Przewagi komparatywne Polski w handlu rolno-spożywczym na tle wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej
Article Sidebar
-
handel rolno-spożywczy, przewagi komparatywne, konkurencyjność, Polska, Europa Środkowo-Wschodnia
Abstrakt
Celem artykułu jest ocena poziomu i dynamiki przewag komparatywnych Polski w handlu produktami rolno-spożywczymi w latach 2004–2023 w porównaniu z takimi krajami jak Węgry, Rumunia, Czechy i Ukraina. Analiza opiera się na danych Eurostatu i Państwowej Służby Statystycznej Ukrainy. W badaniach wykorzystano takie miary/wskaźniki jak: TC, XRCA, MRCA i RTA. Otrzymane wyniki wykazały, że Polska utrzymuje trwałą przewagę komparatywną w handlu rolno-spożywczym, czego dowodem są dodatnie i rosnące wartości XRCA (1,17–1,68) oraz RTA (0,44–0,62). Przewaga ta ma charakter strukturalny, wynikający z wysokiego poziomu przetwórstwa, integracji z rynkiem unijnym i szerokiej dywersyfikacji eksportu. Węgry wykazują umiarkowaną przewagę komparatywną, Rumunia i Czechy pozostają importerami netto z ograniczonym potencjałem produkcyjnym, natomiast Ukraina osiąga najsilniejsze, lecz surowcowe przewagi eksportowe. Integracja z UE, specjalizacja produkcji oraz wsparcie w ramach Wspólnej Polityki Rolnej były kluczowe dla wzrostu konkurencyjności Polski. Z kolei takie czynniki gospodarcze i polityczne jak kryzys subprime 2008, pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie, wpłynęły na czasowe osłabienie dynamiki handlu i w efekcie spadek znaczenia przewag konkurencyjnych.
Full Text
Bibliografia
Balassa B. [1965], Trade liberalization and revealed comparative advantage, “The Manchester School of Economic and Social Studies”, vol. 33, s. 99–123, https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x.
Bogmans C., Pescatori A., Petrella I., Prifti E., Stuermer M. [2024], The power of prices: How fast do commodity markets adjust to shocks? “IMF Working Papers”, vol. 077, https://doi.org/10.5089/9798400271953.001.
Bondarenko S., Nikishyna O., Zerkina O., Shaposhnikov V. [2024], Transformation of Ukrainian agricultural exports in the context of Russian military aggression: structural changes, adaptive mechanisms and global implications, “Social Development and Security”, vol. 14 (3), s. 116–142, https://doi.org/10.33445/sds.2024.14.3.9.
Brander M., Bernauer T., Huss M. [2023], Trade policy announcements can increase price volatility in global food commodity markets, “Nat Food”, vol. 4, s. 331–340, https://doi.org/10.1038/s43016-023-00729-6.
Chepeliev M., Maliszewska M., Pereira M. [2025], Disentangling the channels of impact of the Ukraine war on global food markets: An integrated scenario approach, “Food Security”, vol. 17, s. 781–809, https://doi.org/10.1007/s12571-025-01560-6.
Chevassus-Lozza E., Latouche K., Majkovič D., Unguru M. [2008], The importance of EU-15 borders for CEECs agri-food exports: The role of tariffs and non-tariff measures in the pre-accession period, “Food Policy”, vol. 33 (6), s. 595–606, https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2008.07.005.
Ciaian P., Swinnen J. [2007], Distortions to agricultural incentives in Central and Eastern Europe, “Agricultural Distortions Working Paper”, series 48385, World Bank, https://doi.org/10.22004/ag.econ.48385.
Conforti P. [2004], Price transmission in selected agricultural markets, FAO Commodity and Trade Policy Research Working Paper, https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/82c0e2dd-c20b-4cd9‑b28a-8cbacfc9ecbc/content (dostęp: 5.10.2025).
Countryman A., Litvinov V., Kolodiazhnyi I., Bogonos M., Nivievskyi O. [2025], Global economic effects of war‐induced agricultural export declines from Ukraine, “Applied Economic Perspectives and Policy”, vol. 47 (2), s. 624–665, John Wiley & Sons, https://doi.org/10.1002/aepp.13468.
Daniłowska W., Dostaw K., Łuczyk I., Sobiecki R., Zolotnytska Y. [2025], Wpływ inwestycji na konkurencyjność producentów żywności na przykładzie wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, Raport SGH i Forum Ekonomicznego 2025, s. 355–388, https://www.sgh.waw.pl/sites/sgh.waw.pl/files/2025-10/raport-karpacz-2025.pdf (dostęp: 5.10.2025).
Deininger K., Jin S., Ma M. [2022], Structural transformation of the agricultural sector in low- and middle-income economies, “Annual Review of Resource Economics”, vol. 14 (1), s. 221–241, http://dx.doi.org/10.1146/annurev-resource-111820-033252.
