Czy wynagradzanie sygnalistów poprawi skuteczność whistleblowingu oraz wykrywalność nieprawidłowości?
DOI:
https://doi.org/10.33119/SIP.2023.192.4Słowa kluczowe:
informator, nadużycia, nieprawidłowości, ochrona sygnalistów, sygnalista, sygnalizowanie, whistleblower, whistleblowing, raportowanie nadużyć, raportowanie nieprawidłowościAbstrakt
Wciąż niewdrożona w Polsce dyrektywa UE 2019/1937 z 23 października 2019 r. (zwana „dyrektywą o sygnalistach”) nakłada na przedsiębiorstwa wiele obowiązków związanych z ochroną sygnalistów (ang. whistleblowers), w tym stworzenie bezpiecznych kanałów przyjmowania zgłoszeń o nieprawidłowościach. Według raportów ACFE sygnaliści są najważniejszym źródłem informacji o nadużyciach, dlatego ich ochrona jest szczególnie istotna. Dodatkową motywacją do raportowania (sygnalizowania, ang. whistleblowing) nadużyć mogłaby być dla nich, oprócz poczucia bezpieczeństwa, także nagroda pieniężna – powszechnie praktykowana w USA, gdzie sygnalista otrzymuje wynagrodzenie za informację, która doprowadzi do wszczęcia przez SEC dochodzenia oraz nałożenia grzywny. W polskiej literaturze przedmiotu brakuje dyskusji o tym, czy wprowadzenie wynagrodzenia dla sygnalistów poprawiłoby skuteczność walki z szeroko rozumianymi nadużyciami – nie tylko w ramach nadużyć wewnętrznych, ale także na rynku finansowym czy w innych branżach. Celem artykułu jest omówienie problemu racjonalności finansowego wynagradzania sygnalistów w kontekście przeprowadzonego badania ankietowego. W podsumowaniu nakreślono rekomendacje wynikające z badania.
Downloads
Download data is not yet available.
Bibliografia
Dokumenty prawne
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305/17).
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz. Urz. UE L 176/338).
3. Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 8 czerwca 2021 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz polityki wynagrodzeń w bankach (Dz.U. 2021 poz. 1045).
4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych i organizacyjnych dla firm inwestycyjnych, banków, o których mowa
w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banków powierniczych (Dz.U. 2018 poz. 1111).
5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz. Urz. UE L 173).
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r.
w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych,
zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 176/1).
7. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2022 poz. 593). 8. Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. 2015 poz. 21).
9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. 2023 poz. 646).
10. Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. 2023 poz. 681).
11. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. 2022 poz. 2324).
12. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 2022 poz. 1375).
Wydawnictwa zwarte
1. Apaza, C. R., Chang, Y. (2017) (red.). Whistleblowing in the World: Government Policy, Mass Media and the Law. Cham: Palgrave Macmillan. DOI: 10.1007/978–3–319–48481-5_1.
2. Martysz, C. (2021). Nadużycia na rynku finansowym i ich istota. W: Finanse u progu trzeciej
dekady XXI wieku, J. Ostaszewski, M. Iwanicz-Drozdowska (red.), t. 1. Warszawa: Difin. 3. OECD (2016). Committing to Effective Whistleblower Protection. Paris: OECD publishing. DOI: 10.1787/9789264252639‑en.
Artykuły prasowe i okolicznościowe
1. Butler, J., Serra, D., Spagnolo, G. (2020). Motivating Whistleblowers, Management Science, 66 (2), s. 605–621. DOI: 10.1287/mnsc.2018.3240.
2. Dyck, A., Morse, A., Zingales, L. (2013). How Pervasive Is Corporate Fraud?, Rotman School of Management Working Paper, 2222608.
3. Kenny, K., Fotaki, M., Vandekerckhove, W. (2018). Whistleblower Subjectivities: Organization and Passionate Attachment, Organization Studies, 41 (3). DOI: 10.1177/0170840618814558.
4. Kutera, M. (2016). Whisteblowing jako narzędzie wykrywania oszustw gospodarczych, Studia i Prace Kolegium Zarzadzania i Finansów, 152.
5. Mechtenberg, L., Muehlheusser, G., Roider, A. (2020). Whistleblower Protection: Theory and Experimental Evidence, European Economic Review, 126. DOI: 10.1016/j.euroecorev.
2020.103447.
6. Time (2002). Persons of the Year: The Whistleblowers, December 30, 2002 / January 6, 2003.
Materiały internetowe
1. Chodowska, E., Ludwiczak, P. B. (2022). Wynagrodzenie dla sygnalisty? Do rozważenia w pracach nad ustawą, https://www.prawo.pl/kadry/sygnalisci-czy-i-jakie-wynagrodzenie-opinia, 512446.html (dostęp: 20.03.2023).
2. Integrity Line (2023). Expert Guide: Whistleblowing Laws in the European Union, https://www.integrityline.com/expertise/white-paper/expert-guide-whistblowing-laws-eu/ (dostęp:5.11.2023).
3. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2023). Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-ochronie-osob-zglaszajacych-naruszenia-prawa2 (dostęp: 5.11.2023).
4. Makowski, G., Waszak, M. (2019). Gnębieni, podziwiani i… zasługujący na ochronę. Polacy o sygnalistach. Raport z badania opinii publicznej, http://www.sygnalista.pl/wp-content/uploads/2019/06/Internet_Raport_sygnalisci_12–06.pdf (dostęp: 28.03.2023).
5. Państwowa Inspekcja Pracy (2021). Stop nielegalnemu zatrudnieniu i płaceniu pod stołem, https://www.pip.gov.pl/pl/wiadomosci/130916, stop-nielegalnemu-zatrudnieniu-i-placeniu-pod-stolem.html (dostęp: 11.06.2023).
