansowania.

Eksperci zaoferowali również rozliczalność społeczną. Oznacza ona wprowadzenie mechanizmów, które zapewnią, że głosy obywateli są słyszane w procesach tworzenia polityk publicznych. Chodzi również o mechanizmy zapewniające obywatelom możliwość angażowania się w działania publiczne m.in. poprzez wolne wybory, system partyjny, systemy organizacji społeczeństwa obywatelskiego (w tym działania tzw. organizacji rzeczniczych [watchdogs]). Istotne są tu mechanizmu zapewniające odpowiedni poziom transparentności i dostęp do informacji (wolność mediów)

OECD wskazuje również na rozliczalność w formie odpowiedzialności za rezultaty (policy outcome accountability). W tym rozumieniu rozliczalność polega na stosowaniu mechanizmów, w ramach których decydenci (policymakers) odpowiadają za wyniki swoich działań. Ma to miejsce dzięki wprowadzeniu systemów monitorowania i ewaluacji ich wyników, w tym w ramach terminowego udostępniania odpowiednich informacji na temat wyników. Te mechanizmy mają także na celu uzyskanie warunków, w których wyłania się realna możliwość wyciągania wniosków z przeszłych działań i kształtowanie polityki opartej na dowodach.

Warto także zauważyć, że rozliczalność jako narządzenie zarządzania publicznego można uznać za reakcję na sytuacje gdy w wielu państwach rządy zaczęły tracić zaufanie publiczne. Zaczęto bowiem podważać ich uczciwość i skuteczność. Stąd obywatele zaczęli wywierać rosnącą presję na rządy, aby poszerzali dostęp do danych, na podstawie których podejmują decyzje[1]. Dążono do wdrożenia określonych form nadzoru nad działaniami instytucji państwa. Tym samym zaczęto wychodzić poza tradycję nacisku na ocenę samej legalności działań, które instytucje podejmują. Zaczęto podkreślać znaczenie tego aby rządy uzyskiwały odpowiednie wartości (wyniki) z tytułu wykorzystywania publicznych zasobów.

Warto dodać, że w wielu państwach, rządy doświadczają znacznych problemów w implementowaniu reguł rozliczalności. Widoczne są bariery pochodzące ze sfery dziedzictw przeszłości (ścieżek zależności), kultury instytucjonalnej, czy dynamiki bieżących sporów politycznych.

[1] R. G. Mulgan. 2003.  Holding Power to Account : Accountability in Modern Democracies. Palgrave Macmillan

 

 

Redakcja oczekuje artykułów skupiających się na zagadnieniach teoretycznych, badaniach empirycznych, studiach przypadków czy zastosowań praktycznych pojęć z powyższych nurtów teoretycznych. Lista potencjalnych tematów obejmuje m.in.: 

• analiza uwarunkowań instytucjonalnych umożliwiających wprowadzanie mechanizmów rozliczalności / odpowiedzialności,
• analiza uwarunkowań społecznych, historycznych, kulturowych, umożliwiających wprowadzanie mechanizmów rozliczalności / odpowiedzialności,
• studia przypadków obrazujących funkcjonowanie mechanizmów rozliczalności w wybranych dziedzinach
• krajowe systemy rozliczalności, rozwiązania instytucjonalne zapewniające praktykowanie rozliczalności / odpowiedzialności,
• rozwój państwowości w świetle znaczenia reguł rozliczalności,
• rozliczalność w strukturach Unii Europejskich i innych organizacjach międzynarodowych,
• rozliczalność w sektorze pozarządowym, w partnerstwach publiczno-prywatnych, itp.
• źródła barier, które hamują wprowadzanie mechanizmów rozliczalności / odpowiedzialności w państwach, sektorach, itp.

Procedura składania abstraktów:

Autorzy powinni nadsyłać abstrakty na adres sekretarza redakcji kwartalnika Dr Klaudii Wolniewicz-Slomki: kwolni@sgh.waw.pl

Po akceptacji abstraktów, gotowe artykuły autorzy powinni przesyłać tylko za pośrednictwem strony Open Journal Systems czasopisma: https://econjournals.sgh.waw.pl/KSzPP/about/submissions.

Teksty powinny być zapisane w formacie Word (.docx) i mieć maksymalnie 1 arkusz (40 tys. znaków).

Wszystkie teksty przechodzą proces recenzji (double-blind peer-review).

Artykuły publikowane są w otwartym dostępie na licencji CC BY 4.0 (autorzy zachowują prawa autorskie). Redakcja i publikacja artykułów jest bezpłatna.

Autorzy powinni użyć szablon artykułu (w języku polskim lub angielskim).

Czasopismo jest indeksowane m.in. w bazach: BazEkon, Central and Eastern European Online Library (CEEOL), CrossRef, Google Scholar, Directory of Open Access Journals (DOAJ), ERIH PLUS, Free Journal Network (FJN), Polska Bibliografia Naukowa (PBN), Lens, Dimensions, Scite, Scilit, Baidu Scholar, NAVER, Korea Open Access Platform for Researchers (KOAR), Informationsdienst Politikwissenschaft (POLLUX), International Political Science Abstracts (IPSA), J-Gate, Research Papers in Economics (RePEc), Bielefeld Academic Search Engine (BASE), Gale Academic OneFile, China National Knowledge Infrastructure (CNKI).

Wydawcą pisma jest Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH

Więcej informacji dla autorów jest dostępnych na stronie internetowej czasopisma http://szpp.sgh.waw.pl