Zeszyt Naukowy 152

Zeszyt Naukowy 152 (pdf)

Anna Nowak
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński

Czynniki wpływające na prawdopodobieństwo wystąpienia manipulacji w sprawozdaniach finansowych - przegląd literatury (pdf)

Streszczenie
Artykuł zawiera przegląd badań w zakresie wykrywania manipulacji księgowych. Opisano w nim zidentyfikowane w literaturze symptomy wystąpienia manipulacji księgowych. Na potrzeby artykułu definiuje się manipulacje księgowe jako celowe naruszenie przepisów i złamanie zasad rachunkowości, z zamiarem osiągnięcia partykularnych korzyści. Identyfikacja wystąpienia czynników manipulacji pozwala jedynie na uwrażliwienie badacza na nietypowe sytuacje. Artykuł ma na celu prezentację dotychczasowego dorobku w zakresie wyróżniania czynników informujących o prawdopodobieństwie wystąpienia manipulacji w sprawozdaniach finansowych wraz z przykładami badań włączenia tych czynników jako zmienne niezależne do modeli statystycznych. Powstał poprzez zastosowanie krytycznej analizy literatury z badanego zakresu. W pracy wykazano, że zależności opisane modelem mogą być prawidłowe tylko dla danej próby badawczej i tylko w badanym okresie, co oznacza trudności z bezpośrednią aplikacją tych modeli w innych krajach i w innym przedziale czasowym.

Katarzyna Trzpioła
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski  

Czy podatki zmuszają księgowych do manipulacji? - wybrane aspekty dotyczące prac badawczo rozwojowych (pdf)

Streszczenie
Nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych mogą być efektem celowych manipulacji, ale także zastosowania nadmiernych uproszczeń. Niektóre z nich wynikać mogą ze spojrzenia wyłącznie przez pryzmat optymalizacji podatkowej. Artykuł ma na celu przeanalizowanie regulacji prawnych w zakresie prac badawczo-rozwojowych i pokazanie, w jaki sposób zagadnienie to może być wykorzystane do zniekształcenia obrazu jednostki. Szczególny nacisk został położony na implikacje wynikające z regulacji podatku dochodowego jako potencjalnego źródła nadmiernych uproszczeń. W opracowaniu wykorzystano liczne interpretacje prawa podatkowego i wykazano, iż w związku z różnymi możliwościami rozliczania prac rozwojowo-badawczych w podatku dochodowym rośnie ryzyko nieujawniania nakładów na wartości niematerialne i prawne w rachunkowości.

Marek Masztalerz
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Kreatywna sprawozdawczość 2.0 - czyli o zarządzaniu wrażeniem w raportach (pdf)

Streszczenie
Artykuł ma na celu analizę sposobów wykorzystania języka i obrazu w zarządzaniu wrażeniem w sprawozdawczości oraz przedstawienie możliwości wykrywania zarządzania wrażeniem w raportach generowanych w systemie rachunkowości. Dla realizacji tak sformułowanego celu przyjęto głównie metodę studiów literaturowych. W artykule naświetlono genezę i rozwój wykorzystania form narracyjnych w sprawozdawczości, omówiono znaczenie i metody zarządzania wrażeniem w sprawozdawczości, oraz przedstawiono sposoby wykrywania zarządzania wrażeniem.

Słowa kluczowe: narracje w rachunkowości, zarządzanie wrażeniem 

Anna Bartoszewicz
Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Sebastian Bartoszewicz
Urząd Kontroli Skarbowej w Olsztynie

Implementacja systemu zwalczania nadużyć finansowych przez Instytucję Zarządzającą na potrzeby audytu desygnacyjnego (pdf)

Elżbieta Izabela Szczepankiewicz
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Rewizja finansowa, audyt wewnętrzny a audyt śledczy w wykrywaniu oszustw gospodarczych (pdf)

Streszczenie
W opracowaniu podjęto próbę oceny możliwości ujawnienia nieprawidłowości, oszustw i przestępstw gospodarczych w jednostce przez biegłego rewidenta i audytora wewnętrznego podczas prowadzonych przez nich czynności audytowych. Wskazano ograniczenia formalne, metodologiczne i kwalifikacyjne audytorów wewnętrznych i biegłych rewidentów w tym zakresie. Zaprezentowano również istotę, cechy i przedmiot audytu śledczego jako formy ochrony jednostek przed przestępczością gospodarczą. Metodą badawczą przyjętą w opracowaniu jest przegląd literatury, przepisów prawnych, standardów audytu i wnioskowanie.

Joanna Sawicka
Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza
Anna Stronczek
Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza
Elżbieta Marcinkowska
Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza

Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów jako obszar zainteresowania audytu wewnętrznego (pdf)

Streszczenie
Większość podmiotów gospodarczych, prowadząc swoją statutową działalność, w którymś momencie musi się zmierzyć z problemem przestępstwa. Szczególnym jego rodzajem jest działalność przeciwko wiarygodności dokumentów. Linię obrony przedsiębiorstwa w takich sytuacjach stanowi dobrze zorganizowany audyt wewnętrzny. Jego fundament zaś stanowią ludzie (audytorzy), których szczególne umiejętności i kompetencje pozwalają na weryfikowanie zaistniałych zdarzeń i podejmowanie właściwych decyzji. Zaprezentowanie problemów związanych z możliwością wystąpienia przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów w firmie i roli audytora wewnętrznego w ich wykrywaniu i zapobieganiu stanowi cel niniejszego artykułu.

Monika Łada
Wydział Zarządzania, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza

Śledcza rachunkowość zarządcza – studia przypadków opinii biegłych dotyczących zaniżania cen sprzedaży (pdf)

Streszczenie
Rachunkowość śledcza to jeden z obszarów cieszący się rosnącym zainteresowaniem praktyków i badaczy akademickich. W ogólnym ujęciu pojęcie to oznacza wykorzystanie rachunkowości do rozstrzygania kwestii prawnych. W literaturze przedmiotu obszar ten jest łączony przede wszystkim z metodami rachunkowości finansowej. Artykuł ma na celu wykazanie, że również metody rachunkowości zarządczej mogą być wykorzystywane dla celów prawnych. Rozważania teoretyczne dotyczące śledczej rachunkowości zarządczej zostały uzupełnione wynikami dwóch studiów przypadków. Przeanalizowanie wykorzystania opinii biegłych w dwóch postepowaniach karnych pozwoliło na sformułowanie wniosków dotyczących specyfiki tego obszaru zastosowań rachunkowości. W pracy wykazano również potrzebę opracowania kanonu wiedzy z tego zakresu uwzględniającego specyfikę krajowego prawodawstwa.

Małgorzata Kutera
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Jagielloński

Whisteblowing jako narzędzie wykrywania oszustw gospodarczych (pdf)

Streszczenie
Obecnie nadużycia finansowe stanowią jedno z większych zagrożeń efektywnego funkcjonowania rynków kapitałowych. Globalizacja i związana z nią liberalizacja oraz niespotykany rozwój technologii informatycznych wyjątkowo sprzyjają oszustwom. Rośnie więc zainteresowanie różnymi narzędziami wspierającymi ich wykrywanie. Badania wskazały, że kluczową rolę w tym zakresie odgrywają zwykłe donosy pochodzące od osób związanych z danym przedsiębiorstwem. Stąd też stworzono i upowszechniono systemy wspomagające przekazywanie takich informacji, które określane są jako whisteblowing. Problem oczywiście wzbudza znaczne kontrowersje. Niektórzy uważają, iż jest to zwykłe donosicielstwo i nie ma nic wspólnego z etyczną postawą.
Niniejsze opracowanie ma na celu prezentację kluczowych zagadnień związanych z whisteblowingiem postrzeganym jako narzędzie wspomagające wykrywanie oszustw gospodarczych. W artykule poruszono głównie problemy związane z definiowaniem pojęcia, przedstawiono amerykański mechanizm whisteblowingu (uchodzący za najbardziej rozbudowany) na tle innych krajów, dokonano analizy zakresu ochrony prawnej sygnalistów i zaprezentowano podstawowe zasady tworzenia efektywnych mechanizmów zgłaszania nadużyć wewnątrz organizacji.

Michał Comporek
Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki

Efektywność gospodarowania aktywami obrotowymi publicznych przemysłowych spółek akcyjnych w obrazie memoriałowych korekt zysku netto (pdf)

Streszczenie
Opracowanie ma na celu weryfikację zasadniczej hipotezy badawczej, orzekającej o istnieniu silnych pozytywnych związków między miarami przychodowości i rentowności aktywów obrotowych a wskaźnikami całkowitych i operacyjnych korekt zysku netto w przemysłowych publicznych spółkach akcyjnych. Celem drugorzędnym jest dokonanie międzybranżowej analizy poziomu korekt zysku netto w giełdowych przedsiębiorstwach przemysłowych, z wykorzystaniem modeli różnic memoriałowych zaproponowanych przez L. DeAngelo i P. M. Healy’ego. Badania empiryczne zrealizowane zostały wśród 131 przedsiębiorstw wytwórczych przynależących do sektora przemysłu notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2006–2014, których akcje były przedmiotem obrotu przez okres minimum pięciu lat. W analizach wykorzystano roczne jednostkowe sprawozdania finansowe zaczerpnięte z bazy danych Notoria Serwis SA.

Małgorzata Kamieniecka
Wydział Ekonomiczny, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Ocena prezentacji nieruchomości inwestycyjnych w sprawozdaniach finansowych wybranych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (pdf)

Streszczenie
Przedmiotem opracowania jest ocena prezentacji nieruchomości inwestycyjnych przez wybrane spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Przeanalizowano zapisy ustawy o rachunkowości i MSR w zakresie wymaganych ujawnień, a następnie poddano analizie sprawozdania finansowe wybranych firm za dwa lata bilansowe (2013/2014). Wykazano, że wycena nieruchomości inwestycyjnych na poziomie wartości godziwych może istotnie wpływać na wysokość pozostałych przychodów/kosztów (a w konsekwencji na wynik do podziału), więc ważną kwestią są szczegółowe ujawnienia dotyczące powodów zmian tych wartości. Wykazano, że wycena według modelu kosztu daje istotnie różne wartości bilansowe od wyceny według modelu wartości godziwej, a więc rzetelna informacja o wartości godziwej inwestycji w nieruchomości jest jednym z ważniejszych elementów ujawnień sprawozdawczych. Należy uznać prezentacje nieruchomości inwestycyjnych w badanych sprawozdaniach za dostateczne. Jednocześnie wykazano, że nie zawierają one wszystkich wymaganych prawem ujawnień, a więc nie w pełni zapewniają informacje spełniające najważniejsze cechy jakościowe (wiarygodność i wartość prognostyczną).