EC [2024], Monitoring EU agri-food trade, European Commission, DG Agriculture and Rural Development, Brussels, https://agriculture.ec.europa.eu/document/download/b2e5ee02-4a25-4a6b-9663-92dbee9eb211_en?filename=monitoring-agri-food-trade_dec2023_en.pdf (dostęp: 13.05.2025).
European Parliament [2016], Research for Agri Committee – Structural change in EU farming: How can the cap support a 21st Century European model of agriculture? Directorate-General for Internal Policies of the Union, Brusselss, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2016/573428/IPOL_STU (2016) 573428_EN.pdf (dostęp: 13.05.2025).
European Parliament [2024], Ukrainian agriculture: From Russian invasion to EU integration, EPRS – European Parliamentary Research Service, https://www.europarl.europa.eu/Reg-Data/etudes/BRIE/2024/760432/EPRS_BRI (2024) 760432_EN.pdf (dostęp: 28.09.2025).
Eurostat [2024], Database, International Trade, https://ec.europa.eu/eurostat/data/database (dostęp: 30.09.2025).
Frohberg K. [2000], Konkurencyjność polskiego rolnictwa, w: Majewski E., Dalton G. (red.), Strategiczne opcje dla polskiego sektora agrobiznesu w świetle analiz ekonomicznych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Giordani P., Rocha N., Ruta M. [2012], Food prices and the multiplier effect of export policy, WTO Staff Working Papers, ERSD-2012–08, World Trade Organization (WTO), Economic Research and Statistics, https://doi.org/10.30875/5ab90acf-en.
Glauber J. [2023], Assessing tight global wheat stocks and their role in price volatility, IFPRI – Blog/analiza, https://www.ifpri.org/blog/assessing-tight-global-wheat-stocks-and-their-role-pricevolatility/(dostęp: 5.10.2025).
Hagemejer J., Michałek J. J., Svatko P. [2021], Economic impact of the EU Eastern enlargement on New Member States revisited: The role of economic institutions, “Central European Economic Journal”, vol. 8 (55), s. 126–143, https://doi.org/10.2478/ceej-2021-0008.
Headey D., Fan S. [2008], Anatomy of a crisis: the causes and consequences of surging food prices, “Agricultural Economics”, vol. 39 (1), s. 375–391, https://doi.org/10.1111/j.1574-0862.2008.00345.x.
Jambor A., Gorton M. [2025], Twenty years of EU accession: learning lessons from Central and Eastern European agriculture and rural areas, “Agric Econ”, vol. 13 (1), https://doi.org/10.1186/s40100-025-00346‑w.
Kuzmenko E., Rumankova L., Benesova I., Smutka L. [2022], Czech comparative advantage in agricultural trade with regard to EU-27: Main developmental trends and peculiarities, „Agriculture”, vol. 12 (2), s. 200–217, https://doi.org/10.3390/agriculture12020217.
Liefert W., Persuad S. [2009], The transmission of exchange rate changes to agricultural prices. United States Department of Agriculture, Economic Research Service, Economic Research Report, no. 33, https://ers.usda.gov/sites/default/files/_laserfiche/publications/46188/9451_err76_1_.pdf (dostęp: 5.10.2025).
Makrevska Disoska E., Kikerkova I., Toshevska-Trpchevska K., Tonovska J. [2023], Exploring the drivers and constraints in intra-EU trade, “EMAN 2023‑Economics & Management: How to Cope with Disrupted Times”, s. 61–71, https://doi.org/10.31410/EMAN.S. P.2023.61.
Malesios C., Jones N., Jones A. [2019], A change-point analysis of food price shocks, “Climate Risk Management”, vol. 27, https://doi.org/10.1016/j.crm.2019.100208.
Mann S. [2021], Synthesizing knowledge about structural change in agriculture: The integration of disciplines and aggregation levels, “Agriculture”, vol. 11 (7), 601, https://doi.org/10.3390/agriculture11070601.
Nowak A. [2025], Konkurencyjność rolnictwa w Polsce w ujęciu regionalnym, „Wieś i Rolnictwo”, nr 3 (204), s. 29–52, https://doi.org/10.53098/wir.2024.3.204/02.
OECD & FAO [2023], Food security and trade 2023, Rome, https://doi.org/10.4060/cc9066en.
Pawlak K. [2013], Pozycja konkurencyjna głównych producentów i eksporterów produktów pochodzenia zwierzęcego w handlu wewnątrzwspólnotowym, „Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej
Szkoły Wyższej w Bydgoszczy”, vol. 6, s. 333–349, https://akp.bydgoszcz.pl/pobierz/wydawnictwo/re6/k_pawlak.pdf (dostęp: 5.10.2025).
Pawlak K., Poczta W. [2025], Twenty years of Poland’s EU membership: What is progress in the agrifood sector? “Agriculture”, vol. 15 (1), 49, https://doi.org/10.3390/agriculture15010049.