6. Państwowa Inspekcja Pracy (2023). Strona główna, https://www.pip.gov.pl (dostęp: 11.06.2023).
7. Podatki.gov.pl (2023). Aplikacja e-Paragony, https://www.podatki.gov.pl/vat/kasy-rejestrujace/aplikacja-mobilna-e-paragony/ (dostęp: 11.06.2023).
8. SEC (2022). SEC Whistleblower Office Announces Results for FY 2022, https://www.sec.gov/files/2022_ow_ar.pdf (dostęp: 22.03.2023).
9. Sláma, J., Stawarczyk, L., Špunar, D. (2021). Whistleblowing in Organisations: A Great Opportunity for Every Company, www.faceup.com (dostęp: 20.03.2023).
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305/17).
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Dz. Urz. UE L 176/338).
3. Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 8 czerwca 2021 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz polityki wynagrodzeń w bankach (Dz.U. 2021 poz. 1045).
4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych i organizacyjnych dla firm inwestycyjnych, banków, o których mowa
w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, i banków powierniczych (Dz.U. 2018 poz. 1111).
5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz. Urz. UE L 173).
6. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r.
w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych,
zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 176/1).
7. Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2022 poz. 593). 8. Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka (Dz.U. 2015 poz. 21).
9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. 2023 poz. 646).
10. Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. 2023 poz. 681).
11. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. 2022 poz. 2324).
12. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 2022 poz. 1375).
Wydawnictwa zwarte
1. Apaza, C. R., Chang, Y. (2017) (red.). Whistleblowing in the World: Government Policy, Mass Media and the Law. Cham: Palgrave Macmillan. DOI: 10.1007/978–3–319–48481-5_1.
2. Martysz, C. (2021). Nadużycia na rynku finansowym i ich istota. W: Finanse u progu trzeciej
dekady XXI wieku, J. Ostaszewski, M. Iwanicz-Drozdowska (red.), t. 1. Warszawa: Difin. 3. OECD (2016). Committing to Effective Whistleblower Protection. Paris: OECD publishing. DOI: 10.1787/9789264252639‑en.
Artykuły prasowe i okolicznościowe
1. Butler, J., Serra, D., Spagnolo, G. (2020). Motivating Whistleblowers, Management Science, 66 (2), s. 605–621. DOI: 10.1287/mnsc.2018.3240.
2. Dyck, A., Morse, A., Zingales, L. (2013). How Pervasive Is Corporate Fraud?, Rotman School of Management Working Paper, 2222608.
3. Kenny, K., Fotaki, M., Vandekerckhove, W. (2018). Whistleblower Subjectivities: Organization and Passionate Attachment, Organization Studies, 41 (3). DOI: 10.1177/0170840618814558.
4. Kutera, M. (2016). Whisteblowing jako narzędzie wykrywania oszustw gospodarczych, Studia i Prace Kolegium Zarzadzania i Finansów, 152.
5. Mechtenberg, L., Muehlheusser, G., Roider, A. (2020). Whistleblower Protection: Theory and Experimental Evidence, European Economic Review, 126. DOI: 10.1016/j.euroecorev.
2020.103447.
6. Time (2002). Persons of the Year: The Whistleblowers, December 30, 2002 / January 6, 2003.
Materiały internetowe
1. Chodowska, E., Ludwiczak, P. B. (2022). Wynagrodzenie dla sygnalisty? Do rozważenia w pracach nad ustawą, https://www.prawo.pl/kadry/sygnalisci-czy-i-jakie-wynagrodzenie-opinia, 512446.html (dostęp: 20.03.2023).
2. Integrity Line (2023). Expert Guide: Whistleblowing Laws in the European Union, https://www.integrityline.com/expertise/white-paper/expert-guide-whistblowing-laws-eu/ (dostęp:5.11.2023).
3. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (2023). Projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-ochronie-osob-zglaszajacych-naruszenia-prawa2 (dostęp: 5.11.2023).
4. Makowski, G., Waszak, M. (2019). Gnębieni, podziwiani i… zasługujący na ochronę. Polacy o sygnalistach. Raport z badania opinii publicznej, http://www.sygnalista.pl/wp-content/uploads/2019/06/Internet_Raport_sygnalisci_12–06.pdf (dostęp: 28.03.2023).
5. Państwowa Inspekcja Pracy (2021). Stop nielegalnemu zatrudnieniu i płaceniu pod stołem, https://www.pip.gov.pl/pl/wiadomosci/130916, stop-nielegalnemu-zatrudnieniu-i-placeniu-pod-stolem.html (dostęp: 11.06.2023).
6. Państwowa Inspekcja Pracy (2023). Strona główna, https://www.pip.gov.pl (dostęp: 11.06.2023).
7. Podatki.gov.pl (2023). Aplikacja e-Paragony, https://www.podatki.gov.pl/vat/kasy-rejestrujace/aplikacja-mobilna-e-paragony/ (dostęp: 11.06.2023).
8. SEC (2022). SEC Whistleblower Office Announces Results for FY 2022, https://www.sec.gov/files/2022_ow_ar.pdf (dostęp: 22.03.2023).
9. Sláma, J., Stawarczyk, L., Špunar, D. (2021). Whistleblowing in Organisations: A Great Opportunity for Every Company, www.faceup.com (dostęp: 20.03.2023).
Pobrania
Opublikowane
2023-11-23
Jak cytować
Martysz, C. B. ., & Nikołajczuk, A. (2023). Czy wynagradzanie sygnalistów poprawi skuteczność whistleblowingu oraz wykrywalność nieprawidłowości?. Studia I Prace Kolegium Zarządzania I Finansów , (192), 67–87. https://doi.org/10.33119/SIP.2023.192.4
Numer
Dział
Dział główny