Petre I. L., Sbircea R. Ș., Chiva A., Costache C. [2025], The impact of agro-food imports from Ukraine on the Romanian market: a post-conflict economic analysis, “Theoretical and Applied Economics”,
Asociatia Generala a Economistilor din Romania / Editura Economica, vol. 1 (642), s. 5–18, Spring, https://ideas.repec.org/a/agr/journl/vxxxiiy2025i1(642)p5-18.html (dostęp: 5.10.2025).
PSSU [2024], Statystyki gospodarcze / Działalność gospodarcza / Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo, PSSU, Kijów, http://www.ukrstat.gov.ua/ (dostęp: 5.10.2025).
Radlińska K. [2025], Changes in the structure of agriculture in Central and Eastern Europe in the light of the European Green Deal, “Sustainability”, vol. 17 (1), 104, https://doi.org/10.3390/su17010104.
Régnier E., Catallo A. [2024], The Ukrainian agricultural sector: an overview and challenges in light of possible European Union enlargement, “IDDRI”, vol. 3, https://www.iddri.org/sites/default/files/PDF/Publications/Catalogue%20Iddri/Etude/202406‑ST0324‑ukraine%20EU.pdf (dostęp: 20.09.2025).
Ricardo D. [1929], Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, Druk W. L. Anczyca i Spółki, Polska, Kraków, s. 360, https://rcin.org.pl/Content/31352/PDF/WA004_2585_T2054_Ricardo-Zasady-ekono.pdf (dostęp: 20.09.2025).
Rude J., An H. [2015], Explaining grain and oilseed price volatility: The role of export restrictions, “Food Policy”, vol. 57, s. 83–92, https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.09.002.
Stoica G. D., Stoian M., Nica I. C., Jelocnik M. [2022], Research on the agro-food trade balance of Romania, Fostering Recovery Through Metaverse Business Modelling, The Bucharest University of Economic Studies, s. 158–170, https://doi.org/10.2478/9788367405072.
Szczepaniak I. [2018], Przewagi komparatywne w handlu zagranicznym Polski na przykładzie produktów rolno-spożywczych i pozostałych, „Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie – Problemy Rolnictwa Światowego”, vol. 18 (33), s. 263–274, https://doi.org/10.22630/PRS.2017.17.1.24.
United Nations [2006], Department of Economic and Social Affairs. Standard International Trade Classification, Revision 4, Statistical Papers, Series M, no. 34/Rev. 4, https://unstats.un.org/unsd/publication/SeriesM/SeriesM_34rev4E.pdf (dostęp: 20.09.2025).
USDA [2024], Exporter Guide Annual, Bucharest, Romania, Report Number: RO2024–0004, s. 12, https://apps.fas.usda.gov/newgainapi/api/Report/DownloadReportByFileName?fileName=Exporter+Guide+Annual_Bucharest_Romania_RO2024-0004 (dostęp: 20.09.2025).
Vollrath T. L. [1989], Competitiveness and protection in world agriculture, “Agriculture Information Bulletin”, no. 567, U. S. Department of Agriculture, Economic Research Service, Washington D. C., https://ageconsearch.umn.edu/record/309494/?v=pdf.
World Bank [2024], Priorities for agricultural support in Ukraine (english), World Bank Group, Washington, D. C., http://documents.worldbank.org/curated/en/099062524074615884 (dostęp: 20.09.2025).
Zdrahal I. [2025], Patterns of agri-food intra-industry trade between Czechia and EU member states: two decades of the EU membership, “Economic of Agriculture”, vol. 72 (2), s. 719–739, https://doi.org/10.59267/ekoPolj2502719Z.
Zolotnytska Y. [2024], Transformation of the agrarian model of Ukraine in the context of accession to the EU, „International Journal of Management and Economics”, vol. 4 (4), Sciendo, https://doi.org/10.2478/ijme-2024-0037.
Autor
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor (Autorzy) artykułu oświadcza, że przesłane opracowanie nie narusza praw autorskich osób trzecich. Wyraża zgodę na poddanie artykułu procedurze recenzji oraz dokonanie zmian redakcyjnych. Przenosi nieodpłatnie na Oficynę Wydawniczą SGH autorskie prawa majątkowe do utworu na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – pod warunkiem, że praca została zaakceptowana do publikacji i opublikowana.
Oficyna Wydawnicza SGH posiada autorskie prawa majątkowe do wszystkich treści czasopisma. Zamieszczenie tekstu artykuły w repozytorium, na stronie domowej autora lub na innej stronie jest dozwolone o ile nie wiąże się z pozyskiwaniem korzyści majątkowych, a tekst wyposażony będzie w informacje źródłowe (w tym również tytuł, rok, numer i adres internetowy czasopisma).
Osoby zainteresowane komercyjnym wykorzystaniem zawartości czasopisma proszone są o kontakt z Redakcją